قیام مردم خراسان: تفاوت میان نسخه‌ها

}}

در سال ۱۱۸ [[بکیر بن هامان]] شخصی را به نام [[عماد بن یزید]] به [[خراسان]] فرستاد که [[والی]] [[پیروان]] عباسیان باشد، او به «[[مرو]]» رفت و نام «خِداش» بر خود نهاد و [[مردم]] را به [[محمد بن علی بن عبدالله بن عباس]] [[دعوت]] کرد، و گروهی از مردم او را [[اطاعت]] کرده و از او [[پیروی]] نمودند.

او پس از مدتی از آنچه مردم را به آن دعوت کرده بود دست برداشت و [[دین]] خرّمیه<ref>خرمیه: کسانی هستند که از آن‎ها بابک خرمی است. و گفته شده است: خرمیه کسانی هستند که از شهوات پیروی کردند و آن را مباح می‌دانستند. (معجم البلدان، ج۲، ص۳۶۲)</ref> را اظهار کرد و اجازه داد که برخی بتوانند [[زن]] دیگری بگیرند، و گفت: [[نماز]] و [[روزه]] و [[حج]] آن گونه که [[گمان]] می‌کنید نیست بلکه اینها [[تأویل]] و معنای دیگری دارند؛ مراد از روزه این است که شما نام امام را نبرید، و مراد از نماز [[دعا]] برای او می‌باشد، و حج این است که او را قصد کنید؛ و [[قرآن]] را تأویل می‌کرد.

چون خبر او به [[اسد بن عبدالله]] رسید او را دستگیر کرده و کشتند و در [[آمل]] به دار آویختند<ref>کامل ابن اثیر، ج۵، ص۱۹۶.</ref>.

چون این خبر به [[سلیمان بن عبدالملک]] رسید او را‌طلبید و دستور داد در مسیر راه او گروهی بایستند و با آن‎ها آب‌های مسمومی بود.

سلیمان به او گفت: به من خبر رسیده که [[شیعه]] با تو به [[خلافت]] [[بیعت]] کردند.

[[ابراهیم]] به [[ابوسلمه]] [[نامه]] نوشت و او را [[مأمور]] کرد که امر اصحابش را عهده‌دار شود، و برای [[مردم]] [[خراسان]] نامه نوشت و از آنان خواست که از [[ابو سلمه]] [[اطاعت]] کنند و امر او را بپذیرند و [[خمس]] و سایر اموالی که نزد آنان می‌باشند به او دهند<ref>کامل ابن اثیر، ج۵، ص۳۳۹.</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۳۰۱.</ref>

در این که ابو مسلم کیست و از کجا آمده است، بین [[اهل]] [[سیر]] و [[تاریخ]] [[اختلاف]] وجود دارد:

برخی گفته‌اند نام او [[ابراهیم بن عثمان]] و از [[اولاد]] بوذرجمهر می‌باشد و [[کنیه]] او [[ابو اسحاق]] و در [[اصفهان]] متولد و در [[کوفه]] بزرگ شده است، پدرش سفارش او را به [[عیسی بن موسی]] سراج کرد و او ابو مسلم را به کوفه آورد در حالی که هفت ساله بود، هنگامی که [[ابراهیم بن محمد بن علی بن عبدالله بن عباس]] او را دید به او گفت: نام خود را [[تغییر]] بده زیرا این امر (یعنی [[پیروزی]] بر [[مروانیان]]) آن گونه که در کتاب‌ها یافته‌ایم به سرانجام نمی‌رسد مگر این که تو نام خود را تغییر دهی؛ پس او نام خود را [[عبدالرحمن بن مسلم]] نهاد و کنیه خود را ابو مسلم قرار داد؛

و هرگاه عیسی و ادریس درباره [[قیام]] بر علیه [[بنی‌امیه]] صحبت می‌کردند، ابو مسلم می‌گریست، پس او را به پیروی از عباسیان خواندند، او [[اجابت]] کرد و پذیرفت<ref>تاریخ طبری، ج۷، ص۱۹۸.</ref>.

[[مالک اشتر]] گفت: مگر ابو مسلم با [[شامیان]] نیست؟

[[ابو مسلم]] در موسم [[حج]] به [[مکه]] رفت و در آنجا با [[ابراهیم بن محمد بن علی بن عبدالله بن عباس]] [[ملاقات]] کرد.

هنگامی که [[ابراهیم]] [[عقل]] و ظرافت او را دید به [[یاران]] خود نوشت: من او را در [[خراسان]] بر شما [[امیر]] کردم.

و ابو مسلم از [[اهل]] «خُطَرنیه» از اطراف [[کوفه]] بوده است، و او [[غلام]] [[ادریس بن معقل]] بود و [[عاقبت]] امر او به اینجا انجامید که با [[محمد بن علی]] و پس از او با [[ابراهیم بن محمد]] و پس از او به [[فرزندان]] محمد بن علی پیوست، و هنگامی که عازم خراسان شد [[نوجوان]] بود و [[سلیمان بن کثیر]] که در خراسان بود ترسید مبادا به جهت [[جوانی]] موفق نشود ولی پس از [[احتجاج]] [[ابو داود]] پذیرفتند و ابو مسلم را [[امیر]] خود قرار دادند<ref>تاریخ طبری، ج۷، ص۳۶۰.</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۳۰۵.</ref>

اکنون به برخی از علل مهم [[سقوط]] [[حکومت بنی‌امیه]] اشاره خواهیم کرد:

ولی پس از [[عمر بن عبدالعزیز]] مجدداً دشنام دادن به [[آل رسول]] از سر گرفته شد و ادامه پیدا کرد.

این جریان نشان می‌دهد که حتی در موسم حج از [[ناسزا]] و دشنام دادن به [[خاندان رسول الله]] دریغ نداشتند و به آن [[تبرک]] می‌جستند، و اگر چه هشام در اینجا این گونه با سعید بن عبدالله برخورد کرد اما در واقع این همان تعلیمات دست‌اندکاران [[حکومت]] بود که مردم را [[ترغیب]] و [[تشویق]] به این [[کارها]] می‌نمودند، و پیش از این سخن [[پدر]] هشام را ذکر کردیم که می‌گفت: بدون [[سب]] و لعن امر ما [[پایدار]] نمی‌گردد. به هر حال این امر ادامه پیدا کرد تا پایان [[حکومت امویان]].<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۳۰۷.</ref>

و لذا نقل شده است که: [[عبدالملک بن مروان]] هنگامی که [[قدرت]] را به دست گرفت و بر اریکه [[سلطنت]] تکیه زد، به عمال خود [[نامه]] نوشت که متعرض [[آل ابی طالب]] نشوید زیرا [[آل]] [[حرب]] متعرض آنان شدند و آنان را کشتند و خداوند ملک آنان را زائل کرد<ref>تتمة المنتهی، ص۱۲۵.</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۳۰۹.</ref>

اقبال ظلم هرچه فزون‌تر شود نکوست فواره چون بلند شود سرنگون شود

پس یکی از عوامل [[سقوط]] [[حکومت بنی‌امیه]] و [[بنی مروان]]، ظلم و ستم آنان بود که وقتی از حد گذشت خداوند هم قدرت و ملک آنان را گرفت و هم [[ذلت]] و [[خواری]] را به آنان چشانید.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۳۰۹.</ref>

شبی منصور درباره [[عبدالله بن مروان بن محمد]] پرسید، ربیع گفت: عبدالله در [[زندان]] شما است و زنده می‌باشد.

منصور گفت: به من خبر رسیده که او با [[پادشاه]] نو به هنگامی که به آن دیار رفته ملاقاتی داشته و پادشاه نوبه نیز به او سخنی گفته است، و من دوست دارم که از خود او بشنوم. پس دستور داد او را از زندان فراخواندند، چون به نزد منصور آمد [[سلام]] کرد و منصور از او خواست بنشیند، او نشست در حالی که صدای زنجیر پاهای او بلند بود.

و مهم‌ترین چیزی که از اسباب زوال [[ملک]] ما بود مخفی شدن [[اخبار]] از ما بود که ما از حوادث و وقایع بسیاری بی‌خبر بودیم<ref>شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج۷، ص۱۳۶.</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۳۱۰.</ref>

زمینه قیام ابو مسلم را چند عامل مهم فراهم کرد که به برخی از آنها اشاره شد مثل این که [[نصر بن سیار]] در [[خراسان]] [[قبیله]] مُضَر را بر قبیله یمان [[برتری]] و ترجیح داد و آنان را بر پست‌های مهم گماشت و این باعث [[خشم]] [[یمانی‌ها]] بر او گردید.

همچنین بنا بر نقل [[ابن قتیبه]]، [[اختلاف]] او با کرمانی نیز یکی از اسباب [[موفقیت]] ابو مسلم گردید که [[یاران]] خود را جمع کرد و [[مخالفت]] با نصر بن سیار را اعلام کرد.

[[ابو عبیده]] گوید: من نزد او به زندان می‌رفتم و [[عبدالله بن عمر بن عبدالعزیز]] هم با او در زندان بود، پس به خدا سوگند من شبی بین [[خواب]] و [[بیداری]] بودم که ناگهان [[غلام]] مروان درب زندان را باز کرد و با او بیست نفر از [[موالیان]] و زندانبانان بود، پس در [[زندان]] را باز کرده و داخل شدند و فردای آن [[روز]] [[عبدالله بن عمر]] و [[ابراهیم بن محمد]] هر دو از [[دنیا]] رفته بودند<ref>الامامة والسیاسه، ج۲، ص۱۱۵.</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۳۱۳.</ref>

[[ابو مسلم]] در [[خراسان]] [[قیام]] کرد، و با فرار [[نصر بن سیار]] بر آن [[سرزمین]] مستولی شد و [[قدرت]] را در دست گرفت.

سپس [[قحطبة بن شبیب طائی]] را با سی هزار نفر از [[مردم]] [[یمن]] و [[شیعه]] و [[اهل]] خراسان برای مقابله با [[مروان بن محمد]] فرستاد؛ [[مروان]] نیز با [[سپاه]] یکصد هزار نفری به سوی ابو مسلم حرکت کرد، و [[ابوالعباس]] و [[ابوجعفر]] و [[عیسی بن عبدالله بن عباس]] از نزد او گریخته و به [[کوفه]] آمدند.

وقتی ابو سلمه از [[تسلط]] ابو مسلم بر خراسان با خبر شد امر خود را در کوفه اظهار و قیام کرد و عامل کوفه را از آنجا راند<ref>الامامة والسیاسه، ج۲، ص۱۱۷.</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۳۱۴.</ref>

در سال ۱۳۰ ابو مسلم پس از توافق با [[علی بن کرمانی]] وارد «مرو» شد و به [[دار الاماره]] رفت و دستور داد از [[لشکر]] [[بیعت]] بگیرند، و کسی که [[مأمور]] به گرفتن بیعت شد ابو منصور [[طلحة بن رزیق]] یکی از [[دوازده نقیب]] است که [[محمد بن علی]] در سال ۱۰۳ یا ۱۰۴ هنگامی که فرستاده خود را به خراسان اعزام کرد آن [[دوازده نفر]] را از میان هفتاد نفر [[انتخاب]] نمود که از [[قبیله خزاعه]] [[سلیمان بن کثیر]] و [[مالک بن هیثم]] و [[زیاد بن صالح]] و [[طلحة بن رزیق]] و [[عمرو بن اعین]]، و از [[قبیله طی]] [[قحطبة بن شبیب]]، و از [[قبیله]] [[تمیم]] [[موسی بن کعب]] و [[لاهز بن قریظ]] و [[قاسم بن مجاشع]] و [[اسلم بن سلام]]، و از [[قبیله بکر بن وائل]] [[ابو داود بن ابراهیم]] و ابو علی هروی؛ و از این [[نقباء]] - که به جای برخی از این افراد اشخاص دیگری را نام برده‌اند - هیچ کدام پدرشان در قید [[حیات]] نبود مگر [[طلحة بن رزیق]] که [[پدر]] او زنده بود و او همان [[ابو زینب]] [[خزاعی]] است که در [[جنگ]] [[ابن اشعث]] حضور داشت و از [[اصحاب]] مهلّب و در جنگ همراه او بوده است، و [[ابو مسلم]] در امور با او [[مشورت]] می‌کرد.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۳۱۵.</ref>

گفتند: ای امیرالمؤمنین! صاحب فرزند پسر شده است.

به نزد او برویم. پس آن [[حضرت]] نزد ابن عباس رفت و به او فرمود: از [[خدا]] سپاس‎گزاری کن و این فرزند برای تو [[مبارک]] باشد، او را چه نام نهادی؟

پس هنگامی که [[معاویه]] روی کار آمد به عبدالله بن عباس گفت: من اسم و [[کنیه]] را برای تو جمع نمی‌کنم، و کنیه او را [[ابو محمد]] قرار دادم، پس همان کنیه بر او جریان پیدا کرد<ref>شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج۷، ص۱۴۹.</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۳۱۶.</ref>

[[عیسی بن علی بن عبدالله بن عباس]] گوید: وقتی [[مروان بن محمد]] (حمار) [[ابراهیم امام]] را دستگیر کرد و ما [[تصمیم]] گرفتیم بگریزیم، نسخه صحیفه‌ای که [[ابو هاشم محمد بن حنفیه بن محمد بن علی بن عبدالله بن عباس]] داده بود و [[پدران]] ما آن را «صحیفه دولت» می‌نامیدند، آن را در جعبه کوچکی از مس قرار دادیم و آن را زیر درخت‌های زیتون در «[[شراة]]» که موضعی میان [[دمشق]] و [[مدینه]] است [[دفن]] کردیم، پس هنگامی که [[سلطنت]] به ما رسید فرستادیم آن موضع را حفر کردند و جستجو نمودند ولی چیزی یافت نشد، پس امر کردیم به مقدار یک جریب از آن زمین‎ها را حفر کردند تا این که به آب رسید اما چیزی را نیافتیم<ref>شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج۷، ص۱۴۹.</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۳۱۶.</ref>