آب در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

۱ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۴ اوت ۲۰۲۲
جز
خط ۱۶۰: خط ۱۶۰:
#آب از خود [[آسمان]] نازل می‌شود؛ ولی این نظر بعید است؛ زیرا گاهی اتّفاق می‌افتد که کسی در دامنه [[کوه]] قرار دارد و [[نزول]] [[باران]] را [[مشاهده]] می‌کند؛ ولی همین که بر فراز قله کوه می‌رود، ابر را [[پایین‌تر]] از قلّه می‌بیند و در آنجا نشانی از باران نیست<ref>التفسیر الکبیر، ج ۱۹، ص ۱۲۶ و ج ۲۹، ص ۳۶.</ref>؛ با این حال، او [[معتقد]] است: نظر [[فیلسوفان]] درباره نزول آب که منشأ آن را ابرهای تشکیل شده از بخارهای متصاعد از [[زمین]] می‌دانند، درست نیست؛ زیرا مستلزم [[نفی]] فاعل مختار، و قدیم شمردن عالم است<ref>الکشّاف، ج۱، ص ۸۳. </ref>.
#آب از خود [[آسمان]] نازل می‌شود؛ ولی این نظر بعید است؛ زیرا گاهی اتّفاق می‌افتد که کسی در دامنه [[کوه]] قرار دارد و [[نزول]] [[باران]] را [[مشاهده]] می‌کند؛ ولی همین که بر فراز قله کوه می‌رود، ابر را [[پایین‌تر]] از قلّه می‌بیند و در آنجا نشانی از باران نیست<ref>التفسیر الکبیر، ج ۱۹، ص ۱۲۶ و ج ۲۹، ص ۳۶.</ref>؛ با این حال، او [[معتقد]] است: نظر [[فیلسوفان]] درباره نزول آب که منشأ آن را ابرهای تشکیل شده از بخارهای متصاعد از [[زمین]] می‌دانند، درست نیست؛ زیرا مستلزم [[نفی]] فاعل مختار، و قدیم شمردن عالم است<ref>الکشّاف، ج۱، ص ۸۳. </ref>.


عدّه‌ای دیگر از [[مفسّران]] با توجّه به کاربرد واژه {{متن قرآن|السَّمَاءِ}} در معنای ابر که میان [[عرب]] رایج بوده<ref>مقاییس، ج۳، ص۹۸، «سمو»؛ لسان‌العرب، ج۶، ص۳۷۸ و ۳۷۹،«سما».</ref>، معتقدند باران از ابر فرود می‌آید، نه آسمان<ref>مجمع‌البیان، ج ۱، ص ۱۵۵؛ ابن‌کثیر، ج ۱، ص ۶۰؛ روح‌المعانی، مج ۱، ج ۱، ص ۳۰۲.</ref>؛ امّا پاره‌ای از مفسّران، {{متن قرآن|السَّمَاءِ}} را به معنای [[حقیقی]] خودش (جهت بالا) دانسته‌اند<ref>التبیان، ج ۱، ص ۱۰۱؛ قرطبی، ج ۱، ص ۱۵۱؛ روح‌المعانی، مج ۱، ج ۱، ص ۳۰۲.</ref>، یعنی مقصود از سماء کاربرد عرفی آن، فضا است که بر زمین محیط است و بیننده آن را هم‌چون قبّه‌ای آبی رنگ می‌بیند<ref>التحریروالتنویر، ج ۱، ص ۳۳۱؛ المیزان، ج ۱۵، ص ۲۳.</ref>؛ چنان‌که [[حدیث]] پیش‌ گفته [[امام‌ سجاد]]{{ع}} به همین معنا تصریح دارد. ابرهای آسمان از آب‌های سطحی زمین به ویژه دریاها که بر اثر حرارت [[خورشید]] تبخیر شده، تشکیل می‌شود؛ امّا [[قرآن کریم]] دریاها را منبع تأمین آب مورد نیاز [[مردم]] معرّفی نکرده؛ با اینکه در ۴۰ آیه، از دریاها یاد شده است. آنچه در یاد کرد نام دریاها برجسته‌تر می‌نماید، تسخیر آب دریاها برای [[انسان]] است تا در آنها، کشتی براند و روزی به دست آورد: {{متن قرآن|اللَّهُ الَّذِي سَخَّرَ لَكُمُ الْبَحْرَ لِتَجْرِيَ الْفُلْكُ فِيهِ بِأَمْرِهِ وَلِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ}}<ref>«خداوند، همان است که دریا را برای شما رام کرد تا کشتی‌ها در آن به فرمان وی روان گردند و تا شما از بخشش وی (روزی) به دست آورید و باشد که سپاس گزارید» سوره جاثیه، آیه ۱۲.</ref>.
عدّه‌ای دیگر از [[مفسّران]] با توجّه به کاربرد واژه {{متن قرآن|السَّمَاءِ}} در معنای ابر که میان [[عرب]] رایج بوده<ref>مقاییس، ج۳، ص۹۸، «سمو» ؛ لسان‌العرب، ج۶، ص۳۷۸ و ۳۷۹،«سما».</ref>، معتقدند باران از ابر فرود می‌آید، نه آسمان<ref>مجمع‌البیان، ج ۱، ص ۱۵۵؛ ابن‌کثیر، ج ۱، ص ۶۰؛ روح‌المعانی، مج ۱، ج ۱، ص ۳۰۲.</ref>؛ امّا پاره‌ای از مفسّران، {{متن قرآن|السَّمَاءِ}} را به معنای [[حقیقی]] خودش (جهت بالا) دانسته‌اند<ref>التبیان، ج ۱، ص ۱۰۱؛ قرطبی، ج ۱، ص ۱۵۱؛ روح‌المعانی، مج ۱، ج ۱، ص ۳۰۲.</ref>، یعنی مقصود از سماء کاربرد عرفی آن، فضا است که بر زمین محیط است و بیننده آن را هم‌چون قبّه‌ای آبی رنگ می‌بیند<ref>التحریروالتنویر، ج ۱، ص ۳۳۱؛ المیزان، ج ۱۵، ص ۲۳.</ref>؛ چنان‌که [[حدیث]] پیش‌ گفته [[امام‌ سجاد]]{{ع}} به همین معنا تصریح دارد. ابرهای آسمان از آب‌های سطحی زمین به ویژه دریاها که بر اثر حرارت [[خورشید]] تبخیر شده، تشکیل می‌شود؛ امّا [[قرآن کریم]] دریاها را منبع تأمین آب مورد نیاز [[مردم]] معرّفی نکرده؛ با اینکه در ۴۰ آیه، از دریاها یاد شده است. آنچه در یاد کرد نام دریاها برجسته‌تر می‌نماید، تسخیر آب دریاها برای [[انسان]] است تا در آنها، کشتی براند و روزی به دست آورد: {{متن قرآن|اللَّهُ الَّذِي سَخَّرَ لَكُمُ الْبَحْرَ لِتَجْرِيَ الْفُلْكُ فِيهِ بِأَمْرِهِ وَلِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ}}<ref>«خداوند، همان است که دریا را برای شما رام کرد تا کشتی‌ها در آن به فرمان وی روان گردند و تا شما از بخشش وی (روزی) به دست آورید و باشد که سپاس گزارید» سوره جاثیه، آیه ۱۲.</ref>.


[[مفسران]] معاصر، [[آیه]] {{متن قرآن|وَالسَّمَاءِ ذَاتِ الرَّجْعِ}}<ref>«و سوگند به آسمان باران‌زا،» سوره طارق، آیه ۱۱.</ref> را با توجّه به معنای رجع (بازگرداندن) اشاره به این دانسته‌اند که سرچشمه آب [[باران]]، آب‌های زمینی به ویژه آب دریاهاست<ref>اسرار الکون فی القرآن، ص ۱۱۲.</ref>؛ به هر حال در بخشی از این [[آیات]]، آب نازل شده از [[آسمان]] با صفت ویژه‌ای همراه شده که از بار معنایی خاصّی متناسب و مرتبط با مجموعه آیات برخوردار است؛ به طور مثال در آیه {{متن قرآن|وَهُوَ الَّذِي أَرْسَلَ الرِّيَاحَ بُشْرًا بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُورًا}}<ref>«و اوست که بادها را نویدبخشی پیشاپیش رحمت خویش فرستاد و از آسمان، آبی پاک فرو فرستادیم» سوره فرقان، آیه ۴۸.</ref>، با [[وصف]] {{متن قرآن|طَهُورًا}} آمده و در آیه {{متن قرآن|وَنَزَّلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً مُبَارَكًا فَأَنْبَتْنَا بِهِ جَنَّاتٍ وَحَبَّ الْحَصِيدِ}}<ref>«و از آسمان، آبی خجسته فرو فرستادیم آنگاه با آن بوستان‌ها و دانه درویدنی رویاندیم» سوره ق، آیه ۹.</ref>، {{متن قرآن|مُبَارَكًا}} (دارای خیر و نفع فراوان)<ref>الکشّاف، ج ۴، ص ۳۸۱.</ref> خوانده شده است و در آیه {{متن قرآن|وَأَنْزَلْنَا مِنَ الْمُعْصِرَاتِ مَاءً ثَجَّاجًا}}<ref>«و از ابرهای فشرده آبی ریزان فرو فرستادیم» سوره نبأ، آیه ۱۴.</ref> با صفت {{متن قرآن|ثَجَّاجًا}} (زیاد)<ref>الکشاف، ج ۴، ص ۶۸۶. </ref> همراه است. {{متن قرآن|بِقَدَرٍ}} صفت دیگری است که در آیه {{متن قرآن|وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً بِقَدَرٍ فَأَسْكَنَّاهُ فِي الْأَرْضِ وَإِنَّا عَلَى ذَهَابٍ بِهِ لَقَادِرُونَ}}<ref>«و از آسمان آبی به اندازه‌ای (معیّن) فرو فرستادیم آنگاه آن را در زمین جای دادیم و ما به بردن آن بی‌گمان تواناییم» سوره مؤمنون، آیه ۱۸.</ref> و {{متن قرآن|وَالَّذِي نَزَّلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً بِقَدَرٍ فَأَنْشَرْنَا بِهِ بَلْدَةً مَيْتًا كَذَلِكَ تُخْرَجُونَ}}<ref>«و آنکه از آسمان آبی به اندازه فرو فرستاد آنگاه با آن سرزمینی مرده را زنده کردیم ؛ (شما نیز) بدین‌گونه (از گورها) بیرون آورده خواهید شد» سوره زخرف، آیه ۱۱.</ref> به آن اشاره شده است<ref>التحریر والتنویر، ج ۱۸، ص ۲۹.</ref> یا به اندازه نیاز [[مردم]] یا به اندازه‌ای که به آنان سود رساند و زیان‌بار نباشد<ref>الکشّاف، ج ۳، ص ۱۷۹؛ روض‌الجنان، ج ۱۴، ص ۱۴؛ ابن‌کثیر، ج ۳، ص ۲۵۳.</ref>، به [[زمین]] فرو فرستادیم.
