جبت در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

== واژه‌شناسی ==

== [[جبت]] در [[قرآن]] ==

واژه جبت در [[قرآن]] تنها یک بار در [[آیه]] {{متن قرآن|أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِنَ الْكِتَابِ يُؤْمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَالطَّاغُوتِ وَيَقُولُونَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا هَؤُلَاءِ أَهْدَى مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا سَبِيلًا}}<ref>«آیا به کسانی که بهره‌ای (اندک) از کتاب آسمانی داده شده است ننگریسته‌ای (که چگونه) به «جبت» و «طاغوت» ایمان دارند و درباره کافران می‌گویند که اینان رهیافته‌تر از مؤمنانند؟!» سوره نساء، آیه ۵۱.</ref> به کار رفته است. این آیه درباره گروهی از [[اهل کتاب]] است که با وجود [[نهی]] از [[عبادت غیر خدا]]، در کتاب‌هایشان،<ref> المیزان، ج۴، ص۳۷۵؛ راهنما، ج۳، ص۳۴۴-۳۴۵.</ref> به [[جبت و طاغوت]] [[ایمان]] آورده، [[کافران]] را [[هدایت]] شده‌تر از [[مؤمنان]] معرفی کردند.

در معنایی جامع می‌‌توان گفت مراد از [[جبت]] هر معبودی جز خداست <ref>مفردات، ص ۸۵؛ غریب القرآن، ص ۱۳۰؛ الصافی، ج ۱، ص ۴۵۹.</ref> و این معنا بیشتر معانی یاد شده را دربر می‌گیرد.<ref> جامع البیان، ج ۵، ص ۱۸۵؛ معانی القرآن، ج ۲، ص ۱۱۰ - ۱۱۱؛ الفروق اللغویه، ص ۱۵۴.</ref> با توجه به اینکه در [[آیه]] یاد شده [[ایمان]] به "[[طاغوت]]" نیز در کنار ایمان به "جبت" آمده است، برخی به بیان تفاوت جبت با طاغوت پرداخته و از جمله گفته‌اند: مقصود از جبت، [[بت‌ها]] و مقصود از طاغوت کاهنانی است که به [[دروغ]]، مطالبی از [[زبان]] بت‌ها برای [[مردم]] بیان می‌‌کردند <ref> ر. ک: الفروق اللغویه، ص ۱۵۴؛ جامع البیان، ج ۵، ص ۱۸۳؛ التبیان، ج ۳، ص ۲۲۳.</ref> یا آنکه جبت، ابلیس است و طاغوت [[پیروان]] ابلیس <ref> الفروق اللغویه، ص ۱۵۴؛ مجمع البیان، ج ۳، ص ۱۰۶؛ تفسیر قرطبی، ج ۵، ص ۲۴۹.</ref>. برخی نیز [[جبت و طاغوت]] را به یک معنا دانسته‌اند.<ref>الفروق اللغویه، ص ۱۵۴؛ معانی القرآن، ج ۱، ص ۲۷۱؛ ج ۲، ص ۱۱۰؛ مجمع البیان، ج ۳، ص ۱۰۶.</ref>

درباره [[شأن نزول]] آیه، اقوالی [[نقل]] شده است.<ref> زادالمسیر، ج ۲، ص ۱۳۸.</ref> قول منسوب به بیشتر [[مفسران]] آن است که [[کعب بن اشرف]] با برخی از یهودیان پس از [[جنگ اُحد]]، نزد [[مشرکان قریش]] آمدند تا با آنان در برابر [[پیامبر اکرم]] {{صل}} همپیمان شده، [[پیمان]] گذشته خویش با پیامبر اکرم {{صل}} را بشکنند. [[مشرکان]] [[مکه]] به آنان [[اعتماد]] نکرده، از [[کعب]] خواستند برای نشان دادن [[حسن نیت]] خود، برای دو [[بت]] از بت‌های آنان [[سجده]] کرده، به آن دو [[ایمان]] بیاورد و وی پذیرفت. پس از پیمان بستن آنان نزد [[کعبه]]، [[ابوسفیان]] از کعب پرسید: آیا ما [[هدایت]] شده‌تر و به [[حق]] نزدیک‌تر هستیم یا [[محمد]]؟ کعب از چگونگی [[دین]] دو طرف پرسید و پس از شنیدن پاسخ گفت: به [[خدا]] [[سوگند]] شما از محمد هدایت شده‌تر هستید.<ref>مجمع البیان، ج ۳، ص ۱۰۵ - ۱۰۶؛ اسباب النزول، ص ۱۰۳ - ۱۰۴.</ref>

[[قرآن کریم]] پس از ذکر [[ایمان آوردن]] برخی از [[دشمنان اسلام]] به [[جبت و طاغوت]] و [[داوری]] [[نادرست]] آنان درباره [[مؤمنان]] و مشرکان، به نتیجه این [[اعمال]] [[ناپسند]] اشاره کرده، بیان می‌‌دارد که آنان کسانی هستند که مورد [[لعنت الهی]] واقع شده و از [[رحمت]] حق محروم‌اند و چنین کسانی هیچ [[یاوری]] نخواهند داشت: {{متن قرآن|أُولَئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ وَمَنْ يَلْعَنِ اللَّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ نَصِيرًا}}<ref>«آنانند که خداوند لعنتشان کرده است و برای هر کس که خداوند او را لعنت کند هرگز یاوری نخواهی یافت» سوره نساء، آیه ۵۲.</ref> در برخی از [[روایات شیعه]]، این آیه بر کسانی [[تطبیق]] شده است که به [[مقام اهل بیت]] {{عم}} [[حسد]] ورزیده، حق آنان را [[غصب]] کردند.<ref> تفسیر قمی، ج ۱، ص ۱۴۰؛ الصافی، ج ۱، ص ۴۵۹؛ نورالثقلین، ج ۱، ص ۴۸۹.</ref> آنان به [[حاکمان ستمگر]] ایمان آورده و آنها را هدایت شده‌تر از [[آل محمد]] {{عم}} دانستند.<ref> تفسیر العیاشی، ج ۱، ص ۲۴۶؛ الصافی، ج ۱، ص ۴۵۹.</ref> در روایاتی دیگر نیز عنوان [[جبت]] بر حاکمان ستمگر و [[دشمنان اهل بیت]] {{عم}}، اطلاق شده <ref>الکافی، ج ۱، ص ۴۲۹؛ بحارالانوار، ج ۳۱، ص ۱۲۳، ۶۲۹.</ref> و در روایتی از [[اهل سنت]]، اعمال ناپسندی مانند فال بد زدن به پرندگان، از جبت دانسته شده است.<ref>صحیح ابن حبان، ج ۱۳، ص ۵۰۲؛ الفائق، ج ۲، ص ۳۱۲؛ فیض القدیر، ج ۴، ص ۵۱۹.</ref> در [[ادعیه]] نیز از اموری مانند [[کفر]] ورزیدن به [[جبت]] <ref>مصباح المتهجد، ص ۱۹۸؛ عده الداعی، ص ۱۱۸؛ کنزالعمال، ج ۵، ص ۱۷۶.</ref> و [[لعن]] آن <ref>بحارالانوار، ج ۹۸، ص ۱۴۹.</ref>[[سخن]] به میان آمده است.<ref>[[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[جبت (مقاله)|مقاله «جبت»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۹]]، ج۹.</ref>.