آمنه بنت وهب در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

او در ادامه می‌گوید: «بین [[اصحاب]] ما، [[اجماع]] است بر این که آمنه دختر وهب، [[ایمان]] به [[توحید]] داشت و در زمره [[مؤمنین]] [[محشور]] می‌شود»<ref>اوائل المقالات، ص۴۶.</ref>.

[[شیخ صدوق]] می‌گوید:

[[علامه مجلسی]] می‌گوید:

== جایگاه آمنه نزد [[اهل سنت]] ==

پیامبر به سوی قبرها رفت. ما هم همراه آن حضرت رفتیم. به ما دستور داد بنشینیم. ایشان بالای [[قبور]] قدم می‌زد، تا آن‌که بالای قبری نشست و مدتی طولانی [[مناجات]] نمود. صدای [[گریه]] پیامبر که بلند شد، ما هم گریستیم. پیامبر به سوی ما آمد. [[عمر بن خطاب]] سبب گریه حضرت را از ایشان پرسید.

[[ابوهریره]] نقل کرده است:

== نقدی بر آن‌چه گذشت ==

=== [[روایات معارض]] ===

در مقابل این روایات، روایات فراوانی در منابع اهل سنت هست که بیانگر [[یکتاپرستی]] [[خاندان]] [[عبدالمطلب]]، از جمله عبدالله و [[آمنه]]، است که به برخی از آن‎ها اشاره می‌شود:

# علی از پیامبر نقل می‌کند که: من از طریق نکاح به دنیا آمدم و تا کنون هیچ گونه پلیدی در من راه نیافته است<ref>مجمع الزوائد و منبع الفوائد، ج۸ ص۲۱۴.</ref>.

# [[ابن عباس]] می‌گوید: پیامبر فرمود: من به دنیا نیامدم؛ مگر با نکاحی مانند نکاح [[اسلام]]<ref>مجمع الزوائد و منبع الفوائد، ج۸ ص۲۱۴؛ حاشیه السیرة الحلبیة، ج۱، ص۳۳.</ref>.

در متن روایاتی که درباره [[مشرک]] بودن [[خاندان پیامبر]] است، [[اختلافات]] فراوانی وجود دارد<ref>در البدایة، ج۲، ص۱۸، ۵ روایت در همین موضوع، با متن‌های مختلف و ضد هم ذکر شده است.</ref>. روایتی که [[ابن مسعود]] نقل کرده، در [[شأن نزول آیات]] ۱۱۳ - ۱۱۴ [[سوره توبه]] وارد شده؛ مانند همین [[روایت]] در [[تفسیر کبیر]] [[فخر رازی]]، از [[ابن عباس]] نقل شده است:

وقتی [[خداوند]] [[مکه]] را برای [[پیامبر]] [[فتح]] نمود، آن [[حضرت]] نشان [[قبر]] [[پدر]] و مادرش را پرسید تا با آنها عهدی تازه نماید. قبر [[مادر پیامبر]] را به آن حضرت نشان دادند. پیامبر می‌خواست برای مادرش [[طلب]] [[استغفار]] نماید که این دو [[آیه]] نازل شد<ref>تفسیر کبیر، ج۱۶، ص۲۱۴.</ref>.

=== بررسی [[سند روایت]] ===

=== بزرگان اهل سنت و [[اعتقاد]] به [[طهارت]] خاندان پیامبر ===

بعضی از بزرگان اهل سنت نیز مانند [[امامیه]]، به طهارت خاندان پیامبر [[باور]] دارند که به بعضی از آنها اشاره می‌شود:

# ماوردی می‌گوید: اگر می‌خواهی از نسب پیغمبر [[آگاه]] شوی، بدان که پیامبر بازمانده [[پدران]] کریمی است که در بین آنان رذالت و [[پستی]] وجود نداشت؛ بلکه همه آنان بزرگ و [[رهبر]] و پاک‌نسب بودند. بدان که [[طهارت]] در [[تولد]] از شرایط [[نبوت]] است<ref>السیرة الحلبیة، ج۱، ص۴۲.</ref>.

== سرگذشت عبدالله و [[آمنه]] ==

== زمینه ازدواج ==

[[یهودیان]] با شمشیرهای پنهان در زیر جامه‌های خود، عبدالله را تعقیب کردند. وقتی عبدالله در حال [[ذبح]] شکار خویش بود، یهودیان او را محاصره کردند. عبدالله به آنان گفت: از [[جان]] من چه می‌خواهید؟! من چه ضرری به شما رسانده‌ام؟!

بره وقتی وارد خانه عبدالمطلب شد، دید که عبدالمطلب قصه حمله یهودیان به عبدالله را به [[خویشان]] خود بازگو می‌کند.

عبدالله به این [[ازدواج]] [[راضی]] شد. شاید می‌دانست در صلب او نوری است که هر دختری [[لیاقت]] حمل این [[نور]] را ندارد. او به همه دخترانی که هر [[روز]] خود را در برابر دیدگانش قرار می‌دادند و به عبدالله پیشنهاد ازدواج می‌دادند، دست رد زده بود.

پیش از انتقال نور از پیشانی عبدالله به آمنه، [[خواهر]] [[ورقة‌بن نوفل]] که از [[قبیله]] [[بنی اسد بن عبدالعزی]] بود، خود را به عبدالله عرضه داشت و به او گفت: اگر با من همبستر شوی همه آن صد شتری را که برای [[نجات]] تو [[قربانی]] شده می‌پردازم. عبدالله به او توجهی نکرد و با آمنه همبستر شد. روز بعد، عبدالله از [[خانه]] آمنه خارج شد و در بین راه، خواهر [[ورقة بن نوفل]] را دید؛ ولی او توجهی به عبدالله نکرد. عبدالله از او پرسید: چرا خواهش دیروز را تکرار نکردی؟ او گفت: نوری را که دیروز در چهره‌ات بود، نمی‌بینم؛ پس دیگر نیازی به تو ندارم<ref>السیرة النبویة، ج۱، ص۱۰۳، با اندکی تلخیص.</ref>.

سالها بود که [[اعراب]] به [[قحطی]] گرفتار شده بودند. بعد از انتقال آن نور به آمنه، [[باران]] بارید و مردم از [[نعمت]] فراوان برخوردار شدند؛ از این رو آن سال را سال [[فتح]] ([[گشایش]]) نامیدند<ref>البدایة والنهایة، ج۱، ص۲۴۹.</ref>.

[[خداوند]] بارها به آمنه مژده داد که هان! به هوش باش که این بار گران‌بهایی که در درون خویش داری، [[سرور]] و چراغ و راهنمای انسان‌هاست<ref>اعلام الوری، ص۵۵.</ref>. [[عباس بن عبدالمطلب]] می‌گوید: «هنگامی که عبدالله متولد شد، در چهره‌اش نوری بود که می‌درخشید. پدرم گفت: این فرزند را مقامی خواهد بود. تا با [[آمنه]] که [[زیباترین]] [[زنان]] [[قریش]] بود [[ازدواج]] کرد و آن [[نور]] به آمنه منتقل شد»<ref>امالی صدوق، ص۲۶۳.</ref><ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص ۳۴.</ref>.

هنگام حاملگی، اثر حمل را در خود نیافتم و حالات زنان حامله برایم پیش نیامد. شبی در [[خواب]] دیدم شخصی نزد من آمد و گفت: حامله شدی به [[بهترین]] [[مردمان]]. وضع حمل برایم آسان گشت و به من رنجی نرسید<ref>الطبقات الکبری، ج۱، ص۹۸؛ جلاء العیون، ص۷۱.</ref>.

در [[منابع تاریخی]] آمده است: «هنگامی که آمنه حامله شد، در خواب دید کسی می‌گوید: همانا به بهترین مردمان حامله شده‌ای»<ref>بحارالانوار، ج۱۵، ص۱۰۸.</ref>.

در [[روایت]] دیگری آمده است: «آمنه گفت: شش ماه پس از حاملگی، در خواب دیدم گوینده‌ای می‌گوید: ای آمنه! تو به بهترین مردمان حامله شدی»<ref>السیرة الحلبیة، ج۱، ص۴۶.</ref>.

== [[سفر]] عبدالله به شام ==

چند [[روز]] پس از ازدواج عبدالله و آمنه، زنگ حرکت کاروان تجار به سوی شام نواخته شد. عبدالله [[تصمیم]] گرفت همراه این کاروان حرکت کند. او با [[پدر]] پیر و [[همسر]] جوانش [[وداع]] کرد. آمنه [[طاقت]] نیاورد و به دنبال او رفت و به [[معشوق]] و همراز و همدمش [[خیره]] شد. عبدالله برگشت، چشمش به صورت آمنه افتاد که قطرات اشکش مانند دانه‌های مروارید می‌ریخت. خواست از این [[سفر تجاری]] [[چشم]] بپوشد؛ اما عهدی که با کاروانیان داشت، مانع از این کار شد.

== درگذشت عبدالله ==

عبدالله رفت و همسرش را با [[کودکی]] که در شکم داشت، تنها گذاشت. روزها و شب‌ها پشت سر هم سپری می‌شد و [[زمان]] ولادت کودکش نزدیک‌تر. او نیز بیشتر دلتنگ عبدالله می‌شد و در [[حسرت]] [[فراق]]، به وصال می‌اندیشید. در این بین، تنها چیزی که تلخی فراق را برایش آسان می‌کرد، این بود که در بازگشت عبدالله از این [[سفر]] طولانی، مژده [[پدر]] شدن را به او بدهد.

حارث هنگامی وارد یثرب شد که عبدالله [[چشم]] از [[جهان]] فرو بسته بود و او را به [[خاک]] سپرده بودند. حارث با خبر [[مرگ]] [[برادر]]، به مکه بازگشت<ref>السیرة الحلبیة، ج۱، ص۵۰؛ فروغ ابدیت، ص۱۱۸.</ref>.

عبدالله از [[دنیا]] رفت و آمنه ماند و فرزندش. گویا [[مصلحت]] [[خداوند]] بر این بود که عبدالله برود و این فرزند [[یتیم]] به دنیا آید تا در [[آینده]]، به غم‌گساری پتیمان [[همت]] گمارد: {{متن قرآن|فَأَمَّا الْيَتِيمَ فَلَا تَقْهَرْ}}<ref>«پس با یتیم تندی مکن!» سوره ضحی، آیه ۹.</ref>. او گرچه [[یتیم]] بود، اما در [[پناه]] [[خدا]] قرار داشت: {{متن قرآن|أَلَمْ يَجِدْكَ يَتِيمًا فَآوَى}}<ref>«آیا یتیمت نیافت و در پناه گرفت؟» سوره ضحی، آیه ۶.</ref>.

درباره سن [[پیامبر]] هنگام [[رحلت]] [[پدر]]، چند نظر وجود دارد:

۵. نه ماه بعد از تولد؛

۶. هجده ماه بعد از تولد<ref>السیرة الحلبیة، ج۱، ص۴۹.</ref>.

== [[طلوع]] [[خورشید]] [[مکه]] ==

چند [[روز]] بر من گذشت که ناراحت بودم. می‌دانستم که در آستانه وضع حمل هستم. در آن روز، هنگام غروب، درد من افزون شده و من تنها در اتاق خود، به پشت خوابیده بودم و به شوهر [[جوان]] مرگم عبدالله و به [[تنهایی]] خودم [[فکر]] می‌کردم<ref>اثبات الوصیة، ص۲۰۶.</ref>.

به رسم [[عرب‌ها]] که در برابر بزرگانشان بر می‌خیزند، برخاستم و گفتم: [[پدر]] و مادرم فدای شما باد! از کجا آمده‌اید؟ کیستید؟ بانوی سمت راست من گفت: من [[مریم]]، [[مادر]] [[مسیح]] دختر [[عمران]] هستم. دومی خودش را [[آسیه]]، [[همسر]] [[خداپرست]] [[فرعون]] معرفی کرد. دو تای دیگر هم دو [[فرشته]] بهشتی بودند که به [[خانه]] من آمده بودند. دستی که از بال پرستو نرم‌تر بود، به پهلویم کشیده شد. دردم آرام گرفت؛ اما ابهامی همچون هوای مه گرفته صبحگاهان بهاری به فضای اتاق افتاد که دیگر نه چیزی می‌دیدم و نه آوایی می‌شنیدم. این حالت بیش از چند لحظه دوام نیافت که آهسته آهسته آن ابهام محو شد و جای خود را به نور [[روحانی]] بخشید. در [[روشنایی]] این نور [[ملکوتی]]، پسرم را بر دامنم یافتم که پیشانی [[عبودیت]] بر زمین گذاشته بود و نجوایی نامفهوم گوشم را نوازش می‌داد. با این که گوینده را نمی‌دیدم و نه از نجوایش مطلبی را درمی‌یافتم، باز هم خوشحال بودم.... تا چند لحظه، زبانم بند آمده بود و بعد از لحظاتی، ناگهان زبانم باز شد و فریاد کشیدم: ام [[عثمان]]! ام عثمان<ref>ام عثمان، کنیه یکی از همسران عبدالمطلب می‌باشد. کشف‌الغمه، ج۱، ص۶۴.</ref>! خواستم از او کمک بطلبم. ناگهان متوجه شدم که پسرم در آغوشم آرمیده است<ref>السیرة الحلبیة، ج۱، ص۶۵؛ روضة الواعظین، ص۶۸؛ دیار عاشقان، ج۲، ص۶۳.</ref><ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص ۳۸.</ref>.

آمنه برای نوزاد [[یتیم]] خود، هم [[پدر]] بود و هم [[مادر]]. نوباوه عبدالله، گاه از مادر می‌پرسید: پدرم کجاست؟ آمنه که [[زن]] فهمیده‌ای بود، با پاسخ‌های قانع‌کننده فرزندش را آرام می‌کرد.

[[بغض]] گلوی آمنه را می‌فشرد. متحیرانه به قبر شوهر جوانش می‌نگریست. فرزند آمنه، بغض مادر را [[شکست]]؛ جلو آمد و پرسید: مادر! این قبر کیست که چنین با [[تحیر]] به آن نگاه می‌کنی؟ آمنه ناله جان‌سوزی سر داد و [[اشک]] از چشمانش سرازیر گشت. گفت: فرزندم! این قبر پدرت، عبدالله است که تو را ندیده از دنیا رفت. [[آه]]! چه قدر چشمانم [[مشتاق]] [[دیدار]] اوست. محمد، دستان کوچکش را بلند کرد و [[اشک]] را از چشمان [[مادر]] [[پاک]] نمود و فرمود: مادرم! آرام باش و [[صبر]] کن. به همین زودی، من و تو با همین چشمانمان او را [[ملاقات]] خواهیم کرد.

== [[بیماری]] [[آمنه]] ==

چند [[روز]] بعد، آمنه همراه محمد و [[ام ایمن]]، مدینه را به قصد مکه ترک کرد. او در بین راه، در منطقه «[[ابواء]]» [[بیمار]] شد. بیماری او به قدری شدید بود که [[قدرت]] حرکت نداشت. ام ایمن و محمد، به نوبت از او [[پرستاری]] می‌کردند. حال آمنه لحظه به لحظه بدتر می‌شد. دستان کوچک فرزند را در دست گرفت. [[خیره]] خیره به چهره [[زیبا]] و [[دوست]] داشتنی او نگاه کرد و چنین سرود:

فرزندم! اگر آن رؤیایی که من در عالم [[خواب]] دیدم راست باشد، تو [[برگزیده]] می‌شوی به سوی همه [[مردم]]. برگزیده می‌شوی در منطقه [[حرم]] و حل ([[رسالت]] تو به منطقه خاصی محدود نیست؛ بلکه جهانی است) از طرف [[خداوند]]. برگزیده می‌شوی به [[توحید]] و [[اسلام]] که همان [[دین]] [[پدر]] موحدت، [[ابراهیم]] است. فرزندم! خداوند تو را از [[بت‌پرستی]] [[نهی]] نمود. مبادا همراه دیگران نزدیک [[بت]] شوی.

اگر در این سخنان دقت شود، [[ایمان]] آمنه به [[معاد]]، [[آینده]] فرزند و [[بعثت]] او نمایان می‌شود. او در فضای [[جاهلیت]] [[زندگی]] می‌کرد؛ ولی روش ابراهیمی داشت؛ زیرا به فرزندش گفت: تو راه ابراهیم را طی می‌کنی و [[دین]] او را زنده می‌گردانی.<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص ۴۱.</ref>.

== منابع ==