خطأ

خطأ از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: خطأ در قرآن - خطأ در حدیث - خطأ در فقه سیاسی - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

• گناهکار، خطاپیشه، طغیانگر، در مقابل صواب.
• ﴿فِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَجُنُودَهُمَا كَانُوا خَاطِئِينَ﴾‌.
• خطا یا در حکم است یا در عمل یا در تعیین مصداق و موضوع:

1. خطا در حکم: نفهمیدن یا بد فهمیدن حکم که این خطا تأثیر شدید و قبح موکّدی دارد. این خطا قابل اغماض و چشم‌پوشی نیست.
2. خطا در عمل: به مفهوم غیر عمدی است؛ مثل قتل خطایی: ﴿وَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ فِيمَا أَخْطَأْتُمْ بِهِ﴾.
3. خطا در تعیین موضوع: این خطا اگر بدون قصور و تقصیر باشد، کمتر مورد ملامت و مؤاخذه قرار می‌گیرد.

• غالب خطاها در عمل رخ می‌دهد: ﴿تَاللَّهِ لَقَدْ آثَرَكَ اللَّهُ عَلَيْنَا وَإِنْ كُنَّا لَخَاطِئِينَ﴾.
• خطیئه به معنای اثم نیست، به دلیل تقابل آن دو در این آیه: ﴿وَمَنْ يَكْسِبْ خَطِيئَةً أَوْ إِثْمًا ثُمَّ يَرْمِ بِهِ بَرِيئًا فَقَدِ احْتَمَلَ بُهْتَانًا وَإِثْمًا مُبِينًا﴾. در خطا قید غیرعمدی‌ بودن ملحوظ است، ولی در اثم تعمّد و تسامح وجود دارد؛ ولی تجلّی عملی هر دو در عالم واقع پلیدی و بدی است.
• در حوزه فرهنگ عمومی خطا به عنوان غیرعمد (مثل قتل غیرعمد) قابل گذشت و چشم پوشی است و خداوند به چشم‌پوشی و اغماض سفارش کرده است: ﴿وَأَنْ تَعْفُوا أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى﴾‌..

منابع

• نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم