←منابع
(←منابع) |
(←منابع) برچسب: پیوندهای ابهامزدایی |
||
خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
امام جواد {{ع}} به او فرمود: چرا گریه میکنی؟ به [[خدا]] [[سوگند]]! آن چنان به [[فقر]] و نداری [[مبتلا]] شوی که راه نجات از آن را نیابی، و به بیماریای مبتلا گردی که درمانی برای آن نجویی. | امام جواد {{ع}} به او فرمود: چرا گریه میکنی؟ به [[خدا]] [[سوگند]]! آن چنان به [[فقر]] و نداری [[مبتلا]] شوی که راه نجات از آن را نیابی، و به بیماریای مبتلا گردی که درمانی برای آن نجویی. | ||
[[تاریخ]]، [[اجابت]] دعای امام جواد {{ع}} در [[حق]] قاتلش را به ثبت رسانده است. ام الفضل هم [[فقیر]] گشت و هم در بدترین ناحیه از [[بدن]] خویش به [[بیماری]] [[سختی]] مبتلا شد که راه چاره و درمان را به روی خویش بسته دید و در همان حال از [[دنیا]] رفت<ref>اثبات الوصیة، صص۲۲۷؛ اعیان الشیعه، ج۲، ص۳۵؛ عیون المعجزات، ص۱۳۱؛ بحارالانوار، ج۵۰، ص۱۶، ح۲۶؛ دلائل الامامة، ص۳۹۵.</ref>.<ref>[[سید ابوالفضل طباطبایی اشکذری|طباطبایی اشکذری، سید ابوالفضل]]، [[دانشنامه جوادالائمه (کتاب)|دانشنامه جوادالائمه]]، ص ۶۸.</ref> | [[تاریخ]]، [[اجابت]] دعای امام جواد {{ع}} در [[حق]] قاتلش را به ثبت رسانده است. ام الفضل هم [[فقیر]] گشت و هم در بدترین ناحیه از [[بدن]] خویش به [[بیماری]] [[سختی]] مبتلا شد که راه چاره و درمان را به روی خویش بسته دید و در همان حال از [[دنیا]] رفت<ref>اثبات الوصیة، صص۲۲۷؛ اعیان الشیعه، ج۲، ص۳۵؛ عیون المعجزات، ص۱۳۱؛ بحارالانوار، ج۵۰، ص۱۶، ح۲۶؛ دلائل الامامة، ص۳۹۵.</ref>.<ref>[[سید ابوالفضل طباطبایی اشکذری|طباطبایی اشکذری، سید ابوالفضل]]، [[دانشنامه جوادالائمه (کتاب)|دانشنامه جوادالائمه]]، ص ۶۸.</ref> | ||
==شهادت امام جواد== | |||
===[[تاریخ شهادت]] [[امام]]{{ع}}=== | |||
منابع [[زمان]] [[شهادت امام جواد]]{{ع}} را به [[اتفاق]] [[سال ۲۲۰ ق]]، بیان کردهاند. در مورد ماه و [[روز]] [[شهادت]]، نیز اقوال مختلفی وجود دارد. کهنترین منبعی که زمان [[شهادت امام]] را ذکر کرده المقالات و الفرق، از [[سعد اشعری]] (م ۳۰۱ق) است که شهادت امام را آخر [[ذیقعده]] [[سال ۲۲۰ق]] نوشته است<ref>اشعری، المقالات و الفرق، ج۱، ص۱۹۹.</ref>، همین نظر را [[نوبختی]] (م ۳۱۰ق) و [[کلینی]] (م ۳۲۹ق) نیز نقل کردهاند<ref>نوبختی، فرق الشیعه، ص۹۳؛ کلینی، کافی، ج۱، ص۴۹۲.</ref> و پذیرفته شده است. اما دو [[روایت]] [[محمد بن سنان]] و [[محمد بن سعد]]، زمانهای دیگری را ذکر کردهاند. بر اساس روایت محمد بن سنان<ref>محمد بن سنان از اصحاب امام کاظم، امام رضا و امام جواد{{عم}} بوده و از وی حدود ۹۶۹ روایت در کتب اربعه نقل شده است.</ref>، [[امام جواد]]{{ع}} روز سه [[شنبه]]، ششم [[ذیحجه]] سال ۲۲۰ق، به شهادت رسید<ref>کلینی، کافی، ج۱، ص۴۹۷.</ref>. روایت محمد بن سعد (سعید)<ref>منابع رجالی درباره محمد بن سعد (سعید) گزارشی ندادهاند؛ ولی شیخ طوسی او را صالح و مستقیم المذهب شمرده است (طوسی، رجال، ص۴۴۰). او غیر از محمد بن سعد کاتب واقدی (م ۲۳۰ق) است.</ref> نیز پنجم ذیحجه را زمان شهادت دانسته است<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۳، ص۲۶۷.</ref>. [[وصیتنامه]] مکتوبی که امام جواد{{ع}} نوشته و سه تن از [[اصحاب]] آن [[حضرت]]، [[احمد بن ابیخالد]]، جَوّانی و [[نصر خادم]]، بر آن شهادت دادهاند، دارای [[تاریخ]] یکشنبه سوم ذیحجه سال ۲۲۰ق، است<ref>کلینی، کافی، ج۱، ص۳۲۵.</ref>. تاریخ وصیتنامه قرینهای است بر [[صحت]] زمانهایی که شهادت امام را پنجم، یا ششم ذیحجه ثبت کردهاند. | |||
بر اساس تاریخهای پذیرفته شده در این نوشته در باب ولادت (۱۵ [[رمضان]] [[سال ۱۹۵ق]]) و شهادت امام جواد{{ع}} (۳۰ ذیقعده سال ۲۲۰ق)، مدت [[عمر]] امام ۲۵ سال و دو ماه و پانزده روز بوده است. برخی نیز مدت عمر امام را ۲۴ سال نوشتهاند که صحیح نیست<ref>ابن عبدالوهاب، عیون المعجزات، ص۱۳۰.</ref>.<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش دوم ج۲]] ص ۱۵۳.</ref> | |||
===علل و چگونگی شهادت=== | |||
درباره چگونگی، چرایی و عاملان [[شهادت امام جواد]]{{ع}}، سه گزارش و خبر در دست است، این [[اخبار]] همه نقش اصلی را در این واقعه برای [[معتصم]] ثبت میکنند که با استفاده از واسطههایی خواسته [[شیطانی]] خویش را محقق کرده است. این اخبار بدین شرحاند: | |||
۱. '''تحریک [[ابن ابیدؤاد]]''': بر اساس یک گزارش، در [[مجلسی]] با حضور [[فقها]] و از جمله ابن ابیدؤاد (م ۲۴۰ق) [[قاضی القضاة]] معتصم، درباره [[حکم]] فقهیِ محل قطع انگشتان دست سارق بحث شد، معتصم نظر [[امام]] را بر دیگر نظرها ترجیح داد. همین مسئله موجب [[حسادت]] و [[احساس]] خطر ابن ابیدؤاد شد که نظرش پذیرفته نشد. وی نزد معتصم درباره پیامدهای اینگونه [[رفتار]] که موجب تقویت [[شیعیان]] میشود به معتصم هشدار داد. معتصم تحت تأثیر سخنان او به یکی از دبیرانش [[فرمان]] [[مسموم]] کردن امام را داد، او نیز با [[اصرار]]، امام را به [[خانه]] خود [[دعوت]] و ایشان را مسموم و [[شهید]] کرد. | |||
این [[روایت]] را نخستینبار [[عیاشی]] (م ۳۲۰ق) در [[تفسیر]] خویش از «[[زرقان]]، [[یار]] و [[همنشین]] ابن ابیدؤاد» نقل کرده است و منابع بعدی به نقل از عیاشی گزارش کردهاند<ref>عیاشی، تفسیر، ج۱، ص۳۱۹ به نقل از او: حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۲۸، ص۲۵۲؛ ماحوزی، البرهان، ج۱، ص۳۲؛ بحرانی، مدینة المعاجز، ج۷، ص۴۰۳؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۵۰، ص۵.</ref>. | |||
٢. '''[[انتقام]] امّفضل [[همسر]] [[امام جواد]]'''{{ع}}: [[جعفر بن مأمون]] و معتصم که از [[موقعیت امام]] [[جواد]]{{ع}} نزد شیعیان و هوادران خط [[امامت]] [[آگاه]] بودند، در صدد [[توطئه]] علیه امام جواد{{ع}} و [[شهادت]] او بودند و چون میدانستند امّفضل همسر امام جواد{{ع}} که [[خواهر]] جعفر بود، با همسرش [[اختلاف]] دارد، او را برای مسموم کردن امام{{ع}} تحریک کردند. اختلاف امّفضل با امام بر سر این بود که امام از همسر دیگرش، [[مادر]] [[امام علی النقی]] صاحب فرزند شده بود و همین موضوع سبب حسادت امّفضل شد که صاحب فرزند نمیشد و او را به انتقام واداشت و با دادن انگور رازقی سمی، یا با دستمال [[آلوده]]، آن [[حضرت]] را به [[شهادت]] رساند. | |||
این [[روایت]]، نخست در [[اثبات]] الوصیة آمده است و منابع بعدی مانند [[عیون]] المعجزات و دلائل الامامة [[طبری]] نیز شبیه آن روایت را با تفاوتهایی نقل کردهاند<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۲۲۷؛ ابن عبدالوهاب، عیون المعجزات، ص۱۲۹؛ طبری، دلائل الامامة، ص۳۹۵؛ بحرانی، مدینة المعاجز، ج۷، ص۴۰۶؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۵۰، ص۱۷.</ref>. منابع دیگری نیز به [[مسموم]] شدن [[امام]] به دست همسرش امّفضل و شهادت آن حضرت اشاره کردهاند<ref>ابن همام اسکافی، منتخب الأنوار، ص۸۲؛ مسعودی، مروج الذهب، ج۳، ص۴۶۴؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابیطالب، ج۴، ص۳۹۱.</ref>. | |||
۳. '''[[توطئه]] معتصِم''': [[معتصم]] با [[احترام]]، [[امام جواد]]{{ع}} و امّفضل را از [[مدینه]] به [[بغداد]] فرا خواند. شربت پرتقال مسمومی را آماده کرد و از داروغهاش - اشناس ترک - خواست که آن را به امام بخوراند، اشناس نیز با [[اصرار]] چنین کرد و امام را مسموم کرد<ref>ابن شهر آشوب، مناقب آل ابیطالب، ج۴، ص۳۸۴؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۵۰، ص۸ به نقل از: مناقب ابن شهر آشوب.</ref>. در این گزارش به [[هدف]] و [[انگیزه]] [[اقدام]] معتصم برای [[شهادت امام]] اشارهای نشده است و احتمالاً با گزارش اول یکی باشد. شخ [[صدوق]] مسموم شدن امام را به معتصم نسبت میدهد<ref>ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب، ج۴، ص۳۸۰.</ref>. البته تحریک ابن ابیدؤاد و امّفضل میتوانست منشأ [[تصمیم]] معتصم برای مسموم کردن امام باشد. | |||
افزون بر [[دلایل]] یادشده برای به شهادت رساندن امام جواد{{ع}} به دست [[معتصم عباسی]]، دو قرینه دیگر نیز میتواند مؤید [[شهادت امام جواد]]{{ع}} باشد: ۱. [[عمر]] کوتاه امام و اینکه هیچگونه سابقه [[بیماری]] برای آن حضرت گزارش نشده است<ref>تنها یک گزارش درباره بیماری امام جواد{{ع}} در مدینه وجود دارد. امام در مدینه شکمدرد داشت که ابراهیم بن ابیالبلاد وکیل وی، این درد را به جهت نوشیدن شربت خاصی میدانست (کلینی، کافی، ج۶، ص۴۱۶).</ref>؛ ۲. تلاش [[حکمرانان]] [[اموی]] و [[عباسی]] برای حذف رقبای خود که [[ابوالفرج اصفهانی]] در [[مقاتل الطالبیین]] برخی از این موارد را برشمرده است. [[امامان شیعه]] و از جمله [[امام جواد]]{{ع}} پیوسته در معرض [[دشمنی]] [[حاکمان عباسی]] بودند و [[دستگاه حکومت]] ایشان را در قامت رقیب میدید و برای حذف ایشان [[برنامهریزی]] میکرد<ref>بنگرید: بررسی نظریه شیخ مفید درباره شهادت امام جواد{{ع}}، ص۴۷۵، مندرج در مجموعه مقالات همایش سیره و زمان امام جواد{{ع}}، ص۴۷۵.</ref>. شدت گرفتن فعالیتهای [[سازمان وکالت]] که از سوی امام جواد{{ع}} ساماندهی و کنترل میشد، میتوانست به حساسیتهای [[حکمرانان]] دامن زده و دستاویزی برای از میان برداشتن امام جواد{{ع}} فراهم نماید. چنانکه [[بیم]] [[عباسیان]] از انتقال [[خلافت]] به [[علویان]] که [[تصور]] میکردند [[مأمون]] زمینههای آن را برای مدت کوتاهی فراهم کرده بود، [[مخالفان]] این روند را به عکسالعمل و حذف کسانی وا میداشت که چنین ظرفیت و زمینهای در ایشان موجود بود. امام جواد{{ع}} با توجه به اینکه از سویی [[وارث]] [[امام رضا]]{{ع}} و از سوی دیگر داماد مأمون بود، چنین زمینهای را در خود داشت. | |||
هنگامی که امام جواد{{ع}} در [[بغداد]] [[مسموم]] شد، مدتی در بستر [[بیماری]] بود. در این مدت، [[احمد بن محمد بن عیسی اشعری]] هر [[روز]] صبح به محل استقرار [[امام]] آمده و از [[خادم]] وی احوال ایشان را جویا و از وضعیت بیماری آن [[حضرت]] مطلع میشد. در این مدت، [[نماینده]] و فرستاده امام، [[اخبار]] و پیامها را به [[خادمان]] امام منتقل میکرد. چنان که در همین هنگام، خبر [[جانشینی]] فرزندش (علی [[الهادی]]{{ع}}) را به خادم خود، [[خیرانی]]، توسط نمایندهاش گوشزد کرد<ref>کلینی، کافی، ج۱، ص۳۲۴.</ref>. | |||
[[فرزند امام جواد]]{{ع}}، [[علی بن محمد الهادی]]{{ع}} که در این [[زمان]] شش/ هشت ساله بود در [[مدینه]] اقامت داشت. هرچند بر اساس گزارش [[مورخان]] [[نماز]] بر امام جواد{{ع}} را [[هارون بن ابیاسحاق]] که همان [[واثق]]، [[هارون بن محمد]] (م ۲۳۲ق)، فرزند [[معتصم]] است خواند<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۳، ص۲۶۷؛ امین، اعیان الشیعه، ج۲، ص۲۳.</ref>، اما بر پایه برخی [[منابع شیعه]] و [[اعتقادات]] [[کلامی]] [[شیعیان]] پیش از واثق، [[امام هادی]]{{ع}} بر [[پیکر مطهر]] [[پدر]] خود [[نماز]] خواند<ref>کلینی، کافی، ج۱، ص۳۲۴، باب الامام لایغسله الا امام من الائمه؛ مجلسی، بحار الانوار، ج۲۷، ص۲۸۸.</ref>، چنانکه [[امام حسین]]{{ع}} پیش از [[سعید بن عاص]] بر پیکر مطهر [[امام حسن]]{{ع}} نماز گزارد. | |||
[[محل دفن]] [[امام]] در [[مقابر قریش]] [[بغداد]] و در کنار [[قبر]] جدش [[موسی]] الکاظم{{ع}} است که اینک به [[کاظمین]] شناخته میشود.<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش دوم ج۲]] ص ۱۵۴.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == |