مدیریت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۵ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۴۸
، ۵ دسامبر ۲۰۲۲←منابع
(←منابع) برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
|||
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
اکنون که تا حدی با نظر امام در مورد مفهوم [[ملّت]] و [[جایگاه مردم]] و اهمیت آنها آشنا شدیم، باید متذکر شویم که امام با داشتن چنین مفروضاتی از ملّت [[اسلامی]]، [[افتخار]] خود را در [[رهبری]] مردمی و [[خدمتگزاری]] به آنان دانسته و مردمی‌بودن [[مسئولان]] و مدیران را ضمانتی برای تداوم حرکت و نهضت اسلامی به حساب می‌آورد. این مفروضات، امام ار بر آن داشت که فرضیۀ [[مردمی بودن]] [[رهبر]] و مدیران را ارائه دهد<ref>صحیفه امام، ج۱۷، ص۴۲۶.</ref> و [[درک]] خدمتگزاری مدیران از سوی مردم، مهم‌ترین [[استراتژی]] در [[ثبات]] [[سیاسی]] و توسعۀ [[کشور]] تلقی گردد.<ref>[[علی آقاپیروز|آقاپیروز، علی]]، [[نظام مدیریت اسلامی - آقاپیروز (مقاله)| مقاله «نظام مدیریت اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۵۴۵.</ref> | اکنون که تا حدی با نظر امام در مورد مفهوم [[ملّت]] و [[جایگاه مردم]] و اهمیت آنها آشنا شدیم، باید متذکر شویم که امام با داشتن چنین مفروضاتی از ملّت [[اسلامی]]، [[افتخار]] خود را در [[رهبری]] مردمی و [[خدمتگزاری]] به آنان دانسته و مردمی‌بودن [[مسئولان]] و مدیران را ضمانتی برای تداوم حرکت و نهضت اسلامی به حساب می‌آورد. این مفروضات، امام ار بر آن داشت که فرضیۀ [[مردمی بودن]] [[رهبر]] و مدیران را ارائه دهد<ref>صحیفه امام، ج۱۷، ص۴۲۶.</ref> و [[درک]] خدمتگزاری مدیران از سوی مردم، مهم‌ترین [[استراتژی]] در [[ثبات]] [[سیاسی]] و توسعۀ [[کشور]] تلقی گردد.<ref>[[علی آقاپیروز|آقاپیروز، علی]]، [[نظام مدیریت اسلامی - آقاپیروز (مقاله)| مقاله «نظام مدیریت اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۵۴۵.</ref> | ||
==تعریف [[مدیریت]]== | |||
مدیریت به «[[دانش]] و [[هنر]] به‌کارگیری منابع سازمانی ([[انسانی]]، [[مالی]]، فیزیکی و اطلاعاتی) برای دستیابی به اهداف [[سازمان]] به شیوه مطلوب» تعریف شده است<ref>آقا پیروز، علی و دیگران، مدیریت در اسلام، زیر نظر دکتر مهدی الوانی، ص۳.</ref>. فعالیت‌های اصلی مدیریت شامل [[برنامه‌ریزی]]، [[تصمیم‌گیری]]، [[سازماندهی]]، [[رهبری]] و کنترل است. یکی از مهم‌ترین مسائل در [[علم]] مدیریت، ارزش‌های [[حاکم]] بر [[نظام مدیریتی]] است. همه نظریه‌های [[مدیریتی]]، مبتنی بر نظام‌هایی ارزشی هستند که با [[تغییر]] این نظام‌های ارزشی، روش‌های مدیریتی نیز تفاوت خواهد کرد. | |||
رهبری و [[هدایت]] در سازمان فرایندی است که ضمن آن مدیریت سازمان می‌کوشد تا با ایجاد [[انگیزه]] و [[ارتباط]] موثر انجام [[وظایف]] خود را در تحقق اهداف سازمانی تسهیل و کارکنان را از روی میل و علاقه به انجام وظایف‌شان [[ترغیب]] نماید. مهم‌ترین نکته در نظرات [[مقام معظم رهبری]]، جهت دادن و [[نفوذ]] بر اعضای سازمان است<ref>الوانی، مهدی، مدیریت عمومی، ص۱۴۱ – ۱۴۲.</ref>. | |||
تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری، از مهم‌ترین مراحل و ارکان [[نظام مدیریت]] است، به طوری که برخی صاحب‌نظران آن را مترادف مدیریت خوانده‌اند، به این بیان که کانون اصلی مدیریت را تصمیم‌گیری تشکیل می‌دهد و انجام وظایفی چون برنامه‌ریزی، سازماندهی و یا کنترل در واقع کاری جز تصمیم‌گیری درباره نحوه و چگونگی انجام این فعالیت‌ها نیست. به عبارت دیگر کلیه وظایف مدیریت در قالب نوعی از [[تصمیم]] برای حل مشکل از [[قوه]] به فعل در می‌آید و در این مرحله است که دانش مدیریت به صورت فن ظاهر می‌شود<ref>قلی‌پور، رحمت الله، تصمیم‌گیری سازمانی و خط مشی‌گذاری عمومی، ص۲.</ref>. | |||
برنامه‌ریزی در دانش مدیریت به «تعیین [[هدف‌ها]] و [[پیش‌بینی]] راه‌ها و امکانات لازم برای دستیابی به آن اهداف» تعریف شده است<ref>آقا پیروز، علی و دیگران، مدیریت در اسلام، زیر نظر دکتر مهدی الوانی، ص۱۶.</ref>. | |||
کنترل و [[نظارت]] عبارت است از فعالیتی [[منظم]] که ضمن آن نتایج مورد [[انتظار]] در قالب استانداردهای انجام عملیات معین می‌شوند، [[سیستم]] دریافت اطلاعات طراحی می‌شود، عملیات پیش‌بینی شده و انجام شده با هم مقایسه می‌شوند، [[اختلافات]] و [[انحرافات]] [[مشاهده]] شده ارزیابی و [[میزان]] اهمیت آنها مشخص می‌شود و سرانجام [[اصلاحات]] لازم برای تحقق [[هدف‌ها]] و مأموریت‌های [[سازمان]] انجام می‌گیرند. | |||
ارزشیابی عبارت است از: «سنجش نسبی عملکرد فرد در رابطه با نحوه انجام کار مشخص در یک دوره زمانی معین، در مقایسه با استاندارد انجام کار و همچنین تعیین [[استعداد]] و ظرفیت‌های بالقوه فرد به منظور [[برنامه‌ریزی]] در جهت به فعلیت در آوردن آنها، از مهم‌ترین نتایج ارزیابی عملکرد می‌توان از تعیین بهره‌وری، [[کارآمدی]] و کارآیی نام برد<ref>دعائی، حبیب الله، مدیریت منابع انسانی، ص۱۷۷.</ref>. | |||
موضوع [[علم]] [[مدیریت]]، «سازمان» است. اجزای تشکیل دهنده سازمان عبارت‌اند از: «[[انسان]]» و «مواد». «مدیریت منابع [[انسانی]]» را [[شناسایی]]، [[انتخاب]]، [[استخدام]]، [[تربیت]] و پرورش [[نیروی انسانی]] به منظور دستیابی به اهداف سازمان» تعریف کرده‌اند. [[وظیفه]] این مدیریت، رعایت [[نظام]] [[شایستگی]]، در استخدام، پرورش و [[حفظ]] نیروی کار [[شایسته]] است که با حداکثر کارآیی و [[صرفه‌جویی]]، هدف‌های سازمان را تحقق بخشد. مدیریت منابع انسانی، جایگاه مهمی در مکاتب [[مدیریتی]] کسب کرده است. در این مدیریت، آنچه باید اداره شود، [[انسان‌ها]] هستند که رکن اصلی هر سازمان به شمار می‌روند. نظریه [[اسلام]] در این‌باره، «نظریه [[رشد]]» است که شامل انسان و مواد، هر دو می‌شود؛ یعنی رشد انسانی و سازمانی را با هم در نظر می‌گیرد. این نظریه را نخستین بار، استاد [[شهید مطهری]] در بیش از یک دهه پیش از [[انقلاب]]، در دو [[سخنرانی]] و مقاله «مدیریت و [[رهبری]]» و «رشد» عرضه کرد و با این کار، پیش‌قراول بحث مدیریت [[اسلامی]] و عرضه کننده نظریه رشد در مدیریت اسلامی برای آن شد<ref>قوامی، صمصام الدین، مدیریت از منظر کتاب و سنت، ص۹۲.</ref>. | |||
رشد از دیدگاه استاد شهید مطهری یعنی اینکه انسان شایستگی و [[لیاقت]] اداره و نگهداری و بهره‌برداری یکی از سرمایه‌ها و امکانات مادی و یا [[معنوی]] که به او سپرده می‌شود را داشته باشد، یعنی اگر انسان در هر ناحیه از نواحی [[زندگی]] که [[حکم]] یک [[شأن]] و وسیله‌ای را دارد، [[شایستگی]] اداره و نگهداری و بهره‌برداری از آن را داشته باشد، چنین شخصی در آن کار و در آن شأن «[[رشید]]» است<ref>مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج۳، ص۳۱۸.</ref>. [[نظریه]] [[مدیریت]] [[اسلامی]] [[رشد]]، بر قواعدی [[استوار]] است که وجه تمایز آن را با نظریات مدیریت [[غربی]] آشکار می‌سازد: | |||
صرف [[پیشرفت]] و افزایش [[تولید]] و اثربخشی سازمانی، علامت رشد نیست. لازمه مدیریت رشید، توجه ویژه به ابعاد وجودی انسان‌های سازمانی است و هرگونه بی‌توجهی به [[کرامت]] و [[شخصیت]] آنان [[ضد]] رشد است و مدیریت و [[رهبری]] نامطلوب را نشان می‌دهد. | |||
مدیریت رشید، [[مدیریتی]] است که رشد مادی و [[معنوی]] [[انسان]] را همراه با یکدیگر ارائه کند و تأمین هر یک به [[تنهایی]]، نشانه رشد نیست<ref>قوامی، صمصام الدین، مدیریت از منظر کتاب و سنت، ص۹۴ – ۹۵.</ref>.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[نظام مدیریت اسلامی - نظرزاده (مقاله)|مقاله «نظام مدیریت اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱]] ص ۷۰۷.</ref> | |||
==جایگاه مدیریت در منظومه [[فکری]] [[مقام معظم رهبری]]== | |||
مقام معظم رهبری، مدیریت را دانشی برای اداره [[جوامع بشری]] می‌داند که روش‌های مختلفی در آن [[ابداع]] شده است و در هر جامعه‌ای متناسب با [[ارزش‌ها]] و نیازهای آن باید بومی گردد. ایشان در فرازی از سخنان خود، [[اندیشمندان]] [[کشور]] را این‌گونه مورد خطاب قرار می‌دهند: «اندیشمندان ما، [[دانشجویان]] ما، آینده‌سازان ما، [[ناتوانی]] شیوه‌های مدیریت کشورهای غربی را ببینند و ناتوانی آنها را در اداره این مهم‌ترین بخش مدیریتشان، یعنی [[اقتصاد]] را ببینند، [[فرهنگ]] به جای خود، [[آداب]] [[انسانی]] به جای خود،... در همه این موارد، [[تمدن]] غربی [[امتحان]] [[بدی]] پس داده است – و آن‌گاه [[ملت]] ما، مسئولین ما، [[جوانان]] ما بالخصوص،... و بر اساس این [[تأمل]] کنند که برای مدیریت کشور، برای روش‌های گوناگون اداره این ملت بزرگ، به [[فکر]] نسخه‌های خودی، به فکر نسخه‌های بومی باشید. این ایجاب می‌کند به [[اسلام]] توجه دقیق‌تری کنید»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مردم مریوان، ۲۶/۲/۱۳۸۸.</ref>. | |||
همه [[ادیان آسمانی]] و [[انبیاء الهی]] [[مأموریت]] داشته‌اند که [[قواعد]] و ارزش‌های [[حاکم]] بر [[تدبیر]]، [[برنامه‌ریزی]] و [[اداره امور]] [[جامعه]] را از [[طریق وحی]] [[الهی]] به [[انسان‌ها]] برسانند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با کارگزاران نظام، به مناسبت «عید غدیر»، سال ۱۳۷۵.</ref> و با [[تشکیل حکومت دینی]]، [[رهبری الهی]] را به [[امت]] خود بچشانند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران، سال ۱۳۸۰.</ref>، در این دوران که از دیدگاه [[شیعه]]، عصر [[غیبت امام زمان]]{{ع}} است، [[تدبیر امور جهان]] در [[حقیقت]]، به دست آن حضرت است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با روحانیون و طلاب ایرانی و خارجی در صحن «مدرسه فیضیه قم»، سال ۱۳۷۴.</ref>، چنین [[حکومتی]] از [[حقانیت]] و [[مشروعیت الهی]] برخوردار است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در اولین دیدار با نمایندگان مجلس هشتم، سال ۱۳۸۷.</ref>. [[نظام اسلامی]] که مبتنی بر [[ولایت فقیه]] و در استمرار [[ولایت ائمه معصومین]]{{عم}} بنیان گذارده شده است، در همه مراتب منتخب [[مردم]] بوده و از [[مقبولیت]] بالایی برخوردار است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی، به مناسبت عید سعید فطر، سال ۱۳۶۹.</ref>. [[مقام معظم رهبری]] در [[اسلام]] بر اساس [[نظام ولایی]]، تدبیر [[امور جامعه]] و مردم را بر اساس [[عطوفت]] و [[رحمت]] بر عهده دارد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم بیعت ائمه جمعه سراسر کشور به اتفاق رئیس مجلس خبرگان، سال ۱۳۶۸.</ref>، و موظف است [[نظام مدیریتی]] کارآمد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مردم استان چهار محال و بختیاری و خواهران بسیجی شهرهای اصفهان، یزد، فومن و گروهی از طلاب پاکستانی، سال ۱۳۶۸.</ref> و ساز و کار لازم برای [[تمشیت امور]]، رفع موانع و [[گره‌گشایی]] از زندگانی مردم<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار رئیس جمهور، مسئولان و کارگزاران نظام، سال ۱۳۸۶.</ref> و [[پیشرفت مادی]] و تأمین نیازهای بشری<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با رئیس جمهور و هیأت وزیران، به مناسبت هفته دولت، سال ۱۳۷۵.</ref> مبتنی بر [[عقلانیت]] و [[عدالت]]، در کنار [[حاکمیت]] فضای [[معنوی]] را فراهم سازد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مسئولان وزارت امور خارجه و رؤسای نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور، سال ۱۳۸۳.</ref>. | |||
[[مقام معظم رهبری]] بر اساس مبانی [[مدیریت]] [[اسلامی]]، [[رشد]]، [[هدایت]] و [[تربیت]] [[انسان‌ها]]<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در «مانور بزرگ ولایت»، سال ۱۳۷۵.</ref> را از [[تکالیف الهی]] [[رهبران]] و [[مدیران جامعه]] دانسته و [[شکوفایی استعدادها]]<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با خانواده‌های معظم شهدا و جانبازان شهرهای خوی، بندر گناوه و استان‌های مازندران و آذربایجان غربی، گروه‌هایی از دانشجویان، جمعی از مهاجران جنگ تحمیلی، کشاورزان و مسئولان هیأت‌های هفت نفره واگذاری زمین، سال ۱۳۶۹.</ref> و [[نوآوری]] در [[شئون]] مختلف [[جامعه]] و [[حکومت]]<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، سال ۱۳۸۷.</ref> را همواره مورد تأکید قرار داده است. | |||
تمرکز در مدیریت و [[قاطعیت]] و [[شجاعت]] در [[اجرای قوانین]] و [[احکام اسلامی]] از شاخصه‌های یک [[نظام مدیریتی]] مطلوب از منظر مقام معظم رهبری است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی، سال ۱۳۸۵.</ref>. از آنجا که مدیران و [[دولت‌مردان]] جامعه، امانت‌داران [[اموال عمومی]] و [[بیت‌المال]] می‌باشند، مدیریت صحیح و دقیق [[منابع مالی]]، طبیعی و [[انسانی]] و جلوگیری از تضییع [[اموال]] و [[ثروت]] عمومی از مهم‌ترین [[وظایف]] نظام مدیریتی در [[جامعه اسلامی]] است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با وزیر و مسئولان جهاد سازندگی در هفته منابع طبیعی، سال ۱۳۷۷.</ref>. | |||
[[قانون‌مداری]]، عدم [[تخلف]] از برنامه‌های مصوب<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم تنفیذ حکم دوره دوم ریاست جمهوری آقای «هاشمی رفسنجانی»، سال ۱۳۷۲.</ref>، رعایت سلسله مراتب و [[نیت]] [[خالص]] برای [[خدمت‌گذاری]] از شروط [[سلامت]] و [[مشروعیت]] مدیران و نظام مدیریتی از دیدگاه [[رهبر معظم انقلاب]] است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، مصاحبه معظم‌له پس از رأی‌گیری «انتخابات ریاست جمهوری»، سال ۱۳۷۶.</ref>.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[نظام مدیریت اسلامی - نظرزاده (مقاله)|مقاله «نظام مدیریت اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱]] ص ۷۱۰.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:1100618.jpg|22px]] [[علی آقاپیروز|آقاپیروز، علی]]، [[نظام مدیریت اسلامی - آقاپیروز (مقاله)| مقاله «نظام مدیریت اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|'''منظومه فکری امام خمینی''']] | # [[پرونده:1100618.jpg|22px]] [[علی آقاپیروز|آقاپیروز، علی]]، [[نظام مدیریت اسلامی - آقاپیروز (مقاله)| مقاله «نظام مدیریت اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|'''منظومه فکری امام خمینی''']] | ||
# [[پرونده:1100619.jpg|22px]] [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[نظام مدیریت اسلامی - نظرزاده (مقاله)|مقاله «نظام مدیریت اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱ (کتاب)|'''منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||