حسن بن عبدالله

موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

آشنایی اجمالی

الحسن بن عبدالله، در یک سند تفسیر کنز الدقائق به نقل از کتاب الکافی گزارش شده است:

«أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِيسَ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عُبَيْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ وَ مُوسَى بْنِ عُمَرَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَيْلِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ(ع) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: ﴿يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ﴾ قَالَ يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُوا وَلَايَةَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ(ع) بِأَفْوَاهِهِمْ قُلْتُ قَوْلُهُ تَعَالَى ﴿وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ﴾ قَالَ يَقُولُ وَ اللَّهُ مُتِمُّ الْإِمَامَةِ وَ الْإِمَامَةُ هِيَ النُّورُ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ: ﴿فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنَا﴾ قَالَ النُّورُ هُوَ الْإِمَامُ».

شرح حال راوی

بررسی منابع حدیثی و اسناد همسان با سند مورد گفت وگو روشن می‌سازد که عنوان الحسن بن عبیدالله در سند تفسیر کنز الدقائق مصحّف است، به چند دلیل:

1. عنوان راوی در الکافی الحسین بن عبیدالله است.
2. در بخشی از روایت که در جایی دیگر از تفسیر کنز الدقائق گزارش شده، از راوی با نام الحسین بن عبیدالله یاد شده است.
3. جناب کلینی و دیگران به واسطه احمد بن ادریس که در برخی از اسناد از او با عنوان ابو علی اشعری یاد شده، چند روایت از حسین بن عبیدالله (عبدالله) گزارش کرده‌اند.
4. در طریق سندی نجاشی به کتاب حسن بن ابی عثمان سجادة احمد بن ادریس راوی از حسین بن عبیدالله بن سهل السعدی است؛ نیز در طریق سندی‌اش به حسین بن عبید الله بن سهل السعدی روایتگر از او محمد بن یحیی العطار است که با احمد بن ادریس هم طبقه، و هر دو از استادان حدیثی جناب کلینی شمرده می‌شوند.
5. در اسناد برخی از احادیث، همانند سند تفسیر کنز الدقائق، نام راوی به گونه‌ای مصحّف و با عنوان الحسن بن عبیدالله یاد شده؛ ولی همان روایات در جایی دیگر گزارش شده و نام راوی در آنها درست و با عنوان الحسین بن عبیدالله نوشته شده است؛ دو نمونه:
   1. «أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عُبَيْدِ اللَّهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَى الْخَشَّابِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ سَمَاعَةَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ رِبَاطٍ عَنِ ابْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ(ع) يَقُولُ الِاثْنَا عَشَرَ الْإِمَامَ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ كُلُّهُمْ مُحَدَّثٌ مِنْ وُلْدِ رَسُولِ اللَّهِ(ص) وَ وُلْدِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(ع) فَرَسُولُ اللَّهِ(ص) وَ عَلِيٌّ(ع) هُمَا الْوَالِدَانِ». این روایت در کتاب الإرشاد شیخ مفید نیز به همین‌گونه آمده؛ ولی در کتاب الخصال و عیون أخبار الرضا(ع) الحسین بن عبیدالله نوشته شده است.
   2. «حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عُبَيْدِ اللَّهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ الْجَبَّارِ النَّهَاوَنْدِيِّ عَنْ أَبِي سَعِيدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ ثُوَيْرِ بْنِ أَبِي فَاخِتَةَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ(ع) يَا حُسَيْنُ إِنَّهُ مَنْ خَرَجَ مِنْ مَنْزِلِهِ يُرِيدُ زِيَارَةَ قَبْرِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ(ع) إِنْ كَانَ مَاشِياً كُتِبَ لَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ حَسَنَةٌ وَ مُحِيَ عَنْهُ سَيِّئَةٌ فَإِنْ كَانَ رَاكِباً كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِكُلِّ حَافِرٍ حَسَنَةً وَ حَطَّ بِهَا عَنْهُ سَيِّئَةً حَتَّى إِذَا صَارَ فِي الْحَائِرِ كَتَبَهُ اللَّهُ مِنَ الْمُفْلِحِينَ الْمُنْجِحِينَ حَتَّى إِذَا قَضَى مَنَاسِكَهُ كَتَبَهُ اللَّهُ مِنَ الْفَائِزِينَ حَتَّى إِذَا أَرَادَ الِانْصِرَافَ أَتَاهُ مَلَكٌ فَقَالَ لَهُ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ(ص) يُقْرِئُكَ السَّلَامَ وَ يَقُولُ لَكَ اسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ فَقَدْ غَفَرَ اللَّهُ لَكَ مَا مَضَى».

این روایت، در المزار شیخ مفید و کامل الزیارات ابن قولویه نیز گزارش شده و نام راوی همسان با عنوان ثواب الأعمال است، ولی در سند همین روایت در تهذیب الأحکام الحسین بن عبیدالله ثبت گردیده است.

بر این پایه، نام درست راوی، الحسین بن عبیدالله است که متحد با حسین بن عبیدالله بن سهل است.

منابع

1. جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری ج۷