احیای فرهنگ جهاد: تفاوت میان نسخه‌ها

قطعاً از مهمترین کارکردهای [[سیاسی]] حادثه [[عظیم]] [[عاشورا]] احیای فرهنگ جهاد در میان [[امت مسلمان]] بود؛ زیرا با بروز [[مجدد]] [[روحیه]] [[جاهلی]] و خوگیری روزافزون [[حاکمان]] به [[ملوک]] [[پادشاهی]] - پس از [[رسول خدا]] {{صل}} - به تدریج اصول و [[فروع اسلام]] رنگ باختن را آغاز کرد؛ از جمله این اصول و [[فروع]]، جهاد بود. به [[یقین]] سرآغاز این رنگ باختن را می‌توان [[سرپیچی]] نمودن سران [[سقیفه]] از [[فرمان پیامبر]] [[اسلام]] در [[سپاه اسامه]]، آن هم به بهانه [[جوانی]] [[فرمانده سپاه]] دانست.

آغاز جنگ‌های گسترده [[سپاهیان]] اسلام و آغاز [[کشور]] گشایی و صدور اسلام - به ویژه در [[زمان]] [[خلیفه دوم]] - و به تدریج پس از آن به [[خلافت]] رسیدن [[حضرت]] [[امام علی]] {{ع}} و آغاز جنگ‌های خونین داخلی در پی سه [[نبرد]] سنگین با [[قاسطین]]، [[مارقین]] و [[ناکثین]] و به هر حال خستگی سپاهیان و آغاز عذر و بهانه‌های مختلف از شرکت در [[جنگ‌ها]] روندی بود که به تدریج دامن گیر «[[جهاد]]» گردیده بود.

شکوه و [[شکایت]] امام علی {{ع}} از [[یاران]] و سپاهیان در [[رویارویی]] با سردمداران [[جاهلیت]] و [[ملوکیت]] حکایت از وضعیت «جهاد» در میان [[مسلمانان]] دارد که هر [[روز]] به بهانه‌ای از این [[وظیفه]] خطیر می‌گریختند:

فقرات بالا، بازگو کننده وضعیت پیش آمده برای «[[جهاد]]» در دوران [[امیر المؤمنین]] {{ع}} بود. چنین روند وحشتناک و [[روز]] افزونی در [[زمان]] [[امام حسن مجتبی]] {{ع}} نیز تکرار گردید و به آن چنان صورتی نمودار شد که [[سپاهیان]] و [[اصحاب]] شبانه و روزانه، آشکار و پنهان اردوگاه را ترک می‌گفتند و به [[سپاه معاویه]] ملحق می‌شدند. [[تهدید]] و [[تطمیع]] و [[رشوه]]... از سوی [[معاویه]] به [[یاران امام]] {{ع}} آنها را آن چنان فریفت که [[فرمانده سپاه]] امام {{ع}}، عبداللّٰه بن [[عباس]] به همراه هشت هزار نفر از سپاهیان در صف [[یاران]] معاویه ظاهر گردید!

[[خیانت]] یاران به [[امام حسن]] {{ع}} تا بدان جا فزونی یافت که نامه‌هایی را برای معاویه می‌نوشتند و [[آمادگی]] خود را برای [[تسلیم]] نمودن امام خود به صورت پنهان یا آشکار به معاویه و [[قتل]] امام به [[فرمان]] معاویه ابراز می‌داشتند<ref>باقر شریف القرشی، زندگی حسن بن علی {{ع}}، ترجمه فخرالدین حجازی، ج۲، ص۱۳۱.</ref>. [[امام]] {{ع}} زمانی که [[خیانت]] [[فرمانده]] یک [[سپاه]] چهار هزار نفری را در [[پیوستن]] به [[معاویه]] دید دردمندانه فرمودند: «این مرد کندی هم به معاویه پیوست و به من و شما خیانت کرد و من چندین بار گفتم که شما [[مردم]]، وفایی ندارید و [[بندگان]] دنیایید، اکنون مرد دیگری را به جای او می‌فرستم ولی می‌دانم که او هم به زودی مثل [[رفیق]] شما به ما خیانت می‌کند و رضای [[خداوند]] را دربارۀ ما مراعات نمی‌کند»<ref>باقر شریف القرشی، زندگی حسن بن علی {{ع}}، ترجمه فخرالدین حجازی، ج۲، ص۱۳۲.</ref>.

خیانت‌گران و جهادگریزان سرانجام [[پستی]] را به آن حد رساندند که علاوه بر [[غارت]] اردوگاه امام، امام خود را [[تکفیر]] نمودند: «ای حسن! تو هم به مانند پدرت [[مشرک]] شدی» و سه بار به [[جان امام]] {{ع}} [[سوء قصد]] نمودند. امام {{ع}} که از [[سپاهیان]] خود [[نومید]] شده بود - به درخواست [[صلح]] معاویه اشاره فرمودند و گفتند:

هنوز [[سخنان امام]] پایان نیافته بود که جهادگریزان، [[جان]] خود را ترجیح دادند و یک صدا پاسخ دادند: زنده می‌مانیم، زنده می‌مانیم<ref>باقر شریف القرشی، زندگی حسن بن علی {{ع}}، ترجمه فخرالدین حجازی، ج۲، ص۱۳۹.</ref>.

امام {{ع}}، در پاسخ به [[یزید بن وهب جهنی]] در [[مصلحت]] و [[انگیزه]] خود از [[صلح با معاویه]] به روشنی خیانت [[یاران]] و بی‌سپاهی را متذکر گردیدند:

«به [[خدا]] قسم! من معاویه را از اینان بهتر می‌دانم که خود را [[شیعه]] من شمارند و آهنگ جانم را دارند و خیمه‌ام را غارت می‌کنند و اموالم را می‌برند. به خدا! اگر بتوانم از معاویه پیمانی بگیرم که خونم ریخته نشود و [[پیروان]] و خاندانم در [[امان]] بمانند برایم بهتر است که به دست این [[مردم]] کشته شوم و خاندانم نابود گردند. به [[خدا]] قسم! اگر با [[معاویه]] [[صلح]] کنم و [[عزیز]] بمانم بهتر است که با [[پستی]] و [[اسارت]] به دست اینها بیفتم و کشته شوم. اگر بخواهم با معاویه بجنگم اینها گردن مرا می‌گیرند و [[تسلیم]] [[دشمن]] می‌کنند و آن گاه معاویه یا مرا می‌کشد یا بر من [[منت]] می‌گذارد و رهایم می‌کند و این [[ننگ]] همیشه برای [[بنی‌هاشم]] می‌ماند و معاویه و دودمانش بر زنده و مردۀ ما همیشه منت می‌گذارند»<ref>باقر شریف القرشی، زندگی حسن بن علی {{ع}}، ترجمه فخرالدین حجازی، ج۲، ص۱۴۰.</ref>.

با [[مرگ معاویه]] و آغاز [[پادشاهی]] [[یزید]]، [[جامعۀ اسلامی]] وارد مرحلۀ نوینی گردید. شرایط و اقتضاءات [[حاکم]] و زمانه به‌گونه‌ای دیگر گردید به صورتی که زمینه را برای [[جهاد امام حسین]] {{ع}} مهیا می‌نمود.

[[فسق]] و [[فجور]] علنی یزید از سویی و سیل [[نامه‌های کوفیان]] که حاکی از [[آگاهی]] نسبی [[مردمان]] [[کوفه]] بود از سوی دیگر و از همه مهم‌تر در [[اختیار]] داشتن [[یاران]] با وفایی هر چند اندک که [[امام]] {{ع}} خود در وفای آنان فرمود:

{{متن حدیث|لَا أَعْلَمُ أَصْحَاباً أَوْفَى وَ لَا خَيْراً مِنْ أَصْحَابِي}}<ref>امین الاسلام، اعلام الوری، ص۲۳۷؛ شیخ مفید، الارشاد، ج۲، ص۹۱.</ref> [[ضرورت]] [[جهاد]] و [[قیام امام حسین]] {{ع}} را نمایان می‌ساخت.

همین جمله بالا حکایت از آن دارد که [[امام علی]] {{ع}} و [[امام حسن]] {{ع}} به همین [[میزان]] نیز [[یار]] باوفا در اختیار نداشته‌اند، از این رو دست آنان در جهاد بسته بود. [[قیام]] و جهاد امام حسین {{ع}} عامل [[تحول]] و [[پویایی]] در [[امت اسلام]] گردید و [[اسلام]] [[نبوی]] {{صل}} را که اندک اندک به [[اسلام اموی]] تبدیل گردیده بود [[نجات]] بخشید و بار دیگر آن را [[حیات]] داد.

اما به لحاظ زمان بلند مدت می‌توان به گفتار گاندی [[رهبر]] انقلاب [[هند]] علیه [[استعمار]] [[انگلستان]] [[تمسک]] نمود که آن را [[سرمشق]] خود برای [[هندوستان]] اعلام نموده بود: «[[زندگی امام حسین]] {{ع}} آن [[شهید]] بزرگ [[اسلام]] را به دقت خوانده‌ام... بر من روشن شده است که اگر هندوستان بخواهد یک [[کشور]] [[پیروز]] گردد باید از سرمشق [[امام حسین]] {{ع}} [[پیروی]] کند»<ref>سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد، درسی که حسین {{ع}} به انسان‌ها آموخت، ص۴۷۷.</ref>. «ای [[ملت]] هند! من هیچ‌گونه [[الگو]] و روشی از هیچ کس در [[دنیا]] برای [[شکست]] استعمار پیر برنگزیدم، مگر از حسین [[شیعه]]»<ref>احمد ناصری، یادداشت‌های طف، بخش شعر عربی، نسخه تایپی ۱۳۷۷.</ref>.

این انقلاب را باید در جریان [[اندیشه سیاسی اسلام]] و [[سرمشق‌گیری]] از [[قیام حسینی]] ارزیابی نمود. [[امام خمینی]] با اشاره به {{متن حدیث|کُلُّ یَومٍ عاشورا و کُلُّ أرضٍ کَربَلا}} در بهره‌گیری از [[قیام امام حسین]] {{ع}} فرمودند: