عزت نفس در معارف دعا و زیارات: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

[[پیامبر]] {{صل}} می‌فرمایند: "... و بالاترین [[بی‌نیازی]] [[عزت نفس]] است، و [[بهترین]] توشه تقواست..."<ref> حسن بن ابی الحسن دیلمی، ارشاد القلوب، ترجمه علی سلگی نهاوندی، ج۱، ص۱۹۳.</ref>. از [[امام حسن]] {{ع}} سؤال شد [[مردانگی]] چیست؟ فرمود: "[[حفظ دین]]، حفظ [[عزت نفس]]، نرم [[رفتاری]]"<ref>حسن ابن شعبه حرانی، تحف العقول، ترجمه صادق حسن زاده، ص۳۹۰.</ref>. در جایی هم فرمودند: "[[عزت نفس]]، مترادف مناعت طبع است"<ref>فرهنگ اصطلاحات اخلاقی، ص۱۷۵.</ref>.

در [[اخلاق اسلامی]]، محور و آن چیزی که [[اخلاقی]] به دور آن می‌گردد یا آن نقطه‌ای از [[روح]] [[انسان]] که [[اسلام]] برای احیای [[اخلاق]] انسانی و اینکه [[انسان]] را به سوی [[اخلاق]] سوق بدهد، تأکید می‌ورزد "[[کرامت]] و [[عزت نفس]]" است<ref>ر. ک: مجموعه آثار شهید مطهری، ج۲۲، ص۳۹۶.</ref><ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۲۶۴.</ref>.

[[روح]] دارای [[حب ذات]] است، ولی نه یک [[حب ذات]] ایستا؛ بلکه یک [[حب ذات]] پویا. به عبارت دیگر، در ذات [[روح]]، میلی به سوی [[تکامل]] وجود دارد. [[انسان]] نه تنها خودش را [[دوست]] می‌دارد، بلکه در ذاتش جوشش و میلی به سوی [[تکامل]] وجود دارد. [[حب]] [[کمالات]] از [[شئون]] [[حب ذات]] است؛ اما [[حب]] ذاتی که در حال [[تکامل]] است نه [[حب]] ذاتی که در مقطع زمانی خاصی ظاهر می‌شود. [[انسان]] چون کمالش را [[دوست]] می‌دارد [[اراده]] می‌کند که کاری را انجام دهد و این [[اراده]] در واقع تبلور همان [[حب]] ذاتی به خود و [[کمالات]] خویش است<ref>ر. ک: محمدتقی مصباح یزدی، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، ص۳۳۳.</ref>.

در یونان قدیم گروهی بوده‌اند که این‌ها را کلبیون می‌گویند. این‌ها در [[اخلاق]]، [[مردم]] را به [[دنائت]] و [[پستی]] توصیه می‌کردند. هرچه [[انسان]] خودش را بیشتر [[پست]] می‌کرد از نظر آنان اخلاقی‌تر بود... [[ملامتیه]] روششان این بود که می‌گفتند برای اینکه [[نفس اماره]] را ذلیل کنیم باید هرچه می‌توانیم خودمان را در نظرها خاکسار بکنیم؛ کسی برای ما [[ارزش]] قایل نباشد و در واقع [[عزت نفس]] را از دست بدهیم<ref>ر. ک: مرتضی مطهری، فلسفه اخلاق، ص۱۲۳.</ref>.

اصل [[عزت]] از مهم‌ترین و بنیادی‌ترین اصول [[تربیتی]] است، زیرا اساس [[تربیت]] بر [[عزت]] است و اگر فرد با [[عزت]] رشد یابد و [[تربیت]] شود، به حالتی دست می‌یابد که می‌تواند پیوسته و در هر اوضاع و احوالی راست و [[استوار]] باشد. [[عزت]]، حالتی است در [[انسان]] که نمی‌گذارد مغلوب کسی گردد و [[شکست]] بخورد؛ و اصل آن از اینجا گرفته شده است که می‌گویند: "ارض عزاز"؛ یعنی [[زمین]] سفت و سخت<ref>ر. ک: مصطفی دلشاد تهرانی، سیری در تربیت اسلامی، ص۲۱۴.</ref>.

[[انسان]] تنها موجودی است که نفخه‌ای از [[روح]] [[الهی]] در وجود او هست. [[بهترین]] راه [[اصلاح فرد]] و [[جامعه]]، عزت‌بخشی و عزت‌آفرینی است و [[بهترین]] راه عزت‌آفرینی و عزت‌بخشی [[پیروی]] از [[خدا]]، [[رسول]] {{صل}} او و [[ائمه اطهار]] و داشتن [[تقوای الهی]]، گفتار و [[کردار نیک]] و گسستن از غیر خداست<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۲۶۶.</ref>.

== [[عزت نفس]] در [[صحیفه سجادیه]] ==

[[امام سجاد]] {{ع}} در دعای [[چهل]] و هفتم و در عبارت یکصد و هجدهم آن می‌فرمایند: "و مرا در درگاهت [[خوار]] ([[مطیع]]) و در نزد آفریدگانت [[عزیز]] و ارجمند گردان؛ و چون با تو خلوت کرده تنها به سر برم (از جز تو چشم پوشیده به [[راز و نیاز]] بپردازم) [[فروتن]] و در میان بندگانت بلندمرتبه و سرفرازم نما؛ و از کسی که از من بی‌نیاز است (درخواستی نکرده و نمی‌کند) بی‌نیازم ساز (چنان کن که من هم از او چیزی نخواهم)؛ و بر [[فقر]] و نیازمندیم به درگاهت بیفزا (تا درخواستم از تو و [[راز]] و نیازم با تو فزونی یابد)"<ref>{{متن حدیث| وَ ذَلِّلْنِي بَيْنَ يَدَيْكَ‌، وَ أَعِزَّنِي عِنْدَ خَلْقِكَ، وَ ضَعْنِي إِذَا خَلَوْتُ بِكَ، وَ ارْفَعْنِي بَيْنَ عِبَادِكَ، وَ أَغْنِنِي عَمَّنْ هُوَ غَنِيٌّ عَنِّي، وَ زِدْنِي إِلَيْكَ فَاقَةً وَ فَقْراً}}</ref><ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۲۶۸.</ref>.

[[امام]] در این عبارت [[عزت]] را منحصراً از جانب [[خدا]] می‌داند و نیز آنچه که به او متصل نمی‌باشد و از ذات او سرچشمه گیرد. سپس [[عزت]] با تغییر شرایط و موقعیت از بین نمی‌رود و ثابت است پس آن [[عزت]] ثابت و پایدار از آن خداست<ref>ر. ک: حمیدرضا حق شناس، رویکرد صحیفه سجادیه به اخلاق اجتماعی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات، دانشگاه قم، ۱۳۸۶)، ص۹۲.</ref>.

[[امام سجاد]] {{ع}} در دعای سی و پنجم عبارت پنجم آن به ثابت و پایدار بودن عزتی که از آن [[خدا]] باشد اشاره می‌فرمایند: "پس بر [[محمد]] و آل او [[درود]] فرست؛ و به ما [[ثروت]] و [[دارایی]] ([[احسان]] و نیکی‌ات) را که فانی و نیست نمی‌گردد، ببخش؛ و ما را به [[عزت]] و بزرگی که از دست نمی‌رود ([[توفیق]] [[عبادت]] و [[بندگی]]) [[تأیید]] و [[کمک]] فرما؛ و در [[پادشاهی]] جاودان ([[بهشت]]) روانه ساز، زیرا تو یگانه یکتای همیشه‌ای که [[فرزند]] نداری و [[فرزند]] کسی نیستی و هیچ کس مانند و همتای تو نبوده است"<ref>{{متن حدیث| فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ‌، وَ مَتِّعْنَا بِثَرْوَةٍ لَا تَنْفَدُ، وَ أَيِّدْنَا بِعِزٍّ لَا يُفْقَدُ، وَ اسْرَحْنَا فِي مُلْكِ الْأَبَدِ، إِنَّكَ الْوَاحِدُ الْأَحَدُ الصَّمَدُ، الَّذِي لَمْ تَلِدْ وَ لَمْ تُولَدْ وَ لَمْ يَكُنْ لَكَ كُفُواً أَحَدٌ}}</ref>؛ همچنین [[امام سجاد]] {{ع}} در دعای [[چهل]] و هفتم و در عبارت یکصد و نوزدهم آن می‌فرمایند: "[[الهی]] مرا از [[شماتت]] و [[شادی]] [[دشمنان]] و پیشامد [[غم]] و [[اندوه]] و [[ذلت]] و [[خواری]] (نزد [[مردم]]) و [[رنج]] و گرفتاری (در [[کارها]]) پناهم ده، مرا در آنچه (گناهانی که) بر آن از من [[آگاهی]] (به رحمتت) بپوشان ([[عفو]] فرما)؛ همانند کسی که اگر [[حلم]] و بردباری‌اش [[مانع]] نمی‌شد [[انتقام]] می‌گرفت و اگر طریق [[مدارا]] نمی‌پیمود، [[گناه]] را [[کیفر]] می‌داد"<ref>{{متن حدیث| وَ أَعِذْنِي مِنْ شَمَاتَةِ الْأَعْدَاءِ، وَ مِنْ حُلُولِ الْبَلَاءِ، وَ مِنَ الذُّلِّ وَ الْعَنَاءِ، تَغَمَّدْنِي فِيمَا اطَّلَعْتَ عَلَيْهِ مِنِّي بِمَا يَتَغَمَّدُ بِهِ الْقَادِرُ عَلَى الْبَطْشِ لَوْ لَا حِلْمُهُ، وَ الْآخِذُ عَلَى الْجَرِيرَةِ لَوْ لَا أَنَاتُه‌}}</ref><ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۲۶۹-۲۷۰.</ref>.

یکی از عوامل [[ذلت]] نزد [[مردم]]، قرض گرفتن از آن‌ها و اظهار [[حاجت]] به آن‌هاست. [[امام سجاد]] {{ع}} در دعای پنجم و در عبارت سیزدهم آن می‌فرمایند: "پس بر [[محمد]] و آل او [[درود]] فرست، و ما را به [[قدرت]] و [[توانایی]] خود از (زیان) بندگانت دور ساز؛ و به [[بخشش]] خود از دیگری بی‌نیاز گردان؛ و به [[راهنمایی]] خود به راه [[حق]] ببر"<ref>{{متن حدیث| فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ امْنَعْنَا بِعِزِّكَ مِنْ عِبَادِكَ‌، وَ أَغْنِنَا عَنْ غَيْرِكَ بِإِرْفَادِكَ، وَ اسْلُكْ بِنَا سَبِيلَ الْحَقِّ بِإِرْشَادِكَ}}</ref>؛ همچنین [[امام سجاد]] {{ع}} در دعای بیستم و در عبارت بیست و ششم آن [[فقر]] را باعث [[خواری]] می‌داند و می‌فرمایند: "بارخدایا بر [[محمد]] و آل او [[درود]] فرست؛ و آبرویم را به [[توانگری]] حفظ نما؛ و ارجمندی‌ام را به [[تنگدستی]] [[خوار]] مگردان که بدین جهت از روزی‌خوارانت روزی بخواهم؛ و از [[مردم]] [[پست]] عطا و [[بخشش]] طلیم، تا به [[ستایش]] آن‌که به من بخشیده گرفتار و به [[نکوهش]] آنکه نبخشیده وادار شوم، در حالی که در واقع بخشیدن و نبخشیدن ([[نعمت‌ها]]) به دست توست نه ایشان"<ref>{{متن حدیث| اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ صُنْ وَجْهِي بِالْيَسَارِ، وَ لَا تَبْتَذِلْ جَاهِي بِالْإِقْتَارِ فَأَسْتَرْزِقَ أَهْلَ رِزْقِكَ، وَ أَسْتَعْطِيَ شِرَارَ خَلْقِكَ، فَأَفْتَتِنَ بِحَمْدِ مَنْ أَعْطَانِي، و أُبْتَلَى بِذَمِّ مَنْ مَنَعَنِي، وَ أَنْتَ مِنْ دُونِهِمْ وَلِيُّ الْإِعْطَاءِ وَ الْمَنْعِ}}</ref><ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۲۷۰-۲۷۱.</ref>.

