تفسیر حدائق الروح و الریحان (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۸: خط ۱۸:
| موضوع =  
| موضوع =  
| مذهب =  
| مذهب =  
| ناشر = [[انتشارات دار طوق النجاة]]
| ناشر = انتشارات دار طوق النجاة
| به همت =  
| به همت =  
| وابسته به =  
| وابسته به =  
خط ۳۶: خط ۳۶:


مؤلّف این [[تفسیر]]، مقدمه مبسوطی در ۳۰ فصل در مجلّدی جداگانه برای ورود به محتوای این اثر نگاشته که اهمیت فراوانی دارد. این فصول عبارتند از:
مؤلّف این [[تفسیر]]، مقدمه مبسوطی در ۳۰ فصل در مجلّدی جداگانه برای ورود به محتوای این اثر نگاشته که اهمیت فراوانی دارد. این فصول عبارتند از:
*فصل اول در [[فضیلت]] [[قرآن]]، [[تلاوت]]، [[تعلیم و تعلّم]] آن.
* فصل اول در [[فضیلت]] [[قرآن]]، [[تلاوت]]، [[تعلیم و تعلّم]] آن.
*فصل دوم در کیفیت [[تلاوت]] و امور [[واجب]]، [[مستحب]] و [[مکروه]] آن.
* فصل دوم در کیفیت [[تلاوت]] و امور [[واجب]]، [[مستحب]] و [[مکروه]] آن.
*فصل سوم در [[پرهیز]] از [[ریاکاری]] در کسب [[علوم قرآن]].
* فصل سوم در [[پرهیز]] از [[ریاکاری]] در کسب [[علوم قرآن]].
*فصل چهارم در اموری که [[اهل قرآن]] باید ملزم به داشتن آن باشند.
* فصل چهارم در اموری که [[اهل قرآن]] باید ملزم به داشتن آن باشند.
*فصل پنجم در [[اعراب]] قرآن و دقت در آن و [[ترغیب]] به درست خوانی آن.
* فصل پنجم در [[اعراب]] قرآن و دقت در آن و [[ترغیب]] به درست خوانی آن.
*فصل ششم در فضیلت تفسیر و [[مفسران]] قرآن.
* فصل ششم در فضیلت تفسیر و [[مفسران]] قرآن.
*فصل هفتم در بیان مبدأ تفسیر و وضع آن،
* فصل هفتم در بیان مبدأ تفسیر و وضع آن،
*فصل هشتم در [[تهدید]] به [[تفسیر به رأی]] و بیان مراتب مفسران و فرق میان تفسیر و [[تأویل]]،
* فصل هشتم در [[تهدید]] به [[تفسیر به رأی]] و بیان مراتب مفسران و فرق میان تفسیر و [[تأویل]]،
*فصل نهم در صفات حامل قرآن.
* فصل نهم در صفات حامل قرآن.
*فصل دهم در بیان اموری که [[قاری]] قرآن باید بدان ملزم باشد.
* فصل دهم در بیان اموری که [[قاری]] قرآن باید بدان ملزم باشد.
*فصل یازدهم در تفسیر قرآن با [[سنت]].
* فصل یازدهم در تفسیر قرآن با [[سنت]].
*فصل دوازدهم در کیفیت [[تعلّم]] و [[فهم]] [[کتاب خدا]] و [[سنت رسول خدا]]،
* فصل دوازدهم در کیفیت [[تعلّم]] و [[فهم]] [[کتاب خدا]] و [[سنت رسول خدا]]،
*فصل سیزدهم در معنای حدیث [[نزول قرآن]] بر هفت حرف.
* فصل سیزدهم در معنای حدیث [[نزول قرآن]] بر هفت حرف.
*فصل چهاردهم در [[جمع‌آوری قرآن]].
* فصل چهاردهم در [[جمع‌آوری قرآن]].
*فصل پانزدهم در ترتیب [[سوره‌ها]] و [[آیات قرآن]].
* فصل پانزدهم در ترتیب [[سوره‌ها]] و [[آیات قرآن]].
*فصل شانزدهم در عدد [[آیات]]، کلمات و حروف قرآن.
* فصل شانزدهم در عدد [[آیات]]، کلمات و حروف قرآن.
*فصل هفدهم در اجزاء، [[احزاب]]، اَرباع، اَنصاف، اَثلاث و اَسباع قرآن،
* فصل هفدهم در اجزاء، [[احزاب]]، اَرباع، اَنصاف، اَثلاث و اَسباع قرآن،
*فصل هجدهم در تعشیر، تخمیس، [[کتابت]]، خواتم و وضع نقطه‌گذاری قرآن،
* فصل هجدهم در تعشیر، تخمیس، [[کتابت]]، خواتم و وضع نقطه‌گذاری قرآن،
*فصل نوزدهم در وضع نقطه، شکل، تشدید، مدّ، همزه و علائم تجویدی و نحوی و اعراب قرآن.
* فصل نوزدهم در وضع نقطه، شکل، تشدید، مدّ، همزه و علائم تجویدی و نحوی و اعراب قرآن.
*فصل بیستم در تفصیل حروف قرآن.
* فصل بیستم در تفصیل حروف قرآن.
*فصل بیست و یکم در معنی واژه [[قرآن]]، [[سوره]]، کلمه و حرف در قرآن.
* فصل بیست و یکم در معنی واژه [[قرآن]]، [[سوره]]، کلمه و حرف در قرآن.
*فصل بیست و دوم در معنی [[نسخ]] و اقسام و شرایط آن.
* فصل بیست و دوم در معنی [[نسخ]] و اقسام و شرایط آن.
*فصل بیست و سوم در تقسیم [[سوره‌ها]] به اعتبار [[ناسخ و منسوخ]].
* فصل بیست و سوم در تقسیم [[سوره‌ها]] به اعتبار [[ناسخ و منسوخ]].
*فصل بیست و چهارم در [[اعراض از مشرکان]].
* فصل بیست و چهارم در [[اعراض از مشرکان]].
*فصل بیست و پنجم در بیان [[قواعد]] اصولی برای [[اسباب نزول]].
* فصل بیست و پنجم در بیان [[قواعد]] اصولی برای [[اسباب نزول]].
*فصل بیست و ششم در [[احادیث]] مربوط به [[فضائل]] [[سوره]] و [[آیات]] و بیان [[اخبار]] [[دروغین]] در این باره.
* فصل بیست و ششم در [[احادیث]] مربوط به [[فضائل]] [[سوره]] و [[آیات]] و بیان [[اخبار]] [[دروغین]] در این باره.
*فصل بیست و هفتم در [[عدم تحریف قرآن]] از نقصان و زیاده.
* فصل بیست و هفتم در [[عدم تحریف قرآن]] از نقصان و زیاده.
*فصل بیست و هشتم در بیان این که آیا در قرآن کلمات غیر [[عربی]] هم آمده است یا خیر؟
* فصل بیست و هشتم در بیان این که آیا در قرآن کلمات غیر [[عربی]] هم آمده است یا خیر؟
*فصل بیست و نهم در [[اعجاز قرآن]]، شرایط [[اعجاز]] و [[حقیقت]] آن.
* فصل بیست و نهم در [[اعجاز قرآن]]، شرایط [[اعجاز]] و [[حقیقت]] آن.
*فصل سی‌ام در تقسیم [[معجزات]] و وجوه اعجاز.
* فصل سی‌ام در تقسیم [[معجزات]] و وجوه اعجاز.


در آغاز جلد اول، [[تفسیر]] با بیان [[حمد]] و [[ثنای الهی]] و [[فضیلت]] [[کلام]] [[شریف]] آسمانی در قالب [[حدیثی]] از [[رسول خدا]]{{صل}} و همچنین اشاره به دسته‌بندی مطالب قرآن مشتمل بر [[امر و نهی]]، [[بشارت]] و [[انذار]]، [[موعظه]] و [[تذکر]] و ذکر امثال و [[قصص]] برای [[اهل]] اعتبار و بیان [[دلایل]] [[توحید]]، سخنی در [[فضیلت علم]] تفسیر و شرایط [[مفسر]] بیان داشته و در پایان آن، خوانندگان را به خواندن مقدمه‌اش در مبادی فنّ تفسیر [[دعوت]] نموده است که عبارتند از:
در آغاز جلد اول، [[تفسیر]] با بیان [[حمد]] و [[ثنای الهی]] و [[فضیلت]] [[کلام]] [[شریف]] آسمانی در قالب [[حدیثی]] از [[رسول خدا]] {{صل}} و همچنین اشاره به دسته‌بندی مطالب قرآن مشتمل بر [[امر و نهی]]، [[بشارت]] و [[انذار]]، [[موعظه]] و [[تذکر]] و ذکر امثال و [[قصص]] برای [[اهل]] اعتبار و بیان [[دلایل]] [[توحید]]، سخنی در [[فضیلت علم]] تفسیر و شرایط [[مفسر]] بیان داشته و در پایان آن، خوانندگان را به خواندن مقدمه‌اش در مبادی فنّ تفسیر [[دعوت]] نموده است که عبارتند از:


#تفسیر در لغت به معنی «[[کشف]] و بیان» و در اصطلاح عبارت است از [[علمی]] که به وسیله آن معانی [[کلام الهی]] به حسب [[طاقت]] بشری شناخته می‌شود.
# تفسیر در لغت به معنی «[[کشف]] و بیان» و در اصطلاح عبارت است از [[علمی]] که به وسیله آن معانی [[کلام الهی]] به حسب [[طاقت]] بشری شناخته می‌شود.
#موضوع تفسیر: [[آیات قرآن]] از جهت [[فهم]] معانی آن است.
# موضوع تفسیر: [[آیات قرآن]] از جهت [[فهم]] معانی آن است.
#فایده تفسیر: [[معرفت]] کامل به معانی کلام الهی است.
# فایده تفسیر: [[معرفت]] کامل به معانی کلام الهی است.
#فضیلت تفسیر: به [[برتری]] آن بر سایر [[علوم]] است.
# فضیلت تفسیر: به [[برتری]] آن بر سایر [[علوم]] است.
#نسبت تفسیر: تباین آن نسبت به سایر علوم است.
# نسبت تفسیر: تباین آن نسبت به سایر علوم است.
#واضع تفسیر: [[راسخان]] در علم‌اند.
# واضع تفسیر: [[راسخان]] در علم‌اند.
#اسم تفسیر: همان [[علم تفسیر]] است.
# اسم تفسیر: همان [[علم تفسیر]] است.
# [[استمداد]] تفسیر: به [[کتاب و سنت]] و آثار آن دو و کلام فصیحان [[عرب]] [[خالص]] است.
# [[استمداد]] تفسیر: به [[کتاب و سنت]] و آثار آن دو و کلام فصیحان [[عرب]] [[خالص]] است.
# [[حکم]] [[تفسیر]]: [[وجوب]] کفایی است.
# [[حکم]] [[تفسیر]]: [[وجوب]] کفایی است.
#مسائل تفسیر: قضایای آن از جهت [[امر و نهی]] و [[موعظه]] و امثال آن است.
# مسائل تفسیر: قضایای آن از جهت [[امر و نهی]] و [[موعظه]] و امثال آن است.
# [[عنایت]] تفسیر: [[سعادت]] و [[رستگاری]] در [[دنیا]] و [[آخرت]] است. در دنیا به [[امتثال اوامر الهی]] و اجتناب از [[نواهی]] او و در آخرت به دریافت [[بهشت]] و [[نعیم]] آن است؛ لذا در [[حدیث]] وارد است که: «اقرَأ و ارقَ» یعنی [[قرآن]] را بخوان و بالا برو.
# [[عنایت]] تفسیر: [[سعادت]] و [[رستگاری]] در [[دنیا]] و [[آخرت]] است. در دنیا به [[امتثال اوامر الهی]] و اجتناب از [[نواهی]] او و در آخرت به دریافت [[بهشت]] و [[نعیم]] آن است؛ لذا در [[حدیث]] وارد است که: «اقرَأ و ارقَ» یعنی [[قرآن]] را بخوان و بالا برو.


پس از این مقدمات به بحث در مفهوم و معنای «[[استعاذه]]» می‌پردازد و آن را از جهت:
پس از این مقدمات به بحث در مفهوم و معنای «[[استعاذه]]» می‌پردازد و آن را از جهت:
#لفظ،
# لفظ،
#حکم،
# حکم،
#وقت،
# وقت،
#معنا،
# معنا،
#اِعراب،
# اِعراب،
#مفردات و تصاریف آن به طور مستوفی بحث می‌کند و سرانجام [[حکمت]] آن را بیان نموده و در ادامه، به بحث درباره [[بسم الله]] و [[احکام]] آن می‌پردازد و آن را از ده جهت مورد بحث قرار می‌دهد و در فوائد آن نیز پنج مطلب را یادآور می‌شود<ref>تفسیر القمی، ج۲، ص۲۶۰.</ref>.
# مفردات و تصاریف آن به طور مستوفی بحث می‌کند و سرانجام [[حکمت]] آن را بیان نموده و در ادامه، به بحث درباره [[بسم الله]] و [[احکام]] آن می‌پردازد و آن را از ده جهت مورد بحث قرار می‌دهد و در فوائد آن نیز پنج مطلب را یادآور می‌شود<ref>تفسیر القمی، ج۲، ص۲۶۰.</ref>.


[[مفسر]] پس از بیان نقل چند [[آیه]]، عناوین ذیل را به ترتیب یادآور می‌شود:
[[مفسر]] پس از بیان نقل چند [[آیه]]، عناوین ذیل را به ترتیب یادآور می‌شود:
# [[اسباب النزول]].
# [[اسباب النزول]].
#التفسیر و اوجه القراءة.
# التفسیر و اوجه القراءة.
#الإعراب.
# الإعراب.
#التصریف و مفردات اللّغة.
# التصریف و مفردات اللّغة.
#البلاغة.
# البلاغة.
#المناسبة.
# المناسبة.
و در ذیل هر یک از عناوین فوق تمام جهت مربوط به آن را با دقت کامل و بیان روشن، با قلمی روان و رسا یادآور می‌شود؛ لذا این تفسیر از جهت [[نظم]] منطقی و ترتیب اصولی بحث، [[تفسیری]] کم‌نظیر و از جهاتی بی‌نظیر است. نکات صرفی، نحوی، بلاغی در این اثر در کمال وضوح و به دور از اغلاق و پیچیدگی بیان گردیده و خواننده را از دیگر [[تفاسیر]] مشابه خود [[بی‌نیاز]] می‌سازد. [[تفسیر آیات]] هم به شیوه ترتیبی و با روش مزجی در کمال [[سادگی]] عبارات بیان شده است. به مناسبت‌های میان [[آیات]] نیز اشاره شده و توجه به [[سیاق آیات]] در رساندن مقصود [[کلام الهی]] نیز، در آن لحاظ گردیده است.
و در ذیل هر یک از عناوین فوق تمام جهت مربوط به آن را با دقت کامل و بیان روشن، با قلمی روان و رسا یادآور می‌شود؛ لذا این تفسیر از جهت [[نظم]] منطقی و ترتیب اصولی بحث، [[تفسیری]] کم‌نظیر و از جهاتی بی‌نظیر است. نکات صرفی، نحوی، بلاغی در این اثر در کمال وضوح و به دور از اغلاق و پیچیدگی بیان گردیده و خواننده را از دیگر [[تفاسیر]] مشابه خود [[بی‌نیاز]] می‌سازد. [[تفسیر آیات]] هم به شیوه ترتیبی و با روش مزجی در کمال [[سادگی]] عبارات بیان شده است. به مناسبت‌های میان [[آیات]] نیز اشاره شده و توجه به [[سیاق آیات]] در رساندن مقصود [[کلام الهی]] نیز، در آن لحاظ گردیده است.


۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش