نبوت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

نبوت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۵ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۵۵

۴۰ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۵ اوت ۲۰۲۲

جز

وظیفهٔ شمارهٔ ۵، قسمت دوم

دیداریویکی‌متن

HeydariBot

۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش

@@ خط ۶: / خط ۶: @@
 | پرسش مرتبط  = نبوت (پرسش)
 }}
-==نبوت در عرفان اسلامی==
+== نبوت در عرفان اسلامی ==
 [[امام خمینی]] «نبوت» را به معنی انباء، یعنی خبر دادن، و «[[نبیّ]]» را به معنی خبر دهنده از [[ذات خدا]] و صفات او و أسماء او و [[احکام]] و مرادات او می‌داند<ref>امام خمینی، مصباح الهدایة، ص۴۲. امام در مصباح می‌فرماید: {{عربی|قال كمال الدين عبد الرزاق الكاشاني في مقدمات شرحه على قصيدة ابن فارض ما هذا لفظه: «النبوة» بمعنى الإنباء و «النبي» هو المنبئ عن ذات الله و صفاته و أسمائه و أحكامه و مراداته}}.</ref>. بنابراین ایشان نبی را فعیل به معنی فاعل، یعنی «مُنبی» گرفته‌اند. البته ایشان برای انباء، سطوح مختلفی قائل است که عمیق‌ترین سطح آن انباء [[حقیقی]] ذاتی اولی است که جز برای [[روح]] اعظم که [[خدای تعالی]] او را به سوی نفس کلی برانگیخته و سپس به سوی [[نفوس]] جزئی، تحقق پیدا نمی‌کند تا آنان را به لسان [[عقلی]] خود خود از ذات احدی و صفات [[ازلی]] و [[اسماء الهی]] و احکام قدیم و مرادات [[حسّی]] خبر دهد<ref>امام خمینی، مصباح الهدایة، ص۴۲.</ref>. از منظر امام، نبوت حقیقی مطلق، عبارت است از اظهار آنچه در [[حضرت]] واحدیت است بر حسب استعدادات مظاهر به حسب [[تعلیم]] [[حقیقی]] و انباء ذاتی. ایشان، [[نبوت]] را [[مقام]] [[ظهور]] [[خلافت]] و [[ولایت]]، و آن دو را مقام بطون نبوت می‌دانند<ref>امام خمینی، مصباح الهدایة، ص۳۸.</ref>.
-==پیامبر خاتم==
+== پیامبر خاتم ==
-مراد از [[نبی]] مطلق در منظومه [[امام]]، [[خاتم پیامبران]]{{صل}} است که نبوت او [[مقید]] به [[زمان]] و شرایط خاص نیست، بلکه هنوز [[آدم]] میان آب و گل بود که او نبی بود، چنانکه خود فرمود: {{متن حدیث|كُنْتُ نَبِيّاً وَ آدَمَ بَيْنَ الْمَاءِ وَ الطِّينِ}}<ref>ابن‌عربی، الفتوحات، ج۱، ص۱۳۴؛ فصوص الحکم، ص۶۴؛ ممد الهمم، ص۶۴؛ آملی، المقدمات من نص النصوص، ص۵۱؛ آملی، جامع الأسرار، ص۳۹۰؛ امام خمینی، مصباح الهدایة، مقدمه آشتیانی، ص۱۵۳.</ref> امام منشأ [[وحی]] و [[الهام]] به [[پیغمبران]] را [[رحمت]] خدایی می‌داند که ارحم الرّاحمین است و عالم را [[رحمت واسعه]] او فرا گرفته است و بزرگ‌ترین [[رحمت الهی]]، [[قرآن]] است<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ص۳۶-۳۷.</ref>.
+مراد از [[نبی]] مطلق در منظومه [[امام]]، [[خاتم پیامبران]] {{صل}} است که نبوت او [[مقید]] به [[زمان]] و شرایط خاص نیست، بلکه هنوز [[آدم]] میان آب و گل بود که او نبی بود، چنانکه خود فرمود: {{متن حدیث|كُنْتُ نَبِيّاً وَ آدَمَ بَيْنَ الْمَاءِ وَ الطِّينِ}}<ref>ابن‌عربی، الفتوحات، ج۱، ص۱۳۴؛ فصوص الحکم، ص۶۴؛ ممد الهمم، ص۶۴؛ آملی، المقدمات من نص النصوص، ص۵۱؛ آملی، جامع الأسرار، ص۳۹۰؛ امام خمینی، مصباح الهدایة، مقدمه آشتیانی، ص۱۵۳.</ref> امام منشأ [[وحی]] و [[الهام]] به [[پیغمبران]] را [[رحمت]] خدایی می‌داند که ارحم الرّاحمین است و عالم را [[رحمت واسعه]] او فرا گرفته است و بزرگ‌ترین [[رحمت الهی]]، [[قرآن]] است<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ص۳۶-۳۷.</ref>.
 نبوت حضرت خاتم‌الأنبیاء به دو قسم تقسیم شده است: نبوت تعریفی و [[نبوت تشریعی]]. نبوت آن حضرت در مقام [[اسماء و صفات]]، و در مقام احدیت، و ظهور آن حضرت به صورت [[فیض]] عام و رحمت واسعه [[الهی]] و تجلی در عالم [[جبروت]] را «نبوت تعریفی» نامیده‌اند و نبوت آن حضرت بعد از عبور از مراتب و درجات کمالی و اتصال به [[عقل]] اوّل (اوّلین جلوه [[احمدی]] که اوّل من بایعه العقل الأوّل) و [[بلوغ]] به مقام {{متن قرآن|أَوْ أَدْنَى}} و فرق بعد الجمع را «نبوت تشریعی»<ref>امام خمینی، مصباح الهدایة، مقدمه آشتیانی، ص۲۲.</ref>.
@@ خط ۱۵: / خط ۱۵: @@
 امام، در مصابیح متعدد به بیان نحوه تعین [[حقیقت]] «نبوت تعریفی» و نحوه ظهور آن از مقام [[غیب]]، و سریان آن در مراتب [[غیب و شهود]]، و تقریر این اصل که حقیقت ولایت و نبوت در هر موطن و مقام [[حکم]] خاص دارد، پرداخته‌اند<ref>امام خمینی، مصباح الهدایة، ص۴۶-۴۹.</ref>.<ref>[[حسین روحانی‌نژاد|روحانی‌نژاد، حسین]]، [[ولایت‌شناسی (مقاله)| مقاله «ولایت‌شناسی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۱۴۹.</ref>
-==وحی و الهام==
+== وحی و الهام ==
 {{اصلی|وحی|الهام}}
-ارباب لغت، برای وحی و مشتقات آن، معانی مختلف و کاربردهای متنوعی ذکر کرده‌اند. ابن منظور، وحی را به معنی «اشاره» دانسته و {{متن قرآن|أَوْحَى}} در [[آیه]]: {{متن قرآن|فَأَوْحَى إِلَيْهِمْ أَنْ سَبِّحُوا بُكْرَةً وَعَشِيًّا}}<ref>«آنگاه از محراب به سوی قوم خود بیرون شد و به آنان اشاره کرد که: پگاهان و در پایان روز (خداوند را) به پاکی بستأیید» سوره مریم، آیه ۱۱.</ref> و نیز این مصرع از [[شعر]] شاعر [[عرب]] را که گفته است: {{عربی|فأَوْحَتْ إِلينا و الأَنامِلُ رُسْلُها}} (او به سوی ما اشاره کرد و انگشتان، [[رسولان]] او بودند.) برای آن [[شاهد]] آورده است<ref>ابن منظور، لسان العرب، ج۶، ص۸۹۲.</ref>. اما راغب اصفهانی بر این [[باور]] است که واژه [[وحی]] در اصل به معنای «اشاره سریع» است. وحی گاهی با [[کلام]] و بر [[سبیل]] رمز و [[تعریض]] و کنایه صورت می‌پذیرد و گاهی به صورت مجرّد بر دل‌های [[انبیاء]] و اولیای خود [[القاء]] می‌کند، نیز «وحی» گفته می‌شود<ref>ر.ک: راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۸۵۹-۸۵۸.</ref>.
+ارباب لغت، برای وحی و مشتقات آن، معانی مختلف و کاربردهای متنوعی ذکر کرده‌اند. ابن منظور، وحی را به معنی «اشاره» دانسته و {{متن قرآن|أَوْحَى}} در [[آیه]]: {{متن قرآن|فَأَوْحَى إِلَيْهِمْ أَنْ سَبِّحُوا بُكْرَةً وَعَشِيًّا}}<ref>«آنگاه از محراب به سوی قوم خود بیرون شد و به آنان اشاره کرد که: پگاهان و در پایان روز (خداوند را) به پاکی بستأیید» سوره مریم، آیه ۱۱.</ref> و نیز این مصرع از [[شعر]] شاعر [[عرب]] را که گفته است: {{عربی|فأَوْحَتْ إِلينا و الأَنامِلُ رُسْلُها}} (او به سوی ما اشاره کرد و انگشتان، [[رسولان]] او بودند.) برای آن [[شاهد]] آورده است<ref>ابن منظور، لسان العرب، ج۶، ص۸۹۲.</ref>. اما راغب اصفهانی بر این [[باور]] است که واژه [[وحی]] در اصل به معنای «اشاره سریع» است. وحی گاهی با [[کلام]] و بر [[سبیل]] رمز و [[تعریض]] و کنایه صورت می‌پذیرد و گاهی به صورت مجرّد بر دل‌های [[انبیاء]] و اولیای خود [[القاء]] می‌کند، نیز «وحی» گفته می‌شود<ref>ر. ک: راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۸۵۹-۸۵۸.</ref>.
 بعضی از [[اهل معرفت]]<ref>آملی، جامع الاسرار و منبع الانوار، ص۴۵۴-۴۵۳.</ref>، وحی را به دو قسم خاص و عام کرده و وحی خاص را مخصوص [[پیامبران]] و [[فرستادگان الهی]] دانسته و آن را به دو صورت قابل تحقق می‌داند: ۱. وحی با وساطت [[فرشته]]، ۲. وحی بدون وساطت فرشته؛ وی بر این باور است که وحیِ با واسطه به رسولان و [[پیامبران اولوالعزم]] اختصاص دارد و وحی بدون وساطت فرشته، مختص انبیاست. اما «وحی عام»، میان حیوانات، جمادات، [[انسان]] و [[شیاطین]]، بلکه تمام موجودات، مشترک است و شاهد آن، آیه ۶۸ [[سوره نحل]]<ref>{{متن قرآن|وَأَوْحَى رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِي مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَمِمَّا يَعْرِشُونَ}} «و پروردگارت به زنبور عسل الهام کرد که بر کوه‌ها و بر درخت و بر داربست‌هایی که (مردم) می‌سازند لانه گزین!» سوره نحل، آیه ۶۸.</ref> و آیه ۱۲ [[سوره فصلت]]<ref>{{متن قرآن|وَأَوْحَى فِي كُلِّ سَمَاءٍ أَمْرَهَا}} «و در هر آسمانی کار آن را وحی کرد» سوره فصلت، آیه ۱۲.</ref> است. برخی از [[مفسران]]، پس از بررسی موارد استعمال کلمه «وحی»، قائل شده‌اند که [[وحی]] [[القاء]] معنی است، به گونه‌ای که بر آن کس که مقصود به افهام نیست، مخفی ماند. آنچه در [[ادب]] [[دینی]] [[شایسته]] اطلاق وحی است، «وحی تکلیمی» است که [[انبیای الهی]] از آن بهره‌مندند: {{متن قرآن|وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَنْ يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْيًا}}<ref>«و هیچ بشری نسزد که خداوند با او سخن گوید مگر با وحی.».. سوره شوری، آیه ۵۱؛ المیزان، ج۱۲، ص۲۹۲.</ref>. در وحی تکلیمی، واسطه‌ای میان او و میان کسی که با او سخن می‌گوید، وجود ندارد<ref>طباطبایی، المیزان، ج۱۴، ص۱۳۸-۱۳۷.</ref>. وحی از دیدگاه این [[مفسر]]، حالتی [[الهی]] و [[غیبی]] است که [[انسان]] در آن هنگام، معارفی را [[درک]] می‌کند که به [[اختلاف]] و تناقض در [[حیات انسان]] پایان می‌دهد. این حالت که در مقایسه با حالت عمومی، چون نسبت [[بیداری]] به [[خواب]] و یک نوع [[شعور]] [[باطنی]] است که در [[انبیاء]] پدید می‌آید، از سنخ [[فکر]] و [[اندیشه]] مشترک میان عقلا نیست و در [[ادراک]] و دریافت [[حقایق]] [[اعتقادی]] و [[قوانین]] [[حقوقی]] که موجب [[صلاح]] و [[سعادت حقیقی]] نوع [[انسانی]] است، از [[خطا]] مصون و [[معصوم]] است<ref>طباطبایی، المیزان، ج۲، ص۱۳۳ و ۱۶۰.</ref>.
 اما «[[الهام]]» را در اصل از «التهام الشیء» به معنی بلعیدن چیزی گرفته‌اند. وقتی نوزاد شتر تمام شیر موجود در پستان [[مادر]] را بمکد، [[عرب]] می‌گوید: {{عربی| الْتَهَمَ الفَصِيلُ ما في الضَّرْعِ}}؛ و به اسب تیزتک که [[زمین]] را در زیر پای خود در می‌نوردد، عرب می‌گوید: {{عربی|فَرَسٌ لِهَمٌّ}} تو گویی چنین اسبی زمین را به کام خود فرو می‌کشد و می‌بلعد و در مفهوم دینیِ این واژه نیز همین معنا به نحوی نهفته است؛ زیرا راغب اصفهانی آن را القاء الشیء فی الروع، یعنی افکندن چیزی ([[حقیقی]]) در [[دل]] و [[جان آدمی]] تعریف می‌کند<ref>راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۷۴۸.</ref> و بر این [[باور]] است که القایی در دل و [[جان]]، الهام نامیده می‌شود که از جانب [[خدای سبحان]] باشد: {{متن قرآن|فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا}}<ref>«پس به او نافرمانی و پرهیزگاری را الهام کرد» سوره شمس، آیه ۸.</ref> از منظر برخی از عرفا، [[الهام]] سه درجه دارد:
-*الهام [[پیامبر]]{{صل}}، که به صورت [[وحی]] [[قطعی]] و تردیدناپذیر صورت می‌پذیرد و گاه مسموع است؛ یعنی از طریق شنیدن صورت می‌گیرد و گاه از طریق تفهیم قطعی بدون شنیدن.
+* الهام [[پیامبر]] {{صل}}، که به صورت [[وحی]] [[قطعی]] و تردیدناپذیر صورت می‌پذیرد و گاه مسموع است؛ یعنی از طریق شنیدن صورت می‌گیرد و گاه از طریق تفهیم قطعی بدون شنیدن.
-*الهامی که به صورت عیان واقع می‌شود و علامت [[صحت]] آن سه چیز است:
+* الهامی که به صورت عیان واقع می‌شود و علامت [[صحت]] آن سه چیز است:
-#صاحب این درجه از الهام [[امین]] و [[جوانمرد]] است و پرده [[حرمت]] دیگران را نمی‌درد و آبروی آنان را نمی‌برد و اگر سرّ کسی را افشا کند و پرده حرمت او بدرد و و آبروی او ببرد، الهام از او زائل و منقطع گردد.
+# صاحب این درجه از الهام [[امین]] و [[جوانمرد]] است و پرده [[حرمت]] دیگران را نمی‌درد و آبروی آنان را نمی‌برد و اگر سرّ کسی را افشا کند و پرده حرمت او بدرد و و آبروی او ببرد، الهام از او زائل و منقطع گردد.
-#از هیچ حدّی از حدود [[شریعت]] [[تجاوز]] نکند و با استناد به الهام، [[مرتکب معصیت]] و [[نافرمانی]] [[حضرت حق]] نگردد وگرنه القای [[شیطانی]] است، نه الهام.
+# از هیچ حدّی از حدود [[شریعت]] [[تجاوز]] نکند و با استناد به الهام، [[مرتکب معصیت]] و [[نافرمانی]] [[حضرت حق]] نگردد وگرنه القای [[شیطانی]] است، نه الهام.
-#هرگز [[خطا]] نکند؛ زیرا شرط الهام این است که همواره مطابق با [[فرامین الهی]] باشد وگرنه [[کهانت]] خواهد بود که در آن، خطا بیش از صواب است.
+# هرگز [[خطا]] نکند؛ زیرا شرط الهام این است که همواره مطابق با [[فرامین الهی]] باشد وگرنه [[کهانت]] خواهد بود که در آن، خطا بیش از صواب است.
-*الهامی که چشم [[حقیقت]] بین را [[بینا]] می‌سازد و زنگار [[ادراک]] حواس و اوهام و [[عقول]] را از آن می‌زداید و آن را - که فوق این [[ادراکات]] است - از هرگونه شائبه‌ای [[خالص]] می‌سازد و از حقیقت [[ازلی]] ذات احدیّت سخن می‌گوید<ref>کاشانی، شرح منازل السائرین، ص۳۶۰ - ۳۵۶.</ref>.
+* الهامی که چشم [[حقیقت]] بین را [[بینا]] می‌سازد و زنگار [[ادراک]] حواس و اوهام و [[عقول]] را از آن می‌زداید و آن را - که فوق این [[ادراکات]] است - از هرگونه شائبه‌ای [[خالص]] می‌سازد و از حقیقت [[ازلی]] ذات احدیّت سخن می‌گوید<ref>کاشانی، شرح منازل السائرین، ص۳۶۰ - ۳۵۶.</ref>.
-اینک پس از آشنایی با مفهوم وحی و الهام از دیدگاه اهل لغت، به [[رهیافت]] [[عرفانی]] [[امام خمینی]] از این دو می‌پردازیم. به نظر [[امام]]، حقیقت برخی از ابعاد مسأله [[بعثت]] و وحی، مانند کیفیت [[نزول وحی]] و نازل شدن [[روح]] اعظم و حالت [[رسول اکرم]]{{صل}} هنگام فشار روح اعظم، برای احدی غیر از خود رسول اکرم{{صل}} حاصل نشده است و نمی‌توانیم آن را ادراک کنیم و دستمان از آن قله [[حقیقت وحی]] کوتاه است؛ لذا باید بکوشیم به مقصد [[انبیاء]] عموماً و [[رسول خدا]]{{صل}} خصوصاً و به آرمان‌های وحی، نزدیک شویم و [[آرمان]] اصلی [[وحی]] این بوده است که برای [[بشر]]، [[معرفت]] به [[حق تعالی]] را که در رأس همه امور است، ایجاد کند<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۹، ص۲۲۵.</ref>.
+اینک پس از آشنایی با مفهوم وحی و الهام از دیدگاه اهل لغت، به [[رهیافت]] [[عرفانی]] [[امام خمینی]] از این دو می‌پردازیم. به نظر [[امام]]، حقیقت برخی از ابعاد مسأله [[بعثت]] و وحی، مانند کیفیت [[نزول وحی]] و نازل شدن [[روح]] اعظم و حالت [[رسول اکرم]] {{صل}} هنگام فشار روح اعظم، برای احدی غیر از خود رسول اکرم {{صل}} حاصل نشده است و نمی‌توانیم آن را ادراک کنیم و دستمان از آن قله [[حقیقت وحی]] کوتاه است؛ لذا باید بکوشیم به مقصد [[انبیاء]] عموماً و [[رسول خدا]] {{صل}} خصوصاً و به آرمان‌های وحی، نزدیک شویم و [[آرمان]] اصلی [[وحی]] این بوده است که برای [[بشر]]، [[معرفت]] به [[حق تعالی]] را که در رأس همه امور است، ایجاد کند<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۹، ص۲۲۵.</ref>.
 [[حقیقت وحی]]، دارای [[وحدت]] تشکیکی است و از «[[ام‌الکتاب]]» که «علی [[حکیم]]» است تا «[[عربی]] [[مبین]]» را زیر [[پوشش]] می‌گیرد و [[نماز]] از بارزترین نمونه‌های [[وحی قرآنی]] است<ref>امام خمینی، سر الصلاة (معراج السالکین و صلاة العارفین)، مقدمه، ص۱۶، مقدمه آیت‌الله جوادی آملی.</ref>.
-حقیقت وحی از انواع [[کلام الهی]] است و از [[غیب]] وجود بر سه قسم است که مرتبه اعلای آن از ناحیه وصول مخاطب به [[مقام]] وحدت است، که تحقق این مقام از ناحیه خرق حجب نوری و سبحات وجه الحق و استماع [[کلام]] [[حق]] بدون واسطه است، بعد از فنای در وحدت و تحقق به وجود حقانی در مقام بقا بعد از فنائین و صحو ثانی. در این قسم در أزل الآزال جمیع [[حقایق]] خاص ختم [[انبیاء]] و [[اولیاء]]{{عم}}، و نیز [[احکام نبوت]] [[تشریعیه]] دفعتاً بر کتاب [[استعداد]] آن [[حضرت]] نازل گردید و پس از [[عروج]] آن وجود حقانی در [[مقام قرب]] تام، در [[مقامات]] و مراتب متدانی، آن حقایق و [[احکام]] بر [[سبیل]] تدریج در [[عالم شهادت]] به [[ظهور]] رسید و [[حقیقت]] کلام حق به [[وصف]] «جمع الجمع» به وجود [[قرآنی]] در «[[لیلة القدر]]» نازل گردیده، و از ظهور تفصیلی و [[نزول]] آن بر [[قلب]] [[حضرت ختمی مرتبت]] به «فرقان» تعبیر کرده‌اند<ref>امام خمینی، مصباح الهدایة، مقدمه، ص۷۶-۷۸.</ref>.
+حقیقت وحی از انواع [[کلام الهی]] است و از [[غیب]] وجود بر سه قسم است که مرتبه اعلای آن از ناحیه وصول مخاطب به [[مقام]] وحدت است، که تحقق این مقام از ناحیه خرق حجب نوری و سبحات وجه الحق و استماع [[کلام]] [[حق]] بدون واسطه است، بعد از فنای در وحدت و تحقق به وجود حقانی در مقام بقا بعد از فنائین و صحو ثانی. در این قسم در أزل الآزال جمیع [[حقایق]] خاص ختم [[انبیاء]] و [[اولیاء]] {{عم}}، و نیز [[احکام نبوت]] [[تشریعیه]] دفعتاً بر کتاب [[استعداد]] آن [[حضرت]] نازل گردید و پس از [[عروج]] آن وجود حقانی در [[مقام قرب]] تام، در [[مقامات]] و مراتب متدانی، آن حقایق و [[احکام]] بر [[سبیل]] تدریج در [[عالم شهادت]] به [[ظهور]] رسید و [[حقیقت]] کلام حق به [[وصف]] «جمع الجمع» به وجود [[قرآنی]] در «[[لیلة القدر]]» نازل گردیده، و از ظهور تفصیلی و [[نزول]] آن بر [[قلب]] [[حضرت ختمی مرتبت]] به «فرقان» تعبیر کرده‌اند<ref>امام خمینی، مصباح الهدایة، مقدمه، ص۷۶-۷۸.</ref>.
-[[امام]] در مصباح ۵۱ و ۵۲ در سخنانی موجز از این حقیقت سخن گفته و با آوردن مثال‌هایی به تبیین آن پرداخته و به فرایند پیچیده انباء در [[عوالم]] وجودی [[انسان]] اشاره می‌کند و آنگاه به فرارفتن از آن به [[مشاهده]] [[اهل عرفان]] و [[منزل]] [[اصحاب]] [[ایمان]] از معرفت حقیقت انباء فرا می‌خواند و انباء در آن حضرت را اظهار حقایقی که در [[هویت]] [[غیبی]] مستکن و [[نهان]] است بر مرآت‌های [[صیقل]] یافته مستعد، می‌داند. به نظر امام [[حقیقت قرآن]]، قبل از [[تنزّل]] به منازل خلقی، از [[شئون]] ذاتی و [[حقایق]] [[علمی]] در [[حضرت]] واحدیّت است که برای احدی جز [[نبی]] ختمی{{صل}} و خُلّص از [[اولیاء الله]]، یعنی [[ائمه معصومین]]{{ع}} حاصل نمی‌شود<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ص۱۸۱-۱۸۲.</ref>.<ref>[[حسین روحانی‌نژاد|روحانی‌نژاد، حسین]]، [[ولایت‌شناسی (مقاله)| مقاله «ولایت‌شناسی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۱۵۱.</ref>
+[[امام]] در مصباح ۵۱ و ۵۲ در سخنانی موجز از این حقیقت سخن گفته و با آوردن مثال‌هایی به تبیین آن پرداخته و به فرایند پیچیده انباء در [[عوالم]] وجودی [[انسان]] اشاره می‌کند و آنگاه به فرارفتن از آن به [[مشاهده]] [[اهل عرفان]] و [[منزل]] [[اصحاب]] [[ایمان]] از معرفت حقیقت انباء فرا می‌خواند و انباء در آن حضرت را اظهار حقایقی که در [[هویت]] [[غیبی]] مستکن و [[نهان]] است بر مرآت‌های [[صیقل]] یافته مستعد، می‌داند. به نظر امام [[حقیقت قرآن]]، قبل از [[تنزّل]] به منازل خلقی، از [[شئون]] ذاتی و [[حقایق]] [[علمی]] در [[حضرت]] واحدیّت است که برای احدی جز [[نبی]] ختمی {{صل}} و خُلّص از [[اولیاء الله]]، یعنی [[ائمه معصومین]] {{ع}} حاصل نمی‌شود<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ص۱۸۱-۱۸۲.</ref>.<ref>[[حسین روحانی‌نژاد|روحانی‌نژاد، حسین]]، [[ولایت‌شناسی (مقاله)| مقاله «ولایت‌شناسی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۱۵۱.</ref>
-==خاتمیت پیامبر==
+== خاتمیت پیامبر ==
 {{اصلی|ختم نبوت}}
-از دیدگاه [[امام خمینی]]، خلعت [[خاتمیت]] و [[نبوت]] ختمی، که نتیجه [[کشف]] مطلق است، برازنده قامت زیبای مستقیم [[محمدی]]{{صل}} است که [[انسان]] کاملی است که در تحت [[اسم جامع اعظم الهی]] به کشف مطلق اعیان ثابته و لوازم آن ازلاً و ابداً نایل گردیده و حالات و استعدادهای موجودات و کیفیت [[سلوک]] و نقشه وصول آنها بر او کشف شده است<ref>امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۵۹۲.</ref>. امام بر این [[باور]] است که [[حقیقت نوری نبی خاتم]]{{صل}} و [[خاندان عصمت و طهارت]]{{ع}} از آغاز وجود بوده است<ref>امام خمینی، شرح دعاء السحر، ص۵۳.</ref> و مستند ایشان سخن [[امام صادق]]{{ع}} در [[تفسیر]] کریمه: {{متن قرآن|وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ * أُولَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ}}<ref>«و (سوم) پیشتازان پیشتاز * آنانند که نزدیکان (به خداوند) اند» سوره واقعه، آیه ۱۰-۱۱.</ref> است که فرمود: {{متن حدیث|نَحْنُ السَّابِقُونَ وَ نَحْنُ الْآخِرُونَ}}<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ج۲۴، ص۴.</ref> و مؤیِّد آن سخن [[رسول خدا]]{{صل}} است که فرمود: {{متن حدیث|أَوَّلُ مَا خَلَقَ اللَّهُ نُورِي ابْتَدَعَهُ مِنْ نُورِهِ وَ اشْتَقَّهُ مِنْ جَلَالِ عَظَمَتِهِ... ثُمَّ سَجَدَ لِلَّهِ تَعْظِيماً فَفَتَقَ مِنْهُ نُورَ عَلِيٍّ{{ع}} فَكَانَ نُورِي مُحِيطاً بِالْعَظَمَةِ وَ نُورُ عَلِيٍّ مُحِيطاً بِالْقُدْرَةِ}}<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ج۲۵، ص۲۲.</ref>.<ref>[[حسین روحانی‌نژاد|روحانی‌نژاد، حسین]]، [[ولایت‌شناسی (مقاله)| مقاله «ولایت‌شناسی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۱۵۵.</ref>
+از دیدگاه [[امام خمینی]]، خلعت [[خاتمیت]] و [[نبوت]] ختمی، که نتیجه [[کشف]] مطلق است، برازنده قامت زیبای مستقیم [[محمدی]] {{صل}} است که [[انسان]] کاملی است که در تحت [[اسم جامع اعظم الهی]] به کشف مطلق اعیان ثابته و لوازم آن ازلاً و ابداً نایل گردیده و حالات و استعدادهای موجودات و کیفیت [[سلوک]] و نقشه وصول آنها بر او کشف شده است<ref>امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۵۹۲.</ref>. امام بر این [[باور]] است که [[حقیقت نوری نبی خاتم]] {{صل}} و [[خاندان عصمت و طهارت]] {{ع}} از آغاز وجود بوده است<ref>امام خمینی، شرح دعاء السحر، ص۵۳.</ref> و مستند ایشان سخن [[امام صادق]] {{ع}} در [[تفسیر]] کریمه: {{متن قرآن|وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ * أُولَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ}}<ref>«و (سوم) پیشتازان پیشتاز * آنانند که نزدیکان (به خداوند) اند» سوره واقعه، آیه ۱۰-۱۱.</ref> است که فرمود: {{متن حدیث|نَحْنُ السَّابِقُونَ وَ نَحْنُ الْآخِرُونَ}}<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ج۲۴، ص۴.</ref> و مؤیِّد آن سخن [[رسول خدا]] {{صل}} است که فرمود: {{متن حدیث|أَوَّلُ مَا خَلَقَ اللَّهُ نُورِي ابْتَدَعَهُ مِنْ نُورِهِ وَ اشْتَقَّهُ مِنْ جَلَالِ عَظَمَتِهِ... ثُمَّ سَجَدَ لِلَّهِ تَعْظِيماً فَفَتَقَ مِنْهُ نُورَ عَلِيٍّ {{ع}} فَكَانَ نُورِي مُحِيطاً بِالْعَظَمَةِ وَ نُورُ عَلِيٍّ مُحِيطاً بِالْقُدْرَةِ}}<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ج۲۵، ص۲۲.</ref>.<ref>[[حسین روحانی‌نژاد|روحانی‌نژاد، حسین]]، [[ولایت‌شناسی (مقاله)| مقاله «ولایت‌شناسی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۱۵۵.</ref>
-==مفهوم امامت==
+== مفهوم امامت ==
 {{اصلی|امامت}}
-[[امامت نزد متکلمین]]، [[خلافت]] و [[جانشینی رسول خدا]]{{صل}} در [[اقامه دین]] و [[حفظ حوزه اسلام]] است،؛ به گونه‌ای که [[پیروی]] از او بر همه [[امت]] [[واجب]] است و کسی که [[خلیفه]] اوست، امام نامیده می‌شود<ref>تهانوی، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ج۱، ص۲۶۰.</ref>. متکلمین، امام را دارای [[ریاست عامه]] هم در [[دین]] و هم در [[دنیا]] دانسته‌اند<ref>جرجانی، کتاب التعریفات، ص۱۶.</ref>. اما امامت نزد عرفا اسمی از [[اسماء]] خلافت است، چنانکه [[خدای تعالی]] درباره پیامبرش [[ابراهیم]]{{ع}} فرموده: {{متن قرآن|إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا}}<ref>«من تو را پیشوای مردم می‌گمارم» سوره بقره، آیه ۱۲۴.</ref>. آنان بر این باورند که [[امامت]] یا با واسطه است، یا بی‌واسطه. بعضی مثل [[هارون]]{{ع}}، هر دو قسم را دارا بوده‌اند؛ زیرا هارون، هم [[خلیفه]] [[موسی]]{{ع}} بود؛ چنانکه [[قرآن]] از زبان موسی{{ع}} فرمود: {{متن قرآن|اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي}}<ref>«در میان قوم من جانشین من شو» سوره اعراف، آیه ۱۴۲.</ref> و هم مانند برادرش موسی{{ع}} [[نبی]] و [[رسول]] [[مبعوث]] از سوی [[حق]] به جانب [[خلق]] بود. پس هم [[امام]] مطلق از جانب حق بود و هم امام [[مقید]] بود از جانب موسی{{ع}}<ref>قیصری، شرح فصوص (قیصری)، ص۱۰۹۳ - ۱۰۹۴.</ref>.<ref>[[حسین روحانی‌نژاد|روحانی‌نژاد، حسین]]، [[ولایت‌شناسی (مقاله)| مقاله «ولایت‌شناسی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۱۵۶.</ref>
+[[امامت نزد متکلمین]]، [[خلافت]] و [[جانشینی رسول خدا]] {{صل}} در [[اقامه دین]] و [[حفظ حوزه اسلام]] است،؛ به گونه‌ای که [[پیروی]] از او بر همه [[امت]] [[واجب]] است و کسی که [[خلیفه]] اوست، امام نامیده می‌شود<ref>تهانوی، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ج۱، ص۲۶۰.</ref>. متکلمین، امام را دارای [[ریاست عامه]] هم در [[دین]] و هم در [[دنیا]] دانسته‌اند<ref>جرجانی، کتاب التعریفات، ص۱۶.</ref>. اما امامت نزد عرفا اسمی از [[اسماء]] خلافت است، چنانکه [[خدای تعالی]] درباره پیامبرش [[ابراهیم]] {{ع}} فرموده: {{متن قرآن|إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا}}<ref>«من تو را پیشوای مردم می‌گمارم» سوره بقره، آیه ۱۲۴.</ref>. آنان بر این باورند که [[امامت]] یا با واسطه است، یا بی‌واسطه. بعضی مثل [[هارون]] {{ع}}، هر دو قسم را دارا بوده‌اند؛ زیرا هارون، هم [[خلیفه]] [[موسی]] {{ع}} بود؛ چنانکه [[قرآن]] از زبان موسی {{ع}} فرمود: {{متن قرآن|اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي}}<ref>«در میان قوم من جانشین من شو» سوره اعراف، آیه ۱۴۲.</ref> و هم مانند برادرش موسی {{ع}} [[نبی]] و [[رسول]] [[مبعوث]] از سوی [[حق]] به جانب [[خلق]] بود. پس هم [[امام]] مطلق از جانب حق بود و هم امام [[مقید]] بود از جانب موسی {{ع}}<ref>قیصری، شرح فصوص (قیصری)، ص۱۰۹۳ - ۱۰۹۴.</ref>.<ref>[[حسین روحانی‌نژاد|روحانی‌نژاد، حسین]]، [[ولایت‌شناسی (مقاله)| مقاله «ولایت‌شناسی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۱۵۶.</ref>
-==مفهوم انسان کامل==
+== مفهوم انسان کامل ==
 {{اصلی|انسان کامل}}