[[امام سجاد]] {{ع}} در دعای بیست و دوم و در عبارت دوم آن می‌فرمایند: "بارخدایا مرا به [[رنج]] و [[توانایی]] و بر گرفتاری [[شکیبایی]] و بر درویشی [[قدرت]] نمی‌باشد، پس روزیم را از من مگیر، و مرا به خلق خویش وامگذار، بلکه به تنهایی (بی‌واسطه) خواسته‌ام را برآور؛ و خود [[کارگزار]] من باش"<ref>{{متن حدیث| اللَّهُمَّ لَا طَاقَةَ لِي بِالْجَهْدِ، وَ لَا صَبْرَ لِي عَلَى الْبَلَاءِ، وَ لَا قُوَّةَ لِي عَلَى الْفَقْرِ، فَلَا تَحْظُرْ عَلَيَّ رِزْقِي، وَ لَا تَكِلْنِي إِلَى خَلْقِكَ، بَلْ تَفَرَّدْ بِحَاجَتِي، وَ تَوَلَّ كِفَايَتِي‌}}</ref> البته باید توجه داشت که در نظر [[امام سجاد]] {{ع}} [[قناعت]]، [[انسان]] را به [[کفایت]] و [[بی‌نیازی]] می‌رساند <ref>حمیدرضا حق شناس، اخلاق اجتماعی در صحیفه سجادیه، ص۷۸.</ref>.

[[امام سجاد]] {{ع}} در دعای بیست و هشتم و در عبارت ششم آن می‌فرمایند: "زیرا بسیاری از [[مردم]] را دیدم - ای خدای من - که به وسیله‌ای جز تو [[عزت]] و بزرگی طلبیدند، ولی [[خوار]] شدند؛ و از غیر تو [[دارایی]] خواستند ولی بی‌چیز شدند؛ و طلب [[سروری]] و بلندی کردند، ولی [[پست]] گردیدند"<ref>{{متن حدیث| فَكَمْ قَدْ رَأَيْتُ‌- يَا إِلَهِي‌- مِنْ أُنَاسٍ طَلَبُوا الْعِزَّ بِغَيْرِكَ فَذَلُّوا، وَ رَامُوا الثَّرْوَةَ مِنْ سِوَاكَ فَافْتَقَرُوا، وَ حَاوَلُوا الارْتِفَاعَ فَاتَّضَعُوا}}</ref><ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۲۷۱-۲۷۲.</ref>. [[امام]] {{ع}} در این عبارت [[عزت]] را فقط، مختص [[خداوند]] می‌داند.

نکته قابل ذکر این است که در دعای [[مکارم اخلاق]] در یک جا [[امام سجاد]] {{ع}} از عزتی به نام "[[عزت]] ظاهری" یاد می‌کند که با [[عزت]] ممدوح قدری متفاوت به نظر می‌رسد، چرا که [[امام]] {{ع}} در مقابل آن از [[خداوند]] [[شکسته نفسی]] و [[فروتنی]] می‌خواهد.

[[امام سجاد]] {{ع}} در دعای بیستم و در عبارت چهارم آن می‌فرمایند: "بارخدایا بر [[محمد]] و آل او [[درود]] فرست؛ و مرا در میان [[مردم]] به درجه و مقامی سرفراز مفرما جز آنکه پیش نَفسم مانند آن [[پست]] نمایی؛ و ارجمندی آشکارا برایم پدید میاور جز آنکه به همان اندازه پیش نفسم برای من [[خواری]] پنهانی پدید آوری"<ref>{{متن حدیث| اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ لَا تَرْفَعْنِي فِي النَّاسِ دَرَجَةً إِلَّا حَطَطْتَنِي عِنْدَ نَفْسِي مِثْلَهَا، وَ لَا تُحْدِثْ لِي عِزّاً ظَاهِراً إِلَّا أَحْدَثْتَ لِي ذِلَّةً بَاطِنَةً عِنْدَ نَفْسِي بِقَدَرِهَا}}</ref>؛ این [[عزت]] ظاهری با عزتی که [[امام]] {{ع}} در جاهای دیگر از [[خداوند]] می‌خواهد متفاوت است، چرا که [[عزت]] [[باطنی]] با [[روح]] شخص [[عزیز]] آمیخته می‌شود و در اعماق وجودش جای می‌گیرد، ولی [[عزت]] ظاهری، احترامی است که [[مردم]] نسبت به شخص [[عزیز]] معمول می‌دارند و او را [[تکریم]] می‌کنند.

نکته دیگر اینکه [[عزت]] به معنای [[تکبر]] نیست و به همین [[دلیل]] است که [[امام]] {{ع}} پس از طلب [[عزت]]، از [[خداوند]] درخواست می‌کند که دچار [[کبر]] نشود. آن [[حضرت]] در دعای بیستم و در عبارت سوم آن می‌فرمایند: "بارخدایا بر [[محمد]] و آل او [[درود]] فرست؛ و بی‌نیازم کن از کاری که کوشیدن به آن مرا (از [[عبادت]] و بندگی‌ات) بازمی‌دارد (تا توجه من جز تو نباشد) و وادار مرا به آنچه (انجام [[اوامر]] و ترک [[نواهی]]) که فردا ([[روز رستاخیز]]) از آن سؤال و بازپرسی می‌نمایی و روزهای مرا در آنچه ([[عبادت]] و [[پرستش]]) که برای آنم آفریده‌ای صرف نما و مرا(از دیگران) بی‌نیاز فرما و روزیت را بر من [[گشایش]] ده، و به نگاه کردن ([[چشم به راه]] بودن) گرفتارم مفرما، و [[عزیز]] و گرامی و به [[کبر]] و [[سربلندی]] ([[افراط]] در [[عزت]]) دچارم مکن؛ و مرا برای ([[بندگی]]) خود رام ساز و عبادتم ر به [[عجب]] و [[خودپسندی]] (از درجه قبول) تباه مگردان و خیر و [[نیکی]] برای [[مردم]] را به دست من روان ساز (توانگرم گردان تا به ایشان [[احسان]] نمایم) و آن را به [[منت نهادن]] [[باطل]] مفرما و [[خوهای پسندیده]] را به من ببخش (استعداد قبول آن را به من عطا فرما) و (چنان‌که آن‌ها را دارا شدم) مرا از به خود [[نازیدن]] نگاه‌دار"<ref>{{متن حدیث|اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اكْفِنِي مَا يَشْغَلُنِي الِاهْتِمَامُ بِهِ‌، وَ اسْتَعْمِلْنِي بِمَا تَسْأَلُنِي غَداً عَنْهُ، وَ اسْتَفْرِغْ أَيَّامِي فِيمَا خَلَقْتَنِي لَهُ، وَ أَغْنِنِي وَ أَوْسِعْ عَلَيَّ فِي رِزْقِكَ، وَ لَا تَفْتِنِّي بِالنَّظَرِ، وَ أَعِزَّنِي وَ لَا تَبْتَلِيَنِّي بِالْكِبْرِ، وَ عَبِّدْنِي لَكَ وَ لَا تُفْسِدْ عِبَادَتِي بِالْعُجْبِ، وَ أَجْرِ لِلنَّاسِ عَلَى يَدِيَ الْخَيْرَ وَ لَا تَمْحَقْهُ بِالْمَنِّ، وَ هَبْ لِي مَعَالِيَ الْأَخْلَاقِ، وَ اعْصِمْنِي مِنَ الْفَخْرِ}}</ref><ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۲۷۴-۲۷۵.</ref>.

[[امام سجاد]] {{ع}} در دعای سی و پنجم و در عبارت چهارم آن می‌فرمایند: "و مرا نگهدار از اینکه به فقیری، [[گمان]] [[فرومایگی]] برم و به [[صاحب]] ثروتی، [[گمان]] [[فضل]] و [[شرف]]، زیرا [[شریف]] و بزرگوار کسی است که [[طاعت]] و [[پیروی]] تو او را [[شریف]] گردانیده؛ و [[عزیز]] و گرامی کسی است که [[عبادت]] و بندگی‌ات او را [[عزیز]] نموده است"<ref>{{متن حدیث| وَ اعْصِمْنِي مِنْ أَنْ أَظُنَّ بِذِي عَدَمٍ خَسَاسَةً، أَوْ أَظُنَّ بِصَاحِبِ ثَرْوَةٍ فَضْلًا، فَإِنَّ الشَّرِيفَ مَنْ شَرَّفَتْهُ طَاعَتُكَ، وَ الْعَزِيزَ مَنْ أَعَزَّتْهُ عِبَادَتُكَ}}</ref>؛ [[امام]] {{ع}} در این عبارت [[عزت]] [[آدمی]] را در [[اطاعت]] و [[بندگی خدا]] می‌داند.

[[امام سجاد]] {{ع}} در دعای بیست و پنجم و در عبارت یازدهم آن می‌فرمایند: "و مرا در زمره کسانی قرار ده که به [[پناه]] بردن بر تو خو گرفته، و در سودای با تو سود برد؛ و به [[عزت]] و [[توانایی]] تو [[پناه]] آورد؛ که از [[فضل]] و [[بخشش]] بسیار تو [[روزی حلال]] برایشان فراخ گشت؛ و به وسیله تو [[ذلت]] و [[خواری]] به [[عزت]] و [[بزرگواری]] رسید؛ و از [[ظلم و ستم]] به [[عدل و داد]] تو [[پناه]] جسته؛ و به [[رحمت]] و مهربانی‌ات از [[بلا]] و گرفتاری بهبودی یافته؛ و به بی‌نیازیت از [[فقر]] و بی‌چیزی توانگر گشته و به [[ترس]] از تو از [[گناهان]] و لغزش‌ها و نادرستی‌ها نگاهداشته شده؛ و به [[پیروی]] از تو به [[نیکی]] و راه راست و درست [[توفیق]] یافته؛ و به [[قدرت]] تو میان ایشان و [[گناهان]] حایل و مانعی درآمده؛ و هر [[نافرمانی]] تو را رها کرده؛ و در جوار و [[همسایگی]] تو آرمیده‌اند. (از هر آفت و بلایی رهایی یافته‌اند)"<ref>{{متن حدیث| الْمُعَوَّدِينَ بِالتَّعَوُّذِ بِكَ‌، الرَّابِحِينَ فِي التِّجَارَةِ عَلَيْكَ، الْمُجَارِينَ بِعِزِّكَ، الْمُوَسَّعِ عَلَيْهِمُ الرِّزْقُ الْحَلَالُ مِنْ فَضْلِكَ، الْوَاسِعِ بِجُودِكَ وَ كَرَمِكَ، الْمُعَزِّينَ مِنَ الذُّلِّ بِكَ، وَ الْمُجَارِينَ مِنَ الظُّلْمِ بِعَدْلِكَ، وَ الْمُعَافَيْنَ مِنَ الْبَلَاءِ بِرَحْمَتِكَ، وَ الْمُغْنَيْنَ مِنَ الْفَقْرِ بِغِنَاكَ، وَ الْمَعْصُومِينَ مِنَ الذُّنُوبِ وَ الزَّلَلِ وَ الْخَطَاءِ بِتَقْوَاكَ، وَ الْمُوَفَّقِينَ لِلْخَيْرِ وَ الرُّشْدِ وَ الصَّوَابِ بِطَاعَتِكَ، وَ الْمُحَالِ بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ الذُّنُوبِ بِقُدْرَتِكَ، التَّارِكِينَ لِكُلِّ مَعْصِيَتِكَ، السَّاكِنِينَ فِي جِوَارِكَ}}</ref>.

