ابن حبیب
موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد
آشنایی اجمالی
ابوجعفر محمد بن حبیب بن امیة بن عمرو بغدادی هاشمی محبری، معروف به ابن حبیب زادگاه و محل سکونت‌اش بغداد بود[۱] و به خاطر اینکه از موالی بنی عباس بوده، هاشمی لقب گرفته و به سبب تألیف کتاب المُحبّر، «محبری» نامیده شده است. رجال شناسان او را عالم به انساب و اخبار عرب، لغت شناس، شاعر، حافظ حدیث و موثق معرفی کرده‌اند و به رغم اینکه به ظاهر حبیب، پدر اوست، گفته‌اند: حبیب نام مادرش می‌‌باشد که قبل از ولادت محمد به دلیل ملاعنه از شوهرش جدا شده است.[۲] وی از هشام بن محمد کلبی، قطرب، ابوعبیده، ابویقظان و ابن اعرابی روایت کرده و محمد بن احمد بن ابی عرابه و ابو سعید سکری از او روایت کرده‌اند.[۳] ابن حبیب از دوستان و همنشینان ثعلب بود و با اینکه چندین سال از ثعلب بزرگ‌تر بود، از حضور ثعلب به خاطر دانش او در مجلس خود بیم داشت و از املا خودداری می‌ورزید، به طوری که یک بار وی در توضیح بیتی از حسان فرو ماند و ثعلب به جای او پاسخ گفت.[۴] همچنین بعضی درباره‌اش گفته‌اند که او آثار دیگران را می‌‌گرفت و به نام خود منتشر می‌‌ساخت. وی از دوستان پدر ابن رومی هم بوده است.[۵] ابن حبیب در سال ۲۵۰هـ یا ۲۴۵هـ در سامرا از دنیا رفت.[۶]
آثار او عبارت‌اند از: الارحام التی بین رسول الله (ص) و اصحابه سوی العصبه؛ اُمَّهات النبی (ص)؛ امهات اعیان بنی عبدالمطلب؛ امهات السبعه من قریش؛ النسب؛ المحبر؛ الامثال علی افعل و یسمی المنمق؛ السعود و العمود؛ العمائر و الربائع (در باب نسب)؛ الموشح؛ المختلف و المؤتلف (در اسامی و نسب قبایل)؛ المقُتنی؛ غریب الحدیث؛ الانواء؛ المُشَجَّر کتاب مَنْ استجیبت دعوته؛ الموشا؛ المُذَهَّبْ فی اخبار الشعراء و طبقاتهم؛ نقائض جریر و عُمر بن لَجا؛ نقائض جریر و الفرزدق؛ المفوف (العفوف)؛ تاریخ الخلفاء؛ کتاب مَن سُمّی ببیت؛ قاله مقاتل الفرسان؛ القاب الشعراء؛ کُنَی الشعراء؛ العقل؛ السماة (المسماة)؛ ایام جریر التی ذکرها فی شعره؛ المقتبس؛ الخیل (الحیل/الخلیل)؛ النبات؛ الالقاب (القاب القبائل کُلها)؛ القاب الیمن و مُضَر و ربیعه و القبائل الکبیر و الایام (که برای فتح بن خاقان گرد آورده بود).[۷] بسیاری از کتب وی امروزه در دست است مانند المحبر، المنمق، القاب الشعراء، امهات النبی، اسماء المغتالین که در مجموعه نوادر المخطوطات چاپ شده است.[۸]
منابع
جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱
