بلاء در فقه سیاسی

مقدمه

بلاء: اختبار، امتحان[۱]، آزمودن، آزمون[۲].  وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ [۳].

گفته شده، اصل در بلاء ایجاد تحوّل یعنی منقلب‌ کردن و تغییر و دگرگونی است[۴]؛ لذا معنای آیه شریفه:  وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ  [۵] این است: ما تغییر و تحوّل در حال آنها و اختلاف در امور زندگی آنها به وسیله عوارض ترس و گرسنگی و... ایجاد کردیم.

ابتلاء و امتحان الهی هم به خیر است و هم به شرّ[۶]:  وَبَلَوْنَاهُمْ بِالْحَسَنَاتِ وَالسَّيِّئَاتِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ [۷].

از دیدگاه قرآن بسیاری از تحولات محیطی و طبیعی از قبیل سیل، زلزله، قحطی و غلاء، همچنین فراوانی و نعمت - که در امور سیاسی و اجتماعی تأثیرات فراوانی دارند - برای آزمودن انسان‌هاست:  لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا [۸] و این امتحان و ابتلاء از سنن قطعی الهی و تغییر ناپذیر است أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ  [۹].[۱۰].[۱۱]

منابع

پانویس

  1. حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۱۴۵. ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۴، ص۸۳.
  2. بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۲۹.
  3. «و بی‌گمان شما را با چیزی از بیم و گرسنگی می‌آزماییم» سوره بقره، آیه ۱۵۵.
  4. حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱، ص۳۳۵.
  5. «و بی‌گمان شما را با چیزی از بیم و گرسنگی و کاستی دارایی‌ها و کسان و فرآورده‌ها می‌آزماییم، و شکیبایان را نوید بخش!» سوره بقره، آیه ۱۵۵.
  6. خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۸، ص۳۴۰.
  7. «و آنان را با خوشی‌ها و ناخوشی‌ها آزمودیم باشد که (به راه راست) باز گردند» سوره اعراف، آیه ۱۶۸.
  8. «تا شما را بیازماید که کدام نکوکردار ترید» سوره هود، آیه ۷.
  9. «آیا مردم پنداشته‌اند همان بگویند ایمان آورده‌ایم وانهاده می‌شوند و آنان را نمی‌آزمایند؟» سوره عنکبوت، آیه ۲.
  10. سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان، ج۱۶، ص‌۹۸-۹۹.
  11. نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۱۵۰.