[[امام]] {{ع}} در دعای بیست و سوم و در عبارت هشتم آن می‌فرمایند: "و سدی (حایلی) برابرش قرار ده تا چشمش را از (دیدن) من کور و گوشش را از شنیدن صدای من کر سازی؛ و دلش را هنگام یاد من قفل زنی ([[مانع]] شوی که به یاد من آید) و زبانش را (از گفت‌وگوی) درباره من لال گردانی؛ و سرش را بکوبی (او را [[پست]] نمایی) و ارجمندی‌اش را [[خوار]] کنی، و بزرگی‌اش را در هم شکنی؛ و بر گردنش طوق [[خواری]] بیاویزی؛ و سرفرازی‌اش را بر هم زنی، و مرا از همه زیان و [[بدی]] و طعنه ([[زشتی]] گفتن) و [[غیبت]] (پشت سر سخن [[بیان]] کردن) و [[عیب‌جویی]] و [[رشک]] بردن و [[دشمنی]] و بندها و دام‌ها و پیادگان و سواران ([[یاران]] و همراهان و [[پیروان]]) او ایمن فرما، زیرا تو (به هر چیز) غالب و [[قادری]](کسی تو را جلوگیری نمی‌تواند؛ و چیزی تو را [[ناتوان]] نمی‌نماید)"<ref>{{متن حدیث| وَ اجْعَلْ بَيْنَ يَدَيْهِ سُدّاً حَتَّى تُعْمِيَ عَنِّي بَصَرَهُ، وَ تُصِمَّ عَنْ ذِكْرِي سَمْعَهُ، وَ تُقْفِلَ دُونَ إِخْطَارِي قَلْبَهُ، وَ تُخْرِسَ عَنِّي لِسَانَهُ، وَ تَقْمَعَ رَأْسَهُ، وَ تُذِلَّ عِزَّهُ، وَ تَكْسُرَ جَبَرُوتَهُ، وَ تُذِلَّ رَقَبَتَهُ، وَ تَفْسَخَ كِبْرَهُ، وَ تُؤْمِنَنِي مِنْ جَمِيعِ ضَرِّهِ وَ شَرِّهِ وَ غَمْزِهِ وَ هَمْزِهِ وَ لَمْزِهِ وَ حَسَدِهِ وَ عَدَاوَتِهِ وَ حَبَائِلِهِ وَ مَصَايِدِهِ وَ رَجِلِهِ وَ خَيْلِهِ، إِنَّكَ عَزِيزٌ قَدِيرٌ}}</ref><ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۲۷۶-۲۷۷.</ref>. [[امام]] {{ع}} در این عبارت نیز [[خدا]] را عامل [[خواری]] و درهم شکستن انسان‌های بد می‌شناسد.

[[امام سجاد]] {{ع}} در دعای [[چهل]] و نهم و در عبارت دهم آن می‌فرمایند: "پس (در چنین احوالی) - ای خدای من - تو را خواندم، در حالی که فریادرسی و [[یاری]] کردنت را می‌طلبیدم؛ و به زودی [[اجابت]] و روا ساختن تو [[اعتماد]] داشتم؛ و می‌دانستم کسی که در سایه [[رحمت]] تو جا گرفت [[شکست]] نمی‌خورد؛ و کسی که به [[پناهگاه]] [[انتقام]] تو پناهنده شد (از کسی) نمی‌ترسد، پس تو مرا به توانایی‌ات از [[سختی]] او بازداشتی"<ref>{{متن حدیث| فَنَادَيْتُكَ يَا إِلَهِي مُسْتَغِيثاً بِكَ‌، وَاثِقاً بِسُرْعَةِ إِجَابَتِكَ، عَالِماً أَنَّهُ لَا يُضْطَهَدُ مَنْ أَوَى إِلَى ظِلِّ كَنَفِكَ، وَ لَا يَفْزَعُ مَنْ لَجَأَ إِلَى مَعْقِلِ انْتِصَارِكَ، فَحَصَّنْتَنِي مِنْ بَأْسِهِ بِقُدْرَتِكَ‌}}</ref>؛ [[امام]] {{ع}} در این عبارت به [[شکست]] نخوردن کسی که در سایه مناعت و [[عزت]] [[الهی]] قرار گرفته، اشاره فرموده است<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۲۷۷.</ref>.