←هفتم: رهبری و امامت
خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
اوصاف و کمالات انسان کامل همه بر اساس تفضّل خدا و تخصیص الهی است و شخص وی و کسب و اکتسابش در آنها هیچگونه دخالتی ندارد. واژههای اصطفاء: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ }}﴾}}<ref>و میگفتند: خداوند، آدم، نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر جهانیان برتری داد؛ سوره آل عمران، آیه: ۳۳.</ref>، تفضیل و اجتباء و هدایت: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَإِسْمَاعِيلَ وَالْيَسَعَ وَيُونُسَ وَلُوطًا وَكُلاًّ فَضَّلْنَا عَلَى الْعَالَمِينَ وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ }}﴾}}<ref> و اسماعیل و الیسع و یونس و لوط را (نیز راهنمایی کردیم) و همه را بر جهانیان برتری دادیم. و (نیز) برخی از پدران و فرزندزادگان و برادران ایشان را؛ و آنان را برگزیدیم و به راهی راست رهنمون شدیم ؛ سوره انعام، آیه: ۸۶ - ۸۷.</ref>، اخلاص: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَاذْكُرْ عِبَادَنَا إِبْرَاهِيمَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ أُولِي الأَيْدِي وَالأَبْصَارِ إِنَّا أَخْلَصْنَاهُم بِخَالِصَةٍ ذِكْرَى الدَّارِ }}﴾}}<ref> و از بندگان توانمند و روشنبین ما ابراهیم و اسحاق و یعقوب، یاد کن.و ما آنان را به ویژگییی که یادکرد رستخیز است، ویژه ساختیم؛ سوره ص، آیه: ۴۵ - ۴۶.</ref> و تطهیر: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}}﴾}}<ref> جز این نیست که خداوند میخواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند؛ سوره احزاب، آیه: ۳۳.</ref> هریک همراه با بار معنوی خاصّ خود آنهم با توجّه به اسنادش به خداوند مطلب یاد شده را تأیید میکند، از اینرو [[امام رضا]]{{ع}} در روایت معروف خود درباره شناخت [[امام]] میفرماید: [[امام]] بدون آنکه خود نقشی داشته باشد واجد همه فضایل و مناقب است: {{عربی|اندازه=150%|« مَخْصُوصٌ بِالْفَضْلِ كُلِّهِ مِنْ غَيْرِ طَلَبٍ مِنْهُ وَ لَا اكْتِسَابٍ بَلِ اخْتِصَاصٌ مِنَ الْمُتَفَضِّلِ الْوَهَّاب»}}<ref>الکافی، ج۱، ص: ۲۰۱.</ref>، بنابراین، دیگران که از مصادیق انسان کامل نیستند نمیتوانند با کسب و طلب خویش به مرتبه وی دست یابند: {{عربی|اندازه=150%|« وَ لَا يَرْقَى إِلَيَ الطَّيْرُ »}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۳.</ref>،{{عربی|اندازه=150%|« وَ إِنَّكُمْ لَا تَقْدِرُونَ عَلَى ذَلِك»}}<ref>نهج البلاغه، نامه ۴۵.</ref>؛ ولی در هر صورت همه مکلّفاند در راه او حرکت کرده و به فراخور استعدادشان خود را هرچه بیشتر به وی نزدیک سازند و از کمالات و اوصاف او بهرهمند گردند: {{عربی|اندازه=150%|« وَ لَكِنْ أَعِينُونِي بِوَرَعٍ وَ اجْتِهَادٍ وَ عِفَّةٍ وَ سَدَاد»}}<ref>نهج البلاغه، نامه ۴۵.</ref> بدیهی است که قدر و منزلت هر کسی به نزدیکی وی به انسان کامل وابسته است، و سعی و تلاش خود اوست که این مهمّ را رقم خواهد زد: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَأَن لَّيْسَ لِلإِنسَانِ إِلاَّ مَا سَعَى}}﴾}} <ref> و اینکه آدمی را چیزی جز آنچه (برای آن) کوشیده است نخواهد بود؛ سوره نجم، آیه: ۳۹.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/4/50.htm#f5 ر.ک: رمضانی، حسن؛ انسان کامل؛ دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص: ۵۱۰]</ref>. | اوصاف و کمالات انسان کامل همه بر اساس تفضّل خدا و تخصیص الهی است و شخص وی و کسب و اکتسابش در آنها هیچگونه دخالتی ندارد. واژههای اصطفاء: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ }}﴾}}<ref>و میگفتند: خداوند، آدم، نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر جهانیان برتری داد؛ سوره آل عمران، آیه: ۳۳.</ref>، تفضیل و اجتباء و هدایت: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَإِسْمَاعِيلَ وَالْيَسَعَ وَيُونُسَ وَلُوطًا وَكُلاًّ فَضَّلْنَا عَلَى الْعَالَمِينَ وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ }}﴾}}<ref> و اسماعیل و الیسع و یونس و لوط را (نیز راهنمایی کردیم) و همه را بر جهانیان برتری دادیم. و (نیز) برخی از پدران و فرزندزادگان و برادران ایشان را؛ و آنان را برگزیدیم و به راهی راست رهنمون شدیم ؛ سوره انعام، آیه: ۸۶ - ۸۷.</ref>، اخلاص: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَاذْكُرْ عِبَادَنَا إِبْرَاهِيمَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ أُولِي الأَيْدِي وَالأَبْصَارِ إِنَّا أَخْلَصْنَاهُم بِخَالِصَةٍ ذِكْرَى الدَّارِ }}﴾}}<ref> و از بندگان توانمند و روشنبین ما ابراهیم و اسحاق و یعقوب، یاد کن.و ما آنان را به ویژگییی که یادکرد رستخیز است، ویژه ساختیم؛ سوره ص، آیه: ۴۵ - ۴۶.</ref> و تطهیر: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}}﴾}}<ref> جز این نیست که خداوند میخواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند؛ سوره احزاب، آیه: ۳۳.</ref> هریک همراه با بار معنوی خاصّ خود آنهم با توجّه به اسنادش به خداوند مطلب یاد شده را تأیید میکند، از اینرو [[امام رضا]]{{ع}} در روایت معروف خود درباره شناخت [[امام]] میفرماید: [[امام]] بدون آنکه خود نقشی داشته باشد واجد همه فضایل و مناقب است: {{عربی|اندازه=150%|« مَخْصُوصٌ بِالْفَضْلِ كُلِّهِ مِنْ غَيْرِ طَلَبٍ مِنْهُ وَ لَا اكْتِسَابٍ بَلِ اخْتِصَاصٌ مِنَ الْمُتَفَضِّلِ الْوَهَّاب»}}<ref>الکافی، ج۱، ص: ۲۰۱.</ref>، بنابراین، دیگران که از مصادیق انسان کامل نیستند نمیتوانند با کسب و طلب خویش به مرتبه وی دست یابند: {{عربی|اندازه=150%|« وَ لَا يَرْقَى إِلَيَ الطَّيْرُ »}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۳.</ref>،{{عربی|اندازه=150%|« وَ إِنَّكُمْ لَا تَقْدِرُونَ عَلَى ذَلِك»}}<ref>نهج البلاغه، نامه ۴۵.</ref>؛ ولی در هر صورت همه مکلّفاند در راه او حرکت کرده و به فراخور استعدادشان خود را هرچه بیشتر به وی نزدیک سازند و از کمالات و اوصاف او بهرهمند گردند: {{عربی|اندازه=150%|« وَ لَكِنْ أَعِينُونِي بِوَرَعٍ وَ اجْتِهَادٍ وَ عِفَّةٍ وَ سَدَاد»}}<ref>نهج البلاغه، نامه ۴۵.</ref> بدیهی است که قدر و منزلت هر کسی به نزدیکی وی به انسان کامل وابسته است، و سعی و تلاش خود اوست که این مهمّ را رقم خواهد زد: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَأَن لَّيْسَ لِلإِنسَانِ إِلاَّ مَا سَعَى}}﴾}} <ref> و اینکه آدمی را چیزی جز آنچه (برای آن) کوشیده است نخواهد بود؛ سوره نجم، آیه: ۳۹.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/4/50.htm#f5 ر.ک: رمضانی، حسن؛ انسان کامل؛ دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص: ۵۱۰]</ref>. | ||
===هفتم: [[رهبری]] و [[امامت]]=== | ===هفتم: [[رهبری]] و [[امامت]]=== | ||
انسان کامل با توجّه به کمالات و فضایلی که از جانب خداوند به وی اعطا شده ـ مانند خط کشی که خود مستقیم است و میزان استقامت خطوط واقع میشود ـ خودش ساخته دست خدا: {{عربی|اندازه=150%| | انسان کامل با توجّه به کمالات و فضایلی که از جانب خداوند به وی اعطا شده ـ مانند خط کشی که خود مستقیم است و میزان استقامت خطوط واقع میشود ـ خودش ساخته دست خدا: {{عربی|اندازه=150%|" فَإِنَّا صَنَائِعُ رَبِّنَا"}} <ref>نهج البلاغه، نامه ۲۸.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|گ أَدَّبَنِي رَبِّي فَأَحْسَنَ تَأْدِيبِي"}} <ref>بحار الانوار، ج۱۶، ص: ۲۱۰.</ref> و تجسّم عینی صراط مستقیم است: {{عربی|اندازه=150%|" نَحْنُ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِيم"}} <ref>الصافی، ج۱، ص: ۸۵.</ref> و میتواند الگو و سرمشق دیگر انسانها و [[امام]] و راهنمای آنان قرار گیرد: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا}}﴾}} <ref> و (یاد کن) آنگاه را که پروردگار ابراهیم، او را با کلماتی آزمود و او آنها را به انجام رسانید؛ فرمود: من تو را پیشوای مردم میگمارم؛ سوره بقره، آیه: ۱۲۴.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|" وَ النَّاسُ بَعْدُ صَنَائِعُ لَنَا"}}<ref>نهج البلاغه، نامه ۲۸.</ref> انسان کامل امام الکلّ فی الکلّ علی الکلّ و باذن خداوند شفیع و مکمّل سالکان راه خداست: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| مَن ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِندَهُ إِلاَّ بِإِذْنِهِ}}﴾}} <ref> کیست که جز به اذن وی نزد او شفاعت آورد؛ سوره بقره، آیه: ۲۵۵.</ref> و همه انسانها مکلّفاند او را وسیله تقرّب خویش به خداوند قرار داده: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَابْتَغُواْ إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ}}﴾}} <ref> به سوی او راه جویید؛ سوره مائده، آیه: ۳۵.</ref> و قول و فعل و صفت وی را میزان سنجش اقوال و افعال و صفات خود بدانند: {{عربی|اندازه=150%|" نحن الْمَوازِينَ الْقِسْطَ"}} و فرمانهای او را اطاعت کرده و از آنها سرپیچی نکنند: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَطِيعُواْ اللَّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُولِي الأَمْرِ مِنكُمْ}}﴾}} <ref> ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید؛ سوره نساء، آیه: ۵۹.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اسْتَجِيبُواْ لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُم لِمَا يُحْيِيكُمْ}}﴾}}<ref> ای مؤمنان! (ندای) خداوند و پیامبر را هر گاه شما را به چیزی فرا خوانند که به شما زندگی میبخشد پاسخ دهید؛ سوره انفال، آیه: ۲۴.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَمَن يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَتَعَدَّ حُدُودَهُ يُدْخِلْهُ نَارًا خَالِدًا فِيهَا}}﴾}}<ref>و هر کس با خداوند و فرستاده او نافرمانی ورزد و از حدود او فراتر رود (خداوند) او را در آتشی در میآورد (که) جاودانه در آن است ؛ سوره نساء، آیه: ۱۴.</ref> و چون او خلیفه خداست اطاعتش عین اطاعت خدا: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| مَّنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ}}﴾}} <ref> هر که از پیامبر فرمانبرداری کند بیگمان از خداوند فرمان برده است؛ سوره نساء، آیه: ۸۰.</ref> و عصیان او نیز عصیان خداوند است. خداوند در سوره احزاب آیه ۵۶ آنجا که میفرماید: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| إِنَّ اللَّهَ وَمَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا}}﴾}}<ref> خداوند و فرشتگانش بر پیامبر درود میفرستند، ای مؤمنان! بر او درود فرستید و به شایستگی (بدو) سلام کنید؛ سوره احزاب، آیه: ۵۶.</ref> به مؤمنان دستور میدهد تا مانند خدا و فرشتگان بر انسان کامل درود فرستند و بدین وسیله هرچه بیشتر به او نزدیک شده و با امتثال فرمانهای وی از هرگونه انحراف و گمراهی نجات یابند، ازاینرو برخی از مفسران به حق معتقدند که انسان کامل از درود و صلوات مؤمنان بهرهای نمیبرد، همانگونه که خداوند از عبادت بندگان سودی نمیبرد<ref>التفسیر الکبیر، ج۲۵، ص:۲۲۸.</ref>، بلکه این مؤمنان هستند که با عبادت خدا و نیز درود فرستادن بر انسان کامل خود را در مسیر جریان فیض خدا و خلیفه وی قرار داده و بدین ترتیب بیش از پیش از برکات و خیرات نامتناهی بهرهمند میگردند. در [[زیارت جامعه کبیره]] درود فرستادن بر [[اهل بیت]]{{عم}} و اختصاص به نعمت ولایت ایشان، مایه نیکویی خلق، پاکی نفوس، پاکیزگی روح و کفاره گناهان دانسته شده است <ref>من لا یحضره الفقیه، ج۱۲، ص:۶۱۳.</ref>. بر پایه روایتی [[جبرئیل]]{{ع}} به [[پیامبر]]{{صل}} خبر داده است: هرکس بر ایشان درود فرستد خداوند ۱۰ بار بر او درود فرستاده و ۱۰ سیّئه را از وی محو و ۱۰ حسنه را برایش ثبت خواهد کرد <ref>مجمع البیان، ج۸، ص:۵۷۹.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/4/50.htm#f5 ر.ک: رمضانی، حسن؛ انسان کامل؛ دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص: ۵۱۱]</ref>. | ||
==حکمت و ضرورت انسان کامل== | ==حکمت و ضرورت انسان کامل== | ||
از آنچه در مراحل پیشین گفته شد به خوبی میتوان به حکمت و ضرورت وجود انسان کامل در نظام هستی پیبرد؛ ولی برای وضوح بیشتر تأکید میشود بدون وجود انسان کامل نه فیض وجود از مبدأ جواد صادر میگردد، و نه سیر تکاملی موجودات ـ به ویژه افراد انسان ـ سامان مییابد: {{عربی|اندازه=150%|"بِكُمْ فَتَحَ اللَّهُ وَ بِكُمْ يَخْتِم"}} و شاید به همین سبب است که خداوند جهت بیان جعل خلیفه در زمین واژه "جاعل" را که مشتقّ است و بر زمان خاصّی دلالت ندارد بهکار برده است: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً}}﴾}} <ref> و (یاد کن) آنگاه را که پروردگارت به فرشتگان فرمود: میخواهم جانشینی در زمین بگمارم؛ سوره بقره، آیه: ۳۰.</ref>؛ گویا خواسته است بگوید نظام آفرینش بدون انسان کامل جسدی بیروح و موجودی بیخاصیت است، ازاینرو لازم است به طور پیوسته در زمین خلیفة جعل شود تا هیچگاه زمین از حجّت خدا تهی نباشد، افزون بر این، انسان کامل علّت غایی ایجاد است: {{عربی|اندازه=150%|" لَوْلَاكَ لَمَا خَلَقْتُ الْأَفْلَاك"}} و بدون او حرکت ایجادی ناقص و ابتر است، پس نمیتوان وجود عالَم را بدون وجود انسان کامل پذیرفت: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلاَّ رَحْمَةً لِّلْعَالَمِينَ}}﴾}} <ref> و تو را جز رحمتی برای جهانیان، نفرستادهایم ؛ سوره انبیاء، آیه: ۱۰۷.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/4/50.htm#f5 ر.ک: رمضانی، حسن؛ انسان کامل؛ دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص: ۵۱۲]</ref>. | از آنچه در مراحل پیشین گفته شد به خوبی میتوان به حکمت و ضرورت وجود انسان کامل در نظام هستی پیبرد؛ ولی برای وضوح بیشتر تأکید میشود بدون وجود انسان کامل نه فیض وجود از مبدأ جواد صادر میگردد، و نه سیر تکاملی موجودات ـ به ویژه افراد انسان ـ سامان مییابد: {{عربی|اندازه=150%|"بِكُمْ فَتَحَ اللَّهُ وَ بِكُمْ يَخْتِم"}} و شاید به همین سبب است که خداوند جهت بیان جعل خلیفه در زمین واژه "جاعل" را که مشتقّ است و بر زمان خاصّی دلالت ندارد بهکار برده است: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً}}﴾}} <ref> و (یاد کن) آنگاه را که پروردگارت به فرشتگان فرمود: میخواهم جانشینی در زمین بگمارم؛ سوره بقره، آیه: ۳۰.</ref>؛ گویا خواسته است بگوید نظام آفرینش بدون انسان کامل جسدی بیروح و موجودی بیخاصیت است، ازاینرو لازم است به طور پیوسته در زمین خلیفة جعل شود تا هیچگاه زمین از حجّت خدا تهی نباشد، افزون بر این، انسان کامل علّت غایی ایجاد است: {{عربی|اندازه=150%|" لَوْلَاكَ لَمَا خَلَقْتُ الْأَفْلَاك"}} و بدون او حرکت ایجادی ناقص و ابتر است، پس نمیتوان وجود عالَم را بدون وجود انسان کامل پذیرفت: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلاَّ رَحْمَةً لِّلْعَالَمِينَ}}﴾}} <ref> و تو را جز رحمتی برای جهانیان، نفرستادهایم ؛ سوره انبیاء، آیه: ۱۰۷.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/4/50.htm#f5 ر.ک: رمضانی، حسن؛ انسان کامل؛ دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص: ۵۱۲]</ref>. |