ابراهیم بن عبدالله بن حکیم

ابراهیم بن عبدالله بن حکیم از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابراهیم بن عبدالله بن حکیم در تراجم و رجال - پرسش مرتبط ندارد

آشنایی اجمالی

ابراهیم بن عبد الله بن حکیم در سند ۱ روایت تفسیر کنز الدقائق به نقل از تفسیر فرات الکوفی آمده:

«قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ قَالَ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حُكَيْمٍ [عَنْ حَكِيمِ] بْنِ جُبَيْرٍ عَنْ حَبِيبِ بْنِ أَبِي ثَابِتٍ أَنَّهُ أَتَى مَسْجِدَ قُبَا وَ إِذَا فِيهِ مَشِيخَةٌ مِنَ الْأَنْصَارِ فَحَدَّثُوهُ أَنَّ عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ أَتَاهُمْ يُصَلِّي فِي مَسْجِدِ قُبَا فَسَلَّمُوا عَلَيْهِ ثُمَّ قَالُوا إِنْ كُنْتُمْ [أن] سَلَّمْتُمْ إِلَيْنَا فِيمَا كَانَ بَيْنَكُمْ نُشْهِدُكُمْ فَإِنَّ مَشِيخَتَنَا حَدَّثُونَا أَنَّهُمْ أَتَوْا نَبِيَّ اللَّهِ فِي مَرَضِهِ الَّذِي مَاتَ فِيهِ فَقَالُوا يَا نَبِيَّ اللَّهِ قَدْ أَكْرَمَنَا اللَّهُ وَ هَدَانَا بِكَ وَ أَمِنَّا وَ فُضِّلْنَا بِكَ فَاقْسِمْ فِي أَمْوَالِنَا مَا أَحْبَبْتَ فَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّ اللَّهِ a قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى فَأَمَرَنَا بِمَوَدَّتِكُمْ».

سند این روایت در بحار الأنوار مانند تفسیر کنز الدقائق است؛ ولی در منبع اصلی یعنی تفسیر فرات الکوفی این گونه است: «قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ قَالَ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ [إِسْحَاقَ الصِّينِيُّ عَنْ] عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حُكَيْمٍ عَنْ حَكِيمِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنْ حَبِيبِ بْنِ أَبِي ثَابِتٍ أَنَّهُ أَتَى مَسْجِدَ قُبَا وَ...».

به چند دلیل، این سند، صحیح است:

1. به قرینه سند پیش از این حدیث در تفسیر فرات که در آن آمده:«حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ عُثْمَانَ بْنِ ذَلِيلٍ قَالَ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ يَعْنِي [ابْنَ إِسْحَاقَ] الصِّينِيَّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حُكَيْمٍ [عَنْ حَكِيمِ] بْنِ جُبَيْرٍ أَنَّهُ قَالَ:...».
2. کلام ابن حجر عسقلانی در ترجمه عبدالله بن حکیم: عبدالله بن حکیم بن جبیر الأسدی الکوفی، عن أبیه رافضی غال کأبیه؛ یروی عنه إبراهیم بن إسحاق الضبی.
3. عدم وجود عنوان ابراهیم بن عبدالله بن حکیم در مصادر رجالی و اسناد روایات.

بر این پایه، در سند روایت تفسیر کنز الدقائق، تصحیف رخ داده و «بن» مصحف «عن» است و عنوان "ابراهیم عن عبدالله بن حکیم" درست است و مراد از «ابراهیم»، ابراهیم بن اسحاق صینی است که از عبدالله بن حکیم حدیث نقل می‌کند.

منابع

1. جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری ج۱