هشام بن محمد بن سائب کلبی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث اصحاب امام صادق است. مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

آشنایی اجمالی

ابومنذر هشام بن محمد بن سائب بن بشر کلبی کوفی اهل کوفه و از اصحاب امام صادق S بود. نجاشی می‌‌نویسد: وی از محدثان امامیه بود و نزد امام صادق S از جایگاه و منزلت خاص برخوردار بود. امام S او را از نزدیکان خود ساخته و با گشاده رویی با وی برخورد می‌‌کرد. بر پایه روایتی مشهور که از خود هشام نقل شده، وی به دلیل عارضه‌ای حافظه خود را از دست داد و دچار فراموشی مطلق شد، اما هنگامی که به محضر امام صادق S شرفیاب شد با نوشیدن آبی از دست امام حافظه خود را باز یافته و دانش از دست رفته را دوباره به دست آورد.

هشام نزد بزرگانی چون پدرش محمد بن سائب، مجالد و ابومخنف لوط بن یحیی دانش آموخت و از آنها روایاتی را نقل کرده است. وی زمانی راهی بغداد شد و در همان جا مجلس درسی برپا ساخت. از شاگردان و راویان برجسته وی باید از فرزندش عباس، خلیفه بن خیاط و محمد بن سعد واقدی که هر دو از مورخان مشهور قرن دوم و سوم بودند، نام برد. هشام علاوه بر حدیث، در تاریخ و نسب‌شناسی توانا بود و در شعر نیز دستی داشت. گفته شده که وی از حافظه بسیار قوی و سرشاری برخوردار بود و بنا به گفته خود، در مدت سه روز تمام قرآن را حفظ کرد. اهل سنت وی را موثق نمی‌دانند. سمعانی او را از غالیان امامیه برشمرده است. وی در نهایت به سال ۲۰۴ یا ۲۰۶ه‍ از دنیا رفت و آثار و تألیفات فراوانی از خود بر جای گذاشت.

ذهبی بنا بر قولی آثار وی را بالغ بر ۱۵۰ کتاب دانسته و برخی از آنها را چنین ذکر کرده است: کتاب الجمهره؛ حلف الفضول؛ حلف عبدالمطلب و خزاعه؛ حلف تمیم و کلب؛ بیوتات قریش؛ فضائل قیس عیلان؛ بیوتات ربیعه؛ الموردات؛ الکنی؛ ملوک الطوائف و ملوک کنده؛

نجاشی نیز آثاری را به وی نسبت داده که از این قرارند: المذیّل فی النسب؛ حروب الاوس و الخزرج؛ المشاتمات بین الأشراف؛ القداح و المیسر؛ اسواق العرب؛ اخبار ربیعة و البسوس و حروب تغلب و بکر؛ انساب الامم؛ المعمّرین؛ الاوائل؛ اخبار قریش؛ اخبار جرهم؛ اخبار لقمان بن عاد؛ اخبار بنی تغلب و ایامهم و انسابهم؛ اخبار بنی عجل و انسابهم؛ کتاب بنی حنیفه؛ کتاب کلب؛ اخبار تنوخ و انسابها؛ مثالب ثقیف؛ مثالب بنی امیه؛ الاصنام؛ الطاعون فی العرب؛ فتوح العراق؛ فتوح الشام؛ الردّه؛ فتوح خراسان؛ فتوح فارس؛ مقتل عثمان؛ الجمل؛ صفّین؛ النهروان؛ الغارات؛ مقتل امیرالمؤمنین S؛ مقتل حجر بن عدی؛ مقتل رشید و میثم و جویریّة بن مسهر؛ عین الورده؛ الحکمین؛ مقتل الحسین S؛ قیام الحسن S؛ اخبار محمد بن الحنفیّه؛ التباشیر بالاولاد؛ الموؤدات (الموردات)؛ من نسب الی امّه من قبائل العرب؛ الطائف؛ رموز العرب؛ غرائب قریش و بنی هاشم فی سائر العرب؛ اجزاء الخیل؛ الروّاد الجیران؛ الخطب المنافرات؛ شرف قصی و ولده فی الجاهلیة و الاسلام؛ القاب قریش؛ القاب الیمن؛ المثالب؛ النوافل؛ ادعاء زیاد معاویه؛ اخبار زیاد بن ابیه؛ صنائع قریش؛ المشاجرات؛ المعاتبات؛ افتراق ولد نزار؛ تفریق الأزد؛ طسم و جدیس؛ الفرید؛ الملوکی؛ آباء النبی a؛ الاحادیث النبویه؛ ادیان العرب؛ ازواج النبی a؛ اسماء فحول العرب؛ اسنان الجزور؛ اصحاب الکهف؛ امّهات الخلفاء؛ امهات النبی a؛ اولاد الخلفاء؛ ایام فزارة و وقائع بنی شیبان؛ ایام قیس بن ثعلبه؛ تاریخ اجناد الخلفاء؛ تسمیة ما فی شعر امری القیس؛ تسمیة من قال بینا و قیل فیه؛ تسمیة من نقل من عاد و ثمود؛ تسمیة من بالحجاز من احیاء العرب؛ حبیب العطار؛ حدیث آدم و ولده؛ حدیث بیهس و اخوته؛ حکّام العرب؛ الحیرة و تسمیة البیع؛ حیّ الضحاک؛ خطبة علی بن ابی طالب S؛ خلق اسلم فی القریش؛ خلق عبدالمطلب وخزانة؛ خلق الفضول و قصة الغزال؛ داحس و الغبراء؛ دخول جریر علی الحجاج؛ الدیباج فی اخبار الشعراء؛ صفات الخلفاء؛ الغذاء؛ عاد للاولی و الآخرة؛ عجائب الاربعه؛ عجائب البحر؛ عدی بن زید العبادی؛ قسمة الارضین؛ لغات العرب؛ کنی آباء الرسول a؛ ما کانت الجاهلیة تفعله و یوافق حکم الاسلام؛ مروان القرط؛ المسوخ من بنی اسرائیل؛ مسیلمه الکذاب؛ من فخر بأخواله من قریش؛ من قال بیتاً من الشعر و نسب الیه؛ من هاجر و ابوه منطق الطیر؛ نسبة ولد عبدالمطلب؛ النسب؛ الانساب؛ نسب الیمن و وصایا العرب؛ وقائع الضباب و فزارة یوم شفیق؛ کتاب ابی عتاب؛ الاصنام؛ الاقالیم؛ الانهار؛ الایّام؛ التاریخ؛ الجن؛ الخیل؛ الدفائن؛ الدوسی؛ السمر؛ السیوف؛ العواقل؛ الغزیه؛ الفتیان؛ الاربعه؛ الکلام؛ الکهان؛ القداح؛ المثالب؛ المشعبات؛ المصّلین؛ المعرفات من قریش؛ المعران؛ المقطعات؛ المنافلات؛ المناکح؛ الوفود؛ المنذر ملک؛ العرب و الیمن و امر سیف ذی یزن

جستارهای وابسته

• سائب بن بشر کلبی (جد)
• محمد بن سائب کلبی (پدر)
• عباس بن هشام بن محمد بن سائب (فرزند)

منابع

1. جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