اهداف قیام امام حسین در معارف و سیره حسینی: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۸۱: خط ۸۱:


====لایه اول====
====لایه اول====
در این لایه، مسئله [[هدف]] از حادثه عاشورا از نگاه امام حسین{{ع}} و بر اساس مبانی کلی [[امامت]]، تحلیل می‌شود. امام حسین{{ع}}، در سخنان، خطابه‌ها و نامه‌های خود، برای [[رفتار]] خویش، اهدافی را بیان می‌دارد. برخی از این اهداف، در مرحله [[امتناع از بیعت با یزید]]، بازگو می‌شود و برخی، در مرحله حرکت از مدینه به سمت [[مکه]] و برخی، در مرحله حرکت از مکه به سوی [[کوفه]]. به [[سخن]] دیگر، امام حسین{{ع}} در سخنان و نامه‌های نسبتا فراوانش، برای امتناع از بیعت با یزید، علل و اهدافی و برای حرکت خود از مدینه به مکه و از آنجا به سمت [[کوفه]]، علل و اهداف دیگری مطرح می‌سازد. در بخش نخست، [[امام حسین]]{{ع}}، [[فسق]] [[یزید]] و [[استحقاق]] بیشتر خود برای [[حکومت]] را مطرح می‌کند. [[امام]]{{ع}}، خطاب به [[فرماندار]] [[مدینه]] می‌فرماید: {{متن حدیث|أَیُّهَا الْأَمِیرُ إِنَّا أَهْلُ بَیْتِ النُّبُوَّةِ وَ مَعْدِنُ الرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفُ الْمَلَائِکَةِ وَ مَحَلُّ الرَّحْمَةِ وَ بِنَا فَتَحَ‏ اللَّهُ‏ وَ بِنَا خَتَمَ‏ اللَّهُ وَ یَزِیدُ رَجُلٌ فَاسِقٌ شَارِبُ الْخَمْرِ قَاتِلُ النَّفْسِ الْمُحَرَّمَةِ مُعْلِنٌ بِالْفِسْقِ وَ مِثْلِی لَا یُبَایِعُ بِمِثْلِهِ وَ لَکِنْ نُصْبِحُ وَ تُصْبِحُونَ وَ نَنْظُرُ وَ تَنْظُرُونَ أَیُّنَا أَحَقُّ بِالْخِلَافَةِ وَ الْبَیْعَةِ}}<ref>الفتوح، ج۵، ص۱۳؛ مقتل الحسین{{ع}}، خوارزمی، ج۱، ص۱۸۳.</ref>. ای [[امیر]]! ما [[خاندان]] [[نبوت]]، و [[معدن]] [[رسالت]]، و محل آمد و شد [[فرشتگان]]، و جایگاه [[رحمت]] هستیم. [[خداوند]]، امور را با ما می‌گشاید و با ما می‌بندد؛ و یزید، مردی [[فاسق]]، باده گسار، آدمکش و [[اهل فسق و فجور]] آشکار است. همانند [[منی]]، با کسی همانند او، [[بیعت]] نمی‌کند؛ [[ولی]] ما و شما، صبح می‌کنیم و [[منتظر]] می‌مانیم، تا معلوم شود که کدام یک برای بیعت و [[خلافت]]، شایسته‌تر است. و در بخش دوم، [[اصلاح امت]]، [[احیای سنت]]، [[امر به معروف و نهی از منکر]]، [[مبارزه]] با [[سلطان ستمگر]]، و [[عزت]] و [[آزادگی]] را مطرح می‌سازد، چنان که در این باره از امام حسین{{ع}} [[روایت]] شده که می‌فرماید: {{متن حدیث|أَنِّی‏لَمْ أَخْرُجْ أَشِراً وَ لَا بَطِراً وَ لَا مُفْسِداً وَ لَا ظَالِماً وَ إِنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ النَّجَاحِ وَ الْإِصْلَاحِ فِی أُمَّةِ جَدِّی{{صل}} أُرِیدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهَی عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أَسِیرَ بِسِیرَةِ جَدِّی مُحَمَّد{{صل}} وَ أَبِی‏ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ{{ع}} فَمَنْ قَبِلَنِی بِقَبُولِ الْحَقِّ فَاللَّهُ أَوْلَی بِالْحَقِّ وَ مَنْ رَدَّ عَلَیَّ هَذَا أَصْبِرُ حَتَّی یَقْضِیَ اللَّهُ بَیْنِی وَ بَیْنَ الْقَوْمِ بِالْحَقِّ وَ یَحْکُمُ بَیْنِی وَ بَیْنَنَا بِالْحَقِّ. وَ هُوَ خَیْرُ الْحاکِمِینَ‏}}<ref>الفتوح، ج۵، ص۲۱؛ مقتل الحسین{{ع}}، خوارزمی، ج۱، ص۱۸۸.</ref>. به [[درستی]] که من از روی سرمستی و [[سرکشی]] و [[فسادانگیزی]] و [[ستمگری]]، [[قیام]] نکرده‌ام؛ بلکه برای تحقق [[رستگاری]] و [[صلاح]] در [[امت]] جدم [[محمد]]{{صل}} [[قیام]] کرده ام. می‌خواهم [[امر به معروف و نهی از منکر]] نمایم و به [[سیره]] جدم محمد{{صل}} و پدرم [[علی بن ابی طالب]]{{ع}}، [[رفتار]] کنم.... آنکه مرا به [[حقانیت]] پذیرفت، [بداند که] [[خداوند]]، سرچشمه [[حق]] است [و [[پاداش]] او را خواهد داد] و اگر کسی در این [[دعوت]]، [[دست]] رد بر سینه من زند، [[شکیبایی]] می‌ورزم تا خداوند، میان من و این گروه، بر پایه [[حقیقت]]، [[داوری]] کند و به حقیقت، [[حکم]] دهد، که او [[بهترین]] داوری‌کنندگان است. جز این سخنان و نوشته‌ها، تحلیل [[شئون امامت]]<ref>از جمله، وظایف و اختیارات امام و شروط و لوازم منصب امامت.</ref> نیز [[اعمال]] و [[رفتاری]] را که [[امام حسین]]{{ع}} در پیش گرفته، اقتضا می‌کند. امام حسین{{ع}}، برای [[تبیین دین]] و [[حفظ]] آن از نابودی و [[تحریف]]، [[اجرای دین]] و [[الگو]] بودن، حائز [[مقام امامت]] شده بود و این [[شئون]]، می‌بایست بر تمام رفتار و [[گفتار]] و اندیشه‌های ایشان سایه می‌افکند، و چگونه حادثه‌ای به این بزرگی را می‌توان جدا از این اهداف، تحلیل کرد؛ حادثه‌ای که در آن، [[خون]] [[پاک]] انسان‌های بزرگی بر [[زمین]] ریخت. این، لایه نخست از اهداف حادثه عاشوراست و ممکن است کسانی که تعبیر «[[تشکیل حکومت]]» را به [[کار]] برده‌اند، عنوانی انتزاعی از این امور را منظور داشته‌اند. البته -چنان‌که بدان اشارت رفت-، این تعبیر در مجموع سخنان و [[نگاشته‌های امام]] [[حسین]]{{ع}}، به [[صراحت]]، بیان نشده است. دستاوردهای این لایه از [[هدف]] [[حادثه عاشورا]]، [[سست]] شدن بنیاد [[حکومت بنی امیه]]، نابودی [[حکومت یزید]]، پایه‌ریزی قیام‌های انتقام‌جویانه و [[آگاهی]] [[مردم]] در آن برهه از [[تاریخ]] است که البته در فاصله زمانی نسبتا کوتاهی اتفاق افتاد<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص۲۷۵.</ref>.
در این لایه، مسئله [[هدف]] از حادثه عاشورا از نگاه امام حسین{{ع}} و بر اساس مبانی کلی [[امامت]]، تحلیل می‌شود. امام حسین{{ع}}، در سخنان، خطابه‌ها و نامه‌های خود، برای [[رفتار]] خویش، اهدافی را بیان می‌دارد. برخی از این اهداف، در مرحله [[امتناع از بیعت با یزید]]، بازگو می‌شود و برخی، در مرحله حرکت از مدینه به سمت [[مکه]] و برخی، در مرحله حرکت از مکه به سوی [[کوفه]]. به [[سخن]] دیگر، امام حسین{{ع}} در سخنان و نامه‌های نسبتا فراوانش، برای امتناع از بیعت با یزید، علل و اهدافی و برای حرکت خود از مدینه به مکه و از آنجا به سمت [[کوفه]]، علل و اهداف دیگری مطرح می‌سازد. در بخش نخست، [[امام حسین]]{{ع}}، [[فسق]] [[یزید]] و [[استحقاق]] بیشتر خود برای [[حکومت]] را مطرح می‌کند. [[امام]]{{ع}}، خطاب به [[فرماندار]] [[مدینه]] می‌فرماید: {{متن حدیث|أَیُّهَا الْأَمِیرُ إِنَّا أَهْلُ بَیْتِ النُّبُوَّةِ وَ مَعْدِنُ الرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفُ الْمَلَائِکَةِ وَ مَحَلُّ الرَّحْمَةِ وَ بِنَا فَتَحَ‏ اللَّهُ‏ وَ بِنَا خَتَمَ‏ اللَّهُ وَ یَزِیدُ رَجُلٌ فَاسِقٌ شَارِبُ الْخَمْرِ قَاتِلُ النَّفْسِ الْمُحَرَّمَةِ مُعْلِنٌ بِالْفِسْقِ وَ مِثْلِی لَا یُبَایِعُ بِمِثْلِهِ وَ لَکِنْ نُصْبِحُ وَ تُصْبِحُونَ وَ نَنْظُرُ وَ تَنْظُرُونَ أَیُّنَا أَحَقُّ بِالْخِلَافَةِ وَ الْبَیْعَةِ}}<ref>الفتوح، ج۵، ص۱۳؛ مقتل الحسین{{ع}}، خوارزمی، ج۱، ص۱۸۳.</ref>. ای [[امیر]]! ما [[خاندان]] [[نبوت]]، و [[معدن]] [[رسالت]]، و محل آمد و شد [[فرشتگان]]، و جایگاه [[رحمت]] هستیم. [[خداوند]]، امور را با ما می‌گشاید و با ما می‌بندد؛ و یزید، مردی [[فاسق]]، باده گسار، آدمکش و [[اهل فسق و فجور]] آشکار است. همانند [[منی]]، با کسی همانند او، [[بیعت]] نمی‌کند؛ [[ولی]] ما و شما، صبح می‌کنیم و [[منتظر]] می‌مانیم، تا معلوم شود که کدام یک برای بیعت و [[خلافت]]، شایسته‌تر است. و در بخش دوم، [[اصلاح امت]]، [[احیای سنت]]، [[امر به معروف و نهی از منکر]]، [[مبارزه با سلطان ستمگر]]، و [[عزت]] و [[آزادگی]] را مطرح می‌سازد، چنان که در این باره از امام حسین{{ع}} [[روایت]] شده که می‌فرماید: {{متن حدیث|أَنِّی‏لَمْ أَخْرُجْ أَشِراً وَ لَا بَطِراً وَ لَا مُفْسِداً وَ لَا ظَالِماً وَ إِنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ النَّجَاحِ وَ الْإِصْلَاحِ فِی أُمَّةِ جَدِّی{{صل}} أُرِیدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهَی عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أَسِیرَ بِسِیرَةِ جَدِّی مُحَمَّد{{صل}} وَ أَبِی‏ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ{{ع}} فَمَنْ قَبِلَنِی بِقَبُولِ الْحَقِّ فَاللَّهُ أَوْلَی بِالْحَقِّ وَ مَنْ رَدَّ عَلَیَّ هَذَا أَصْبِرُ حَتَّی یَقْضِیَ اللَّهُ بَیْنِی وَ بَیْنَ الْقَوْمِ بِالْحَقِّ وَ یَحْکُمُ بَیْنِی وَ بَیْنَنَا بِالْحَقِّ. وَ هُوَ خَیْرُ الْحاکِمِینَ‏}}<ref>الفتوح، ج۵، ص۲۱؛ مقتل الحسین{{ع}}، خوارزمی، ج۱، ص۱۸۸.</ref>. به [[درستی]] که من از روی سرمستی و [[سرکشی]] و [[فسادانگیزی]] و [[ستمگری]]، [[قیام]] نکرده‌ام؛ بلکه برای تحقق [[رستگاری]] و [[صلاح]] در [[امت]] جدم [[محمد]]{{صل}} [[قیام]] کرده ام. می‌خواهم [[امر به معروف و نهی از منکر]] نمایم و به [[سیره]] جدم محمد{{صل}} و پدرم [[علی بن ابی طالب]]{{ع}}، [[رفتار]] کنم.... آنکه مرا به [[حقانیت]] پذیرفت، [بداند که] [[خداوند]]، سرچشمه [[حق]] است [و [[پاداش]] او را خواهد داد] و اگر کسی در این [[دعوت]]، [[دست]] رد بر سینه من زند، [[شکیبایی]] می‌ورزم تا خداوند، میان من و این گروه، بر پایه [[حقیقت]]، [[داوری]] کند و به حقیقت، [[حکم]] دهد، که او [[بهترین]] داوری‌کنندگان است. جز این سخنان و نوشته‌ها، تحلیل [[شئون امامت]]<ref>از جمله، وظایف و اختیارات امام و شروط و لوازم منصب امامت.</ref> نیز [[اعمال]] و [[رفتاری]] را که [[امام حسین]]{{ع}} در پیش گرفته، اقتضا می‌کند. امام حسین{{ع}}، برای [[تبیین دین]] و [[حفظ]] آن از نابودی و [[تحریف]]، [[اجرای دین]] و [[الگو]] بودن، حائز [[مقام امامت]] شده بود و این [[شئون]]، می‌بایست بر تمام رفتار و [[گفتار]] و اندیشه‌های ایشان سایه می‌افکند، و چگونه حادثه‌ای به این بزرگی را می‌توان جدا از این اهداف، تحلیل کرد؛ حادثه‌ای که در آن، [[خون]] [[پاک]] انسان‌های بزرگی بر [[زمین]] ریخت. این، لایه نخست از اهداف حادثه عاشوراست و ممکن است کسانی که تعبیر «[[تشکیل حکومت]]» را به [[کار]] برده‌اند، عنوانی انتزاعی از این امور را منظور داشته‌اند. البته -چنان‌که بدان اشارت رفت-، این تعبیر در مجموع سخنان و [[نگاشته‌های امام]] [[حسین]]{{ع}}، به [[صراحت]]، بیان نشده است. دستاوردهای این لایه از [[هدف]] [[حادثه عاشورا]]، [[سست]] شدن بنیاد [[حکومت بنی امیه]]، نابودی [[حکومت یزید]]، پایه‌ریزی قیام‌های انتقام‌جویانه و [[آگاهی]] [[مردم]] در آن برهه از [[تاریخ]] است که البته در فاصله زمانی نسبتا کوتاهی اتفاق افتاد<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص۲۷۵.</ref>.


====لایه دیگر====
====لایه دیگر====
۲۱۸٬۵۲۹

ویرایش