اهل بیت پیامبر خاتم در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها

==[[اهل بیت]] در روایات==

#کاربرد اعم آن کسانی که هیچ‌گونه پیوند خویشاوندی نسبی یا سببی با [[پیامبر]] ندارند را شامل می‌شود. آنان مسلمانانی‌اند که در پیروی از [[پیامبر]]{{صل}} صادق و ثابت قدمند. چنان که [[پیامبر]] {{صل}} [[سلمان فارسی]]<ref>مناقب ابن شهرآشوب، ج۱، ص۸۵۵؛ الصواعق المحرقة، ص۲۸۱.</ref> و [[ابوذر غفاری]]<ref>مکارم الاخلاق، ص۴۵۹۹.</ref> را از [[اهل بیت]] به شمار آورده است، در برخی روایات [[اهل بیت]] بر افراد دیگری نیز اطلاق شده است که [[اسامة بن زید]]<ref>الصواعق المحرقة، ص۲۸۱.</ref> و [[واثلة بن اسقع]]<ref>تفسیر طبری، ج۲۲، ص۱۲.</ref> از آن جمله است.

*کاربرد عام [[اهل بیت]] همه خویشاوندان نسبی [[پیامبر]] {{صل}} را دربر می‌گیرد، کسانی که صدقه واجب "زکات" بر آنان حرام شده است<ref>صحیح مسلم، ج۴، ص۱۸۷۳، باب فضائل علی بن ابوطالب، حدیث۷۷.</ref> در حدیث دیگری، تعبیر [[اهل بیت]] در خصوص عباس عموی [[پیامبر]] و فرزندان او به کار رفته است<ref>الصواعق، ص۲۸۱.</ref>.

*کاربرد خاصّ [[اهل بیت]] مربوط به همسران [[پیامبر]] {{صل}} است. بدون شک، همسران [[پیامبر]] {{صل}} مطابق  معنای لغوی و عرفی، [[اهل بیت]] پیامبرند، مقصود از "بیت" در این جا، بیت سُکنی "محل سکونت" است، نه بیت نَسَب یا [[نبوت]]. در یکی از احادیث مربوط به شأن نزول [[آیه تطهیر]] آمده است که [[ام سلمه]] به [[پیامبر]]{{صل}} گفت:آیا من نیز از اهل البیت هستم، [[پیامبر]]، پاسخ داد: آری<ref>المسند، ج۱۸، ص۲۵۸۸.</ref> گفتنی است که در سایر احادیثی که از [[ام سلمه]] نقل شده، [[پیامبر]] {{صل}} به پرسش [[ام سلمه]] از او که آیا من از [[اهل بیت]] یعنی کسانی که آیه تطهیر در مورد آنان نازل شده، هستم؟ پاسخ مثبت نداد. ولی میان این دو دسته روایات منافاتی نیست، زیرا آن روایات مربوط به قبل از نزول [[آیه تطهیر]] در حق [[اهل بیت]] و پیش از دعای [[پیامبر]]{{صل}} در حق آنان است، و این حدیث، مربوط به پس از نزول [[آیه تطهیر]] و دعای [[پیامبر]]{{صل}} در مورد [[اهل بیت]] است<ref>مشکل الآثار، ج۱۱، ص۳۳۵؛ الصواعق، ص۲۸۱۱.</ref>.

*کاربرد أخصّ [[اهل بیت]] به گروهی از خاندان [[پیامبر]] {{صل}} اختصاص دارد که از ویژگی [[عصمت]] برخوردارند. مصداق آن در روایات مربوط به [[آیه تطهیر]] و [[آیه مباهله]]، اصحاب کساء "[[امام علی]]، [[فاطمه زهرا]]، [[امام حسن]] و [[امام حسین]]{{عم}}" است<ref>مدخل آیه تطهیر؛ مشکل الآثار، ج۱۱، ص۳۳۲ـ ۳۳۹؛ الصواعق المحرقه، ص۲۸۱۱.</ref> و در احادیثی مانند [[حدیث ثقلین]]، [[حدیث سفینه]] و مانند آنها که بر وجود اهل البیت در همه زمان‌ها دلالت دارد، علاوه بر اصحاب کساء، [[امامان معصوم]] از دودمان [[امام حسین]]{{ع}} می‌باشد. توضیح آن پس از این خواهد آمد.

*در احادیث [[امامان]] [[اهل بیت]]{{عم}} نیز [[اهل بیت]] در سه معنا بکار رفته است: کاربرد عامّ که مؤمنان راستین را شامل می‌شود چنان که [[امام صادق]]{{ع}} فرموده است: هر کس پرهیزکار و صالح باشد از ما [[اهل بیت]] است<ref>دعائم الإسلام، ج۱، ص۶۲۲.</ref> [[امام]]{{ع}} به دو آیه از قرآن کریم بر این معنا استشهاد کرده است: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَتَّخِذُواْ الْيَهُودَ وَالنَّصَارَى أَوْلِيَاء بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاء بَعْضٍ وَمَن يَتَوَلَّهُم مِّنكُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ إِنَّ اللَّهَ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ}}﴾}}<ref> ای مؤمنان! یهودیان و مسیحیان را دوست مگیرید که آنان (در برابر شما) هوادار یکدیگرند و هر کس از شما آنان را دوست بگیرد از آنان است؛ بی‌گمان خداوند گروه ستمگران را راهنمایی نمی‌کند؛ سوره مائده، آیه:۵۱.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ كَثِيرًا مِّنَ النَّاسِ فَمَن تَبِعَنِي فَإِنَّهُ مِنِّي وَمَنْ عَصَانِي فَإِنَّكَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ }}﴾}}<ref> پروردگارا! به راستی آنان بسیاری از مردم را گمراه کرده‌اند پس هر که از من پیروی کند از من است و هر که با من سرکشی ورزد بی‌گمان تو آمرزنده‌ای بخشاینده‌ای؛ سوره ابراهیم، آیه: ۳۶.</ref>

*کاربرد خاصّ آن به خویشاوندان [[پیامبر]]{{صل}} اختصاص دارد. چنان که [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} فرموده است: هرگاه در جنگ با دشمنان اسلام، کار سخت می‌شد و مردم از مقابله با دشمن خودداری می‌کردند، [[پیامبر]]{{صل}} [[اهل بیت]] خود را به کارزار می‌فرستاد، [[عبیدة بن حارث]] در جنگ بدر، [[حمزه]] در احد و [[جعفر طیار]] در جنگ موته به شهادت رسیدند<ref>نهج البلاغه،نامه۹۹.</ref> و کاربرد اخصّ آن به آن دسته از خویشاوندان [[پیامبر]]{{صل}} اختصاص دارد که از مقام و منزلت ویژه‌ای برخوردارند و گفتار و رفتار آنان ملاک حق و راهنمای حقیقت است. چنان که [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} فرموده است: به [[اهل بیت]] پیامبرتان بنگرید و به سمت و سوی حرکت آنان ملتزم باشید و از آنان پیروی کنید، زیرا آنان هرگز شما را از مسیر هدایت خارج نکرده و به گمراهی باز نمی‌گردانند، نه از آنان پیشی بگیرید که گمراه خواهید شد، و نه از آنان فاصله بگیرید که هلاک خواهید شد<ref>نهج البلاغه، خطبه۹۷.</ref> [[امام حسن]]{{ع}} خطاب به اهل عراق فرمود:ما اهل بیتی هستیم که خداوند آیه مبارکه تطهیر را درباره آنان نازل فرموده است<ref>تفسیر ابن کثیر، ج۵، ص۴۵۸.</ref> روایات در این خصوص بسیار است.

*از کاربردهای چهارگانه [[اهل بیت]] در روایات اسلامی، دو کاربرد اخیر متداول است و هرگاه [[اهل بیت]] بدون قرینه به کار رفته باشد، یکی از آن دو مقصود است، و اصطلاح رایج در مورد اوّل اصحاب و در مورد دوم، ازواج است. بدین جهت در مجامع حدیثی و در باب فضایل اصطلاح اصحاب، ازواج و [[اهل بیت]] به صورت جداگانه مطرح شده‌اند. از دو معنای اخیر، در کتاب‌های [[شیعه]]، معنای دوم رایج‌تر است و هرگاه [[اهل بیت]] بدون قرینه مطرح شود، معنای اخصّ آن مقصود است، و مباحث بعدی این نوشتار ناظر به همین معناست<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص:۹۴.</ref>