[[مفسران]] معاصر، [[آیه]] {{متن قرآن|وَالسَّمَاءِ ذَاتِ الرَّجْعِ}}<ref>«و سوگند به آسمان باران‌زا،» سوره طارق، آیه ۱۱.</ref> را با توجّه به معنای رجع (بازگرداندن) اشاره به این دانسته‌اند که سرچشمه آب [[باران]]، آب‌های زمینی به ویژه آب دریاهاست<ref>اسرار الکون فی القرآن، ص ۱۱۲.</ref>؛ به هر حال در بخشی از این [[آیات]]، آب نازل شده از [[آسمان]] با صفت ویژه‌ای همراه شده که از بار معنایی خاصّی متناسب و مرتبط با مجموعه آیات برخوردار است؛ به طور مثال در آیه {{متن قرآن|وَهُوَ الَّذِي أَرْسَلَ الرِّيَاحَ بُشْرًا بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُورًا}}<ref>«و اوست که بادها را نویدبخشی پیشاپیش رحمت خویش فرستاد و از آسمان، آبی پاک فرو فرستادیم» سوره فرقان، آیه ۴۸.</ref>، با [[وصف]] {{متن قرآن|طَهُورًا}} آمده و در آیه {{متن قرآن|وَنَزَّلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً مُبَارَكًا فَأَنْبَتْنَا بِهِ جَنَّاتٍ وَحَبَّ الْحَصِيدِ}}<ref>«و از آسمان، آبی خجسته فرو فرستادیم آنگاه با آن بوستان‌ها و دانه درویدنی رویاندیم» سوره ق، آیه ۹.</ref>، {{متن قرآن|مُبَارَكًا}} (دارای خیر و نفع فراوان)<ref>الکشّاف، ج ۴، ص ۳۸۱.</ref> خوانده شده است و در آیه {{متن قرآن|وَأَنْزَلْنَا مِنَ الْمُعْصِرَاتِ مَاءً ثَجَّاجًا}}<ref>«و از ابرهای فشرده آبی ریزان فرو فرستادیم» سوره نبأ، آیه ۱۴.</ref> با صفت {{متن قرآن|ثَجَّاجًا}} (زیاد)<ref>الکشاف، ج ۴، ص ۶۸۶. </ref> همراه است. {{متن قرآن|بِقَدَرٍ}} صفت دیگری است که در آیه {{متن قرآن|وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً بِقَدَرٍ فَأَسْكَنَّاهُ فِي الْأَرْضِ وَإِنَّا عَلَى ذَهَابٍ بِهِ لَقَادِرُونَ}}<ref>«و از آسمان آبی به اندازه‌ای (معیّن) فرو فرستادیم آنگاه آن را در زمین جای دادیم و ما به بردن آن بی‌گمان تواناییم» سوره مؤمنون، آیه ۱۸.</ref> و {{متن قرآن|وَالَّذِي نَزَّلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً بِقَدَرٍ فَأَنْشَرْنَا بِهِ بَلْدَةً مَيْتًا كَذَلِكَ تُخْرَجُونَ}}<ref>«و آنکه از آسمان آبی به اندازه فرو فرستاد آنگاه با آن سرزمینی مرده را زنده کردیم ؛ (شما نیز) بدین‌گونه (از گورها) بیرون آورده خواهید شد» سوره زخرف، آیه ۱۱.</ref> به آن اشاره شده است<ref>التحریر والتنویر، ج ۱۸، ص ۲۹.</ref> یا به اندازه نیاز [[مردم]] یا به اندازه‌ای که به آنان سود رساند و زیان‌بار نباشد<ref>الکشّاف، ج ۳، ص ۱۷۹؛ روض‌الجنان، ج ۱۴، ص ۱۴؛ ابن‌کثیر، ج ۳، ص ۲۵۳.</ref>، به [[زمین]] فرو فرستادیم.
۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش