ضرب‌المثل: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

#{{متن قرآن|انْظُرْ كَيْفَ ضَرَبُوا لَكَ الْأَمْثَالَ فَضَلُّوا فَلَا يَسْتَطِيعُونَ سَبِيلًا * وَقَالُوا أَإِذَا كُنَّا عِظَامًا وَرُفَاتًا أَإِنَّا لَمَبْعُوثُونَ خَلْقًا جَدِيدًا * قُلْ كُونُوا حِجَارَةً أَوْ حَدِيدًا * أَوْ خَلْقًا مِمَّا يَكْبُرُ فِي صُدُورِكُمْ فَسَيَقُولُونَ مَنْ يُعِيدُنَا قُلِ الَّذِي فَطَرَكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ فَسَيُنْغِضُونَ إِلَيْكَ رُءُوسَهُمْ وَيَقُولُونَ مَتَى هُوَ قُلْ عَسَى أَنْ يَكُونَ قَرِيبًا * يَوْمَ يَدْعُوكُمْ فَتَسْتَجِيبُونَ بِحَمْدِهِ وَتَظُنُّونَ إِنْ لَبِثْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا}}<ref>«بنگر چگونه برای تو مثل‌ها زدند و گمراه شدند و نمی‌توانند راهی بیابند * و گفتند: آیا هنگامی که استخوان‌هایی شویم و خاکستری با آفرینشی تازه برانگیخته می‌شویم؟ * بگو: سنگ باشید یا آهن * یا آفریده‌ای از آن دست که در دل‌هایتان بزرگ می‌نماید (باز هم پس از مرگ برانگیخته می‌شوید)؛ خواهند گفت: چه کس ما را (پس از مردن) باز می‌گرداند؟ بگو: همان که نخست بار شما را آفرید؛ آنگاه به سوی تو (به انکار) سر خواهند جنباند و می‌گویند که: در چه هنگام خواهد بود؟ بگو بسا که نزدیک باشد! * در آن روز که شما را فرا می‌خواند و با ستایش او، پاسخ می‌دهید و گمان می‌برید که جز اندکی (در گور) درنگ نداشته‌اید» سوره اسراء، آیه ۴۸-۵۲.</ref>.

#{{متن قرآن|ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ كَفَرُوا امْرَأَتَ نُوحٍ وَامْرَأَتَ لُوطٍ كَانَتَا تَحْتَ عَبْدَيْنِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَيْنِ فَخَانَتَاهُمَا فَلَمْ يُغْنِيَا عَنْهُمَا مِنَ اللَّهِ شَيْئًا وَقِيلَ ادْخُلَا النَّارَ مَعَ الدَّاخِلِينَ * وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِي عِنْدَكَ بَيْتًا فِي الْجَنَّةِ وَنَجِّنِي مِنْ فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ}}<ref>«خداوند برای کافران، زن نوح و زن لوط را مثل زد که زیر سرپرستی دو بنده شایسته از بندگان ما بودند و به آن دو، خیانت ورزیدند اما آن دو (پیامبر) در برابر (عذاب) خداوند برای آنان سودی نداشتند و (به آنان) گفته شد که با (دیگر) واردشوندگان به آتش (دوزخ) درآیید * و خداوند برای مؤمنان، همسر فرعون را مثل زد هنگامی که گفت: پروردگارا! نزد خود در بهشت برای من خانه‌ای بساز و مرا از فرعون و کردارش رهایی بخش و مرا از این قوم ستمگر آسوده گردان» سوره تحریم، آیه ۱۰-۱۱.</ref> '''نکته''': [[خداوند]] الگوهائی از [[زنان]] [[مؤمن]] و [[کافر]] را با ذکر [[سرنوشت]] فشرده دو نفر از [[زنان]] [[بی‌تقوا]] که در [[خانه]] دو [[پیامبر]] بزرگ [[خدا]] بودند، و [[سرنوشت]] دو [[زن]] [[مؤمن]] و ایثارگر که یکی از آنها در [[خانه]] یکی از جبارترین مردان [[تاریخ]] بود می‌پردازد و می‌فرماید: [[خداوند]] برای کسانی که [[کافر]] شده‌اند به [[همسر]] [[نوح]] و [[همسر]] [[لوط]] مثل زده است {{متن قرآن|ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ كَفَرُوا امْرَأَتَ نُوحٍ وَامْرَأَتَ لُوطٍ}}<ref>«خداوند برای کافران، زن نوح و زن لوط را مثل زد» سوره تحریم، آیه ۱۰.</ref> آن دو تحت [[سرپرستی]] دو [[بنده]] از [[بندگان]] [[صالح]] ما بودند، ولی به آن دو [[خیانت]] کردند {{متن قرآن|كَانَتَا تَحْتَ عَبْدَيْنِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَيْنِ فَخَانَتَاهُمَا}}<ref>«که زیر سرپرستی دو بنده شایسته از بندگان ما بودند و به آن دو، خیانت ورزیدند» سوره تحریم، آیه ۱۰.</ref> اما [[ارتباط]] با این دو [[پیامبر]] سودی به حالشان در برابر [[عذاب الهی]] نداشت، و به آنها گفته شد: وارد [[آتش]] شوید همراه کسانی که وارد می‌شوند {{متن قرآن|فَلَمْ يُغْنِيَا عَنْهُمَا مِنَ اللَّهِ شَيْئًا وَقِيلَ ادْخُلَا النَّارَ مَعَ الدَّاخِلِينَ}}<ref>«اما آن دو (پیامبر) در برابر (عذاب) خداوند برای آنان سودی نداشتند و (به آنان) گفته شد که با (دیگر) واردشوندگان به آتش (دوزخ) درآیید» سوره تحریم، آیه ۱۰.</ref> سپس دو مثال برای افراد با [[ایمان]] ذکر کرده، می‌گوید: و [[خداوند]] برای [[مؤمنان]] به [[همسر فرعون]] مثل زده است در آن هنگام که گفت: پروردگارا! خانه‌ای برای من نزد خودت در [[بهشت]] بساز، و مرا از [[فرعون]] و کار او [[نجات]] ده و مرا از گروه [[ستمگران]] [[رهایی]] بخش {{متن قرآن|وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِي عِنْدَكَ بَيْتًا فِي الْجَنَّةِ وَنَجِّنِي مِنْ فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ}}<ref>«و خداوند برای مؤمنان، همسر فرعون را مثل زد هنگامی که گفت: پروردگارا! نزد خود در بهشت برای من خانه‌ای بساز و مرا از فرعون و کردارش رهایی بخش و مرا از این قوم ستمگر آسوده گردان» سوره تحریم، آیه ۱۱.</ref> و دومین [[زن]] با [[شخصیت]] که الگوئی برای افراد با [[ایمان]] محسوب می‌شود و [[خداوند]] مثلل زده است به: “مریم‌ دختر [[عمران]] که دامان خود را [[پاک]] نگه داشت” {{متن قرآن|وَمَرْيَمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ الَّتِي أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا}}<ref>«و (نیز) مریم دختر عمران را که پاکدامن بود» سوره تحریم، آیه ۱۲.</ref> و ما از [[روح]] خود در آن دمیدیم {{متن قرآن|فَنَفَخْنَا فِيهِ مِنْ رُوحِنَا}}<ref>«و ما از روح خویش در آن دمیدیم» سوره تحریم، آیه ۱۲.</ref> و او به [[فرمان خدا]] بدون داشتن [[همسر]]، [[فرزندی]] آورد که [[پیامبر]] [[اولوا العزم]] [[پروردگار]] شد. سپس می‌افزاید: او سخنان [[پروردگار]] و کتاب‌هایش را [[تصدیق]] کرد و به همه آنها [[ایمان]] آورد {{متن قرآن|وَصَدَّقَتْ بِكَلِمَاتِ رَبِّهَا وَكُتُبِهِ}}<ref>«و سخنان و کتاب‌های پروردگارش را باور داشت» سوره تحریم، آیه ۱۲.</ref> و از مطیعان [[فرمان خدا]] بود {{متن قرآن|وَكَانَتْ مِنَ الْقَانِتِينَ}}<ref>«و از فرمانبرداران بود» سوره تحریم، آیه ۱۲.</ref> [[علامه طباطبائی]] می‌‌نویسد: این [[آیات]] کریمه متضمن دو تا مثل است، یکی مثلی که [[خدا]] به وسیله آن حال [[کفار]] را مجسم می‌کند، و یکی هم مثلی که بیانگر حال [[مؤمنین]] است، مثل اول وضع [[کفار]] را در [[شقاوت]] و [[هلاکت]] روشن نموده، بیان می‌کند که اگر چنین شدند به خاطر خیانتی بود که به [[خدا]] و رسولش کردند، و سرانجام [[خیانت به خدا]] و [[رسول]] همین است، از هر کس که می‌خواهد سر بزند، هر چند از کسی سر بزند که وابسته و متصل به [[انبیا]] باشد، و مثل دومی بیانگر این [[حقیقت]] است که [[سعادت]] و [[رستگاری]] [[مؤمنین]] هم تنها به خاطر [[ایمان]] خالصشان به [[خدا]] و [[رسول]] و قنوتشان و [[حسن]] اطاعتشان بوده، و اتصال و [[خویشاوندی]] که با [[کفار]] داشتند ضرری به حالشان نداشت، پس معلوم می‌شود ملاک [[کرامت]] نزد [[خدا]] تنها و تنها [[تقوی]] است و بس. و در این [[تمثیل]] [[تعریض]] و چوبکاری [[سختی]] به دو [[همسر رسول خدا]] {{صل}} شده، که آن دو نیز به آن جناب [[خیانت]] کردند و سر او را فاش ساخته، علیه او دست به دست هم دادند و اذیتش کردند، و مخصوصاً وقتی می‌بینیم سخن از [[کفر]] و [[خیانت]] و [[فرمان]] (داخل [[دوزخ]] شوید) دارد، می‌فهمیم که این [[تعریض]] تا چه حد شدید است<ref>ترجمه تفسیر المیزان ج۱۹، ص۵۷۴.</ref>.  

== نکات ==

# ضرب المثل‌های [[قرآن]] برای [[هدایت]] و [[عبرت]] گفتن [[انسان‌ها]] است و [[مخالفان]] [[دعوت]] از ضرب المثل‌ها برای [[گمراهی]] خود و دیگران استفاده می‌کنند: {{متن قرآن|انْظُرْ كَيْفَ ضَرَبُوا لَكَ الْأَمْثَالَ فَضَلُّوا فَلَا يَسْتَطِيعُونَ سَبِيلًا}}<ref>«بنگر چگونه برای تو مثل‌ها زدند و گمراه شدند و نمی‌توانند راهی بیابند» سوره اسراء، آیه ۴۸.</ref>؛