نفی ظلم در معارف و سیره نبوی

مقدمه

رسول خدا (ص) با اعلام اخوت ایمانی، مسلمانان را از فرجام هر‌گونه ستم به یکدیگر حتی در نازل‌ترین مرتبه آن آگاه ساخت. می‌بایست ستم به یکدیگر، به کلی پایان می‌یافت؛ ستم توانگران به ناتوانان، ستم قدرتمندان به فرودستان و ستم زمامداران به شهروندان. آن حضرت می‌فرمود: «الْمُسْلِمُ‏ أَخُو الْمُسْلِمِ‏ لَا يَظْلِمُهُ‏»^[۱].

پیامبر اکرم (ص) همگان را از تاریکی‌هایی که به سبب ستم، حقیقت انسان، روابط انسانی و جامعه را فرا می‌گیرد پرهیز داده و فرموده است: «اتَّقُوا الظُّلْمَ‏ فَإِنَّهُ‏ ظُلُمَاتُ‏ يَوْمِ‏ الْقِيَامَةِ»^[۲].

حالات نفسانی نتیجه کردار آدمی است و ستم به مردمان و برادران دینی موجب تاریکی باطن می‌شود و این تاریکی حقیقی پیوسته همراه آدمی است، و چون روز قیامت روز آشکار شدن پنهانی‌ها و اسرار، و زمان ظهور باطن‌هاست، این تاریکی‌ها آشکار می‌گردد^[۳]. از این روست که پیشوایان حق به جد سفارش کرده‌اند که از ستم به مردمان، هر‌گونه که باشد، آشکار و پنهان، مستقیم و غیرمستقیم، با واسطه و بی‌واسطه، پرهیز شود که هیچ چیز چون ستم اجتماعی خانمان‌برانداز نیست. از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمود: «الْعَامِلُ‏ بِالظُّلْمِ‏ وَ الْمُعِينُ‏ لَهُ‏ وَ الرَّاضِي بِهِ شُرَكَاءُ ثَلَاثَتُهُمْ»^[۴].

وصیت پیشوایان عدالت آن است که به هیچ روی نباید دست به ستم آلود. ابوحمزه ثمالی گوید: حضرت باقر (ع) فرمود: «قَالَ: لَمَّا حَضَرَ عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ (ع) الْوَفَاةُ ضَمَّنِي‏ إِلَى‏ صَدْرِهِ‏ ثُمَّ قَالَ يَا بُنَيَّ أُوصِيكَ بِمَا أَوْصَانِي بِهِ أَبِي (ع) حِينَ حَضَرَتْهُ الْوَفَاةُ وَ بِمَا ذَكَرَ أَنَّ أَبَاهُ أَوْصَاهُ بِهِ قَالَ يَا بُنَيَّ إِيَّاكَ وَ ظُلْمَ مَنْ لَا يَجِدُ عَلَيْكَ نَاصِراً إِلَّا اللَّهَ»^[۵].

آموزه‌های پیشوایان دین بر این است که از ستم در همه وجوه و مراتب آن پرهیز شود که در ساحت برادری جایی برای ستمگری نیست؛ نه ستم فردی، نه ستم اجتماعی، نه ستم سیاسی و نه ستم اقتصادی. ابو بصیر گوید: شنیدم که امام صادق (ع) می‌فرمود: «مَنْ أَكَلَ‏ مَالَ‏ أَخِيهِ‏ ظُلْماً وَ لَمْ يَرُدَّهُ إِلَيْهِ أَكَلَ جَذْوَةً مِنَ النَّارِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ»^[۶].

حقیقت هر‌گونه ستمی همین است، آتشی سوزان که حقیقت زندگی این جهانی و آن جهانی را تباه می‌سازد.^[۷]

منابع

دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌، م‍ص‍طف‍ی‌، سیره نبوی ج۲

پانویس

↑ «مسلمان برادر مسلمان است و به یکدیگر ستم نکنند». مسند احمد بن حنبل، ج۵، ص۲۴؛ صحیح البخاری، ج۳، ص۲۶۷؛ صحیح مسلم، ج۱۶، ص۱۲۰؛ الکافی، ج۲، ص۱۷۴؛ السنن الکبری، ج۶، ص۹۲، ج۸، ص۲۵.
↑ «خود را از ستم بازدارید که آن تاریکی روز قیامت است». مسند احمد بن حنبل، ج۲، ص۹۲؛ صحیح مسلم، ج۱۶، ص۱۳۴؛ الکافی، ج۲، ص۳۳۲؛ المعجم الکبیر، ج۲۲، ص۲۰۴؛ وسائل الشیعة، ج۱۱، ص۳۳۸.
↑ ر. ک: مرآة العقول، ج۱۰، ص۳۰۱.
↑ «ستمکار و کمک‌کار او و آنکه به ستم او راضی باشد هر سه آنان در ستم شریکند». الکافی، ج۲، ص۳۳۳؛ وسائل الشیعة، ج۱۱، ص۳۴۵، ج۱۲، ص۱۲۸.
↑ «هنگامی که مرگ پدرم علی بن حسین (ع) فرا رسید مرا به سینه خود فشرد و فرمود: فرزندم تو را به آن چه پدرم هنگام مرگش به من وصیت کرد، وصیت می‌کنم، به همان چیزی که او یادآور شد که پدرش به آن وصیت کرده بود؛ فرزندم مبادا ستم کنی به کسی که در برابر تو یاوری جز خدا ندارد». الکافی، ج۲، ص۳۳۱؛ الخصال، ج۱، ص۱۶.
↑ «هر کس مال برادر دینی خود را بخورد و [خودش یا عوضش را] به او برنگرداند در روز قیامت پاره‌ای از آتش خورد». الکافی، ج۲، ص۳۳۲؛ ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص۳۲۰.
↑ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌، م‍ص‍طف‍ی‌، سیره نبوی، ج۲، ص ۶۰۰.

[1] «مسلمان برادر مسلمان است و به یکدیگر ستم نکنند». مسند احمد بن حنبل، ج۵، ص۲۴؛ صحیح البخاری، ج۳، ص۲۶۷؛ صحیح مسلم، ج۱۶، ص۱۲۰؛ الکافی، ج۲، ص۱۷۴؛ السنن الکبری، ج۶، ص۹۲، ج۸، ص۲۵.

[2] «خود را از ستم بازدارید که آن تاریکی روز قیامت است». مسند احمد بن حنبل، ج۲، ص۹۲؛ صحیح مسلم، ج۱۶، ص۱۳۴؛ الکافی، ج۲، ص۳۳۲؛ المعجم الکبیر، ج۲۲، ص۲۰۴؛ وسائل الشیعة، ج۱۱، ص۳۳۸.

[3] ر. ک: مرآة العقول، ج۱۰، ص۳۰۱.

[4] «ستمکار و کمک‌کار او و آنکه به ستم او راضی باشد هر سه آنان در ستم شریکند». الکافی، ج۲، ص۳۳۳؛ وسائل الشیعة، ج۱۱، ص۳۴۵، ج۱۲، ص۱۲۸.

[5] «هنگامی که مرگ پدرم علی بن حسین (ع) فرا رسید مرا به سینه خود فشرد و فرمود: فرزندم تو را به آن چه پدرم هنگام مرگش به من وصیت کرد، وصیت می‌کنم، به همان چیزی که او یادآور شد که پدرش به آن وصیت کرده بود؛ فرزندم مبادا ستم کنی به کسی که در برابر تو یاوری جز خدا ندارد». الکافی، ج۲، ص۳۳۱؛ الخصال، ج۱، ص۱۶.

[6] «هر کس مال برادر دینی خود را بخورد و [خودش یا عوضش را] به او برنگرداند در روز قیامت پاره‌ای از آتش خورد». الکافی، ج۲، ص۳۳۲؛ ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص۳۲۰.

[7] دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌، م‍ص‍طف‍ی‌، سیره نبوی، ج۲، ص ۶۰۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]