←منابع
بدون خلاصۀ ویرایش |
(←منابع) برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
# برخی دیگر آن را جمع "إلیاسی" به همراه "ی" نسبت و به معنای همه همراهان و [[پیروان]] [[الیاس]] می‌دانند.<ref> التبیان، ج ۸، ص ۵۲۳؛ الکشاف، ج ۴، ص ۶۰.</ref> | # برخی دیگر آن را جمع "إلیاسی" به همراه "ی" نسبت و به معنای همه همراهان و [[پیروان]] [[الیاس]] می‌دانند.<ref> التبیان، ج ۸، ص ۵۲۳؛ الکشاف، ج ۴، ص ۶۰.</ref> | ||
# برخی نیز این واژه را "[[آل‌یاسین]]" با الف ممدوده قرائت کرده و "[[یاسین]]" را نام [[پدر]] الیاس دانسته و گفته‌اند: "[[آل]]" به معنای [[خاندان]] است و شامل فرزند نیز می‌شود؛<ref> الکشاف، ج ۴، ص ۶۰؛ التحقیق، ج ۱، ص ۱۲۹؛ الفرقان، ج ۲۲ ـ ۲۳، ص ۲۰۰.</ref> ولی گروهی دیگر "یاسین" را یکی از نام‌های [[پیامبر اکرم]] {{صل}} و "آل‌یاسین" را به خاندان و [[اهل بیت]] [[حضرت]] {{ع}} [[تفسیر]] کرده‌اند؛<ref>التبیان، ج۸، ص۵۲۵؛ تفسیر قرطبی، ج۱۵، ص۷۹؛ المیزان، ج ۱۷، ص ۱۵۹.</ref> ولی با توجه به ضمیر در {{متن قرآن|إِنَّهُ}} که در [[آیه]] بعد آمده و [[مرجع]] آن باید مفرد باشد، دیدگاه نخست تقویت می‌شود<ref>نمونه، ج ۱۹، ص ۱۴۵.</ref><ref>[[محمد خراسانی|خراسانی، محمد]]، [[الیاس - روحی (مقاله)|مقاله «الیاس»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref> | # برخی نیز این واژه را "[[آل‌یاسین]]" با الف ممدوده قرائت کرده و "[[یاسین]]" را نام [[پدر]] الیاس دانسته و گفته‌اند: "[[آل]]" به معنای [[خاندان]] است و شامل فرزند نیز می‌شود؛<ref> الکشاف، ج ۴، ص ۶۰؛ التحقیق، ج ۱، ص ۱۲۹؛ الفرقان، ج ۲۲ ـ ۲۳، ص ۲۰۰.</ref> ولی گروهی دیگر "یاسین" را یکی از نام‌های [[پیامبر اکرم]] {{صل}} و "آل‌یاسین" را به خاندان و [[اهل بیت]] [[حضرت]] {{ع}} [[تفسیر]] کرده‌اند؛<ref>التبیان، ج۸، ص۵۲۵؛ تفسیر قرطبی، ج۱۵، ص۷۹؛ المیزان، ج ۱۷، ص ۱۵۹.</ref> ولی با توجه به ضمیر در {{متن قرآن|إِنَّهُ}} که در [[آیه]] بعد آمده و [[مرجع]] آن باید مفرد باشد، دیدگاه نخست تقویت می‌شود<ref>نمونه، ج ۱۹، ص ۱۴۵.</ref><ref>[[محمد خراسانی|خراسانی، محمد]]، [[الیاس - روحی (مقاله)|مقاله «الیاس»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref> | ||
==الیاس در دانشنامه معاصر قرآن کریم == | |||
واژه [[الیاس]] از دیدگاه بیشتر لغت‌پژوهان، [[عجمی]] (غیر [[عربی]]) است. این واژه در زبان‌های [[عبری]]، [[سریانی]]، [[حبشی]] و [[یونانی]] آمده است که حکایت از [[قدمت]] و غیر عربی بودن آن می‌کند. | |||
در [[قرآن]] نیز به دو شکل {{متن قرآن|إِلْيَاسَ}} در آیات {{متن قرآن|وَإِنَّ إِلْيَاسَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ}}<ref>«و نیز الیاس از پیامبران بود» سوره صافات، آیه ۱۲۳.</ref>، {{متن قرآن|وَزَكَرِيَّا وَيَحْيَى وَعِيسَى وَإِلْيَاسَ كُلٌّ مِنَ الصَّالِحِينَ}}<ref>«و زکریا و یحیی و عیسی و الیاس را (نیز)؛ آنان همه از شایستگان بودند» سوره انعام، آیه ۸۵.</ref> و {{متن قرآن|إِلْ يَاسِينَ}} {{متن قرآن|سَلَامٌ عَلَى إِلْ يَاسِينَ}}<ref>«و درود بر ال یاسین» سوره صافات، آیه ۱۳۰.</ref> آمده است. البته بر اساس تفاسیری که {{متن قرآن|إِلْ يَاسِينَ}} را همان «الیاس» دانسته‌اند<ref>دائرة المعارف بزرگ اسلامی.</ref>. | |||
[[منابع اسلامی]]، غالباً الیاس{{ع}} را از اعقاب [[هارون]] [[برادر]] [[موسی]] دانسته‌اند که در حدود سال ۸۷۵ قبل از میلاد میزیسته است. و بنابر [[تورات]]، «[[ایلیا]]» (الیاس) در نیمه اول [[قرن نهم]] پیش از میلاد میزیسته و پانزده سال [[نبوت]] کرده است<ref>اعلام القرآن.</ref>. | |||
درباره [[تاریخ]] [[زندگی]] الیاس به‌ویژه جزئیات آن کمتر [[اتفاق نظر]] یا تاریخ مستند وجود دارد، ولی به طور فشرده میتوان گفت: در حدود سال ۸۷۴ ق.م که «اَخآب» بر [[قوم بنی‌اسرائیل]] [[حکومت]] میکرد به لحاظ [[سیاسی]] یکی از نیرومندترین [[حکومت‌ها]] را به وجود آورده بود اما به لحاظ [[دینی]] از ضعیف‌ترین و [[سست]] اعتقادترین [[پادشاهان]] بود؛ به گونه‌ای که از [[پرستش]] [[خداوند]]، روی گردانید و به پرستش «بعل» روی آورد و [[مردم]] را نیز به [[گمراهی]] کشاند. در این دوران، خداوند الیاس (ایلیا، ایلیاهو) را به [[پیامبری]] فرستاد تا مردم را به [[توحید]] فراخوانده و از پرستش بعل بازدارد. از اینجا بود که [[مبارزه]] الیاس با حکومت آغاز شد و او یک تنه در برابر شاه و [[همسر]] خونریزش ایستاد و بسیاری از [[پیامبران دروغین]] و حامی بعل و اَخآب را نابود کرد. او مدت‌ها پنهانی می‌زیست و از [[وطن]] خود [[مهاجرت]] کرد و در کوه‌ها یا روستاهای دوردست زندگی میکرد و در مقابل، [[مشکلات]] بسیاری (از قبیل [[قحطی]] و [[خشکسالی]]) برای حکومت و مردم [[کافر]] [[کیش]] پدید آورد و یا به [[دعا]] از درگاه خداوند درخواست کرد و [[معجزات]] متعدد (از قبیل [[زنده کردن]] فرزند پیرزن میزبان خود) نشان داد؛ اما تأثیر چندانی بر [[مردم]] نگذاشت و در نهایت از [[خداوند]]، تقاضای [[نجات]] خود را کرد که خداوند نیز به عنوان [[اجابت]]، او را به شکلی رازآلود به [[آسمان]] برد. | |||
در [[فرهنگ]] [[اهل کتاب]] و نزد [[مسلمانان]]، او همچنان زنده است و گاه و بی‌گاه خود را بر [[مردمان]] می‌نمایاند و از آنان [[دستگیری]] می‌کند. [[یهودیان]] و [[مسیحیان]] بر این باورند که او [[پیش از ظهور]] [[مسیح]] باز می‌گردد تا احتمالاً محیط را برای او آماده سازد و در برخی از [[منابع اسلامی]]، او را در شمار نوشندگان [[آب حیات]] به شمار آورده‌اند که از این لحاظ با [[خضر]] [[قرابت]] یافته و یک نوع آمیختگی پیدا می‌کند<ref>داستان پیامبران، بحارالانوار،؛ المیزان.</ref>. | |||
در [[قرآن]]، تنها در دو [[آیه]] به طور صریح از [[الیاس]] نام برده شده است: | |||
#در آیه {{متن قرآن|وَزَكَرِيَّا وَيَحْيَى وَعِيسَى وَإِلْيَاسَ كُلٌّ مِنَ الصَّالِحِينَ}}<ref>«و زکریا و یحیی و عیسی و الیاس را (نیز)؛ آنان همه از شایستگان بودند» سوره انعام، آیه ۸۵.</ref> که می‌فرماید: «[[زکریا]] و [[یحیی]] و [[عیسی]] و الیاس، همگی از [[شایستگان]] بودند». | |||
#آیه {{متن قرآن|وَإِنَّ إِلْيَاسَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ}}<ref>«و نیز الیاس از پیامبران بود» سوره صافات، آیه ۱۲۳.</ref> که در آن چنین آمده است: «و همانا الیاس از [[پیامبران]] بود». افزون بر موارد فوق، آیه {{متن قرآن|سَلَامٌ عَلَى إِلْ يَاسِينَ}}<ref>«و درود بر ال یاسین» سوره صافات، آیه ۱۳۰.</ref> هم می‌فرماید: «و [[سلام بر آل یاسین]]» که بسیاری از [[مفسران]] «[[آل یاسین]]» را همان الیاس دانسته‌اند. بر طبق [[آیات]] {{متن قرآن| وَإِنَّ إِلْيَاسَ لَمِنْ الْمُرْسَلِينَ إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ أَلا تَتَّقُونَ أَتَدْعُونَ بَعْلا وَتَذَرُونَ أَحْسَنَ الْخَالِقِينَ اللَّهَ رَبَّكُمْ وَرَبَّ آبَائِكُمُ الأَوَّلِينَ فَكَذَّبُوهُ فَإِنَّهُمْ لَمُحْضَرُونَ إِلاَّ عِبَادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِينَ وَتَرَكْنَا عَلَيْهِ فِي الآخِرِينَ سَلامٌ عَلَى إِلْ يَاسِينَ إِنَّا كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِينَ }}<ref>«و نیز الیاس از پیامبران بود. و (یاد کن) آنگاه را که به قوم خود گفت: آیا پرهیزگاری نمی‌ورزید؟آیا (بت) بعل را (به پرستش) می‌خوانید و بهترین آفریدگاران را وا می‌نهید؟ ... خداوند را که پروردگار شما و پروردگار نیاکان شماست؟ پس او را دروغگو انگاشتند از این رو آنان را (در دوزخ) حاضر می‌گردانند. مگر بندگان ناب خداوند را.و برای او در میان آیندگان، (نامی نیکو) بر جای نهادیم. و درود بر ال یاسین. ما بدین‌گونه به نیکوکاران پاداش می‌دهیم. به راستی او از بندگان مؤمن ما بود» سوره صافات، آیه ۱۲۳-۱۳۲.</ref> خداوند [[رسالت]] و [[مأموریت]] اصلی الیاس را این‌گونه بازگو می‌کند: چنین بود که به قومش گفت آیا [[پروا]] نمی‌کنید؟ آیا بعل را می‌‌پرستید و بهترین آفریدگاران را رها می‌کنید؟ خداوند که [[پروردگار]] شما و پرورگار [[نیاکان]][و پدارن] شما است! پس او را [[دروغگو]] شمردند و ایشان [برای حساب و [[عذاب]]] احضار میشوند؛ مگر [[بندگان]] [[اخلاص]] یافته خداوند. و برای او در میان آیندگان [[نام نیک]] نهادیم. و سلام بر آل یاسین. ما به این سان [[نیکوکاران]] را [[پاداش]] می‌دهیم. او از بندگان [[مؤمن]] ما بود. | |||
در [[عهد عتیق]] از «اپلیّای تِشْبی» (که همان الیاس [[پیامبر]] باشد) و [[مبارزه]] او با «اَخآب بن عمری» [[پادشاه]] [[بنی‌اسرائیل]] آن [[روزگار]] که حدود ۳۲ سال [[سلطنت]] نمود سخن گفته شده است. در گزارش [[عهد عتیق]] آمده است که: پس از آن‌که [[ایلیا]] [[مبارزه]] خود را شروع کرد به [[فرمان خداوند]]، [[مأموریت]] یافت تا به طرف [[مشرق]] و [[نهر]] کریت حرکت کند و در آنجا ساکن شده و از آن نهر بنوشد. ایلیا چنین کرد و از نهر آب نوشید و غراب‌ها، نیز برای او نان و گوشت میآوردند. پس از مدتی باز به فرمان خداوند به «صَرَفَ» نزدیک [[صیدون]] رفت و در آنجا مهمان پیرزنی شد که [[خدا]] [[فرمان]] داده بود. در اینجا نیز، معجزاتی به دست او ظاهر شد. از جمله، مختصر آرد پیرزن و کوزه روغن او که تنها برای یک [[وعده]] [[غذا]] کافی بود تمام نشد و نیز، پس از [[مرگ]] پسر پیرزن، ایلیا زنده شدن او را از [[خداوند]] درخواست نمود و او دوباره [[حیات]] یافت، گزارش عهد عتیق درباره مبارزه ایلیا و سال‌های [[خشکسالی]] و پس از آن، [[باران]] آمدن برای [[مردم]] و [[نجات]] آنها ادامه مییابد تا سرانجام به گزارش چگونگی بر [[آسمان]] شدن «ایلیا» به پایان می‌رسد <ref>کتاب مقدس، عهد عتیق.</ref>. | |||
از مقایسه داستان ایلیا در عهد عتیق با [[آیات قرآن]] در این زمینه، میتوان نتیجه گرفت که تنها نقطه مشترک بین آنها، [[پیامبر]] بودن [[الیاس]] و مبارزه [[پایدار]] او با [[پرستش]] «بعل» است. البته [[قرآن]] با سایر گزارش‌های عهد عتیق درباره الیاس به طور صریح مخالفتی ندارد؛ زیرا اساساً قرآن متعرض آن مباحث نشده است. نکته دیگر اینکه در عهد عتیق از این پیامبر به نام «ایلیا» و در قرآن به نام الیاس، یاد شده است<ref>داستان پیامبران.</ref>. | |||
[[مفسران]] غالباً داستان الیاس را ذیل [[آیات]] {{متن قرآن| وَإِنَّ إِلْيَاسَ لَمِنْ الْمُرْسَلِينَ إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ أَلا تَتَّقُونَ أَتَدْعُونَ بَعْلا وَتَذَرُونَ أَحْسَنَ الْخَالِقِينَ اللَّهَ رَبَّكُمْ وَرَبَّ آبَائِكُمُ الأَوَّلِينَ فَكَذَّبُوهُ فَإِنَّهُمْ لَمُحْضَرُونَ إِلاَّ عِبَادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِينَ وَتَرَكْنَا عَلَيْهِ فِي الآخِرِينَ سَلامٌ عَلَى إِلْ يَاسِينَ إِنَّا كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِينَ }}<ref>«و نیز الیاس از پیامبران بود. و (یاد کن) آنگاه را که به قوم خود گفت: آیا پرهیزگاری نمی‌ورزید؟آیا (بت) بعل را (به پرستش) می‌خوانید و بهترین آفریدگاران را وا می‌نهید؟ ... خداوند را که پروردگار شما و پروردگار نیاکان شماست؟ پس او را دروغگو انگاشتند از این رو آنان را (در دوزخ) حاضر می‌گردانند. مگر بندگان ناب خداوند را.و برای او در میان آیندگان، (نامی نیکو) بر جای نهادیم. و درود بر ال یاسین. ما بدین‌گونه به نیکوکاران پاداش می‌دهیم. به راستی او از بندگان مؤمن ما بود» سوره صافات، آیه ۱۲۳-۱۳۲.</ref> آورده‌اند؛ زیرا در [[سوره انعام]] یک [[آیه]] بیشتر درباره الیاس نیامده است. نکته دیگر اینکه برخی از مفسران گزارش‌هایی را نقل کرده‌اند که مستقیماً از [[متون مقدس]] برگرفته شده و یا با آن گزارش‌ها آمیخته شده است. نکته سوم اینکه برخی نیز، بر این باورند که [[الیاس]] [[پیامبر]]، همان [[خضر]] می‌باشد و برخی از کسانی که خضر و الیاس را یک نفر دانسته‌اند گفته‌اند که خضر نیز، همان [[ذوالنون]] است. | |||
برخلاف اکثر [[مفسران]] پیشین که داستان الیاس را با جزئیات گزارش کرده‌اند مفسران معاصر کمتر به این گزارش‌ها اهمیت داده‌اند. به عنوان نمونه، [[علامه طباطبایی]] با گزارش مختصر داستان، بر این [[باور]] است که بیشتر [[روایات]] و اخباری که گزارش شده، [[ضعیف]] و غیر مستند می‌باشند و با [[ظاهر آیات]] این [[قصه]] [[هماهنگی]] ندارند<ref>ترجمه المیزان، ج۱۷، ص۲۴۲.</ref>. در [[تفسیر]] [[هدایت]] نیز به جای پرداختن به گزارش‌های [[تاریخی]] و غیر مستند به [[رسالت]] الیاس از دیدگاه [[قرآن]] میپردازد و آن را در این سه امر خلاصه می‌کند: | |||
#[[دعوت به پرهیزکاری]] [[خدا]]: {{متن قرآن|إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ أَلَا تَتَّقُونَ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که به قوم خود گفت: آیا پرهیزگاری نمی‌ورزید؟» سوره صافات، آیه ۱۲۴.</ref>. | |||
#[[مبارزه]] با [[شرک]]: الباس به [[قوم]] خود [[اعتراض]] می‌کند که چرا خداواره‌های [[دروغین]] و بر ساخته خود را [[پرستش]] می‌کنند؛ {{متن قرآن|أَتَدْعُونَ بَعْلًا وَتَذَرُونَ أَحْسَنَ الْخَالِقِينَ}}<ref>«آیا (بت) بعل را (به پرستش) می‌خوانید و بهترین آفریدگاران را وا می‌نهید؟» سوره صافات، آیه ۱۲۵.</ref>. | |||
#مبارزه با [[تقلید]] نابخردانه از پدارن: {{متن قرآن|اللَّهَ رَبَّكُمْ وَرَبَّ آبَائِكُمُ الْأَوَّلِينَ}}<ref>«خداوند را که پروردگار شما و پروردگار نیاکان شماست؟» سوره صافات، آیه ۱۲۶.</ref><ref>تفسیر هدایت، ج۱۱، ص۲۶۹.</ref>. | |||
در تفسیر [[فرهنگ قرآن]] نیز به درس‌ها و نکاتی پرداخته شده است که میتوان از [[آیات]] مربوط به الیاس استفاده کرد مانند: [[ایمان]]، [[حکمت]]، خوش‌نامی، [[رسالت]]، [[عبودیت]]، شرک‌ستیزی و [[فضائل]] الیاس که در نهایت او را برای [[سلام]] [[خداوند]] بر او، [[شایستگی]] بخشیده است<ref>فرهنگ قرآن، ج۴، ص۲۰۹.</ref>. | |||
عرفا بر این باورند که در پس [[ظواهر آیات]] که ناظر به [[شریعت]] و [[قوانین]] آن می‌باشد [[حقایق]] دیگری وجود دارد که [[اهل]] [[باطن]] به آن [[آگاهی]] دارند. بر این اساس، برخی از عرفا اولاً: الیاس را همان [[خضر]] دانسته و ثانیاً: با استناد به آیاتی که درباره همراه شدن [[حضرت موسی]] با بنده‌ای از [[بندگان خدا]]، می‌باشد نتیجه گرفته‌اند که خضر و [[الیاس]] در زمره [[اولیاء الهی]] می‌باشند و [[مقام ولایت]] را از [[خلافت]] جدا می‌دانند. | |||
افزون بر این، عرفا و شعرای متصوفه از چند جهت خضر را مورد توجه قرار داده‌اند: | |||
#خضر نمونه [[عشق]] و [[موسی]] [[مظهر]] [[عقل]] می‌باشد. | |||
#[[آب حیات]] (یا آب خضر) در درون [[ظلمت]] قرار دارد. | |||
#خضر [[راهنما]] است و راهنما در [[حقیقت]] همان پیر [[طریقت]] است. | |||
#خضر دارای عمری [[جاودانی]] است<ref>اعلام القرآن.</ref>. | |||
[[ابن عربی]] در [[فصوص الحکم]] خود که یک فص را به «الیاس» اختصاص داده، داستان بیرون آمدن اسب آتشین از [[کوه]] لبنان و [[سوار شدن]] الیاس بر اسب و به [[آسمان]] رفتن او را این گونه [[تأویل]] نموده است: کوه اشاره به [[جسم]] و اسب کنایه از نفس [[حیوانی]] و [[آتش]] اشاره به [[نورانیت]] عقل است<ref>شرح فصوص الحکم، قیصری.</ref>. | |||
خلاصه اینکه الیاس در [[قرآن]] و [[کتاب مقدس]] به عنوان یکی از [[پیامبران]] نام برده شده است و در برخی گزارش‌های [[تاریخی]] - [[تفسیری]]، الیاس همان خضر (و حتی [[ذوالنون]]) دانسته شده که چندان مستند به نظر نمی‌رسند. در گزارش‌های کتاب مقدس آمده که او زنده به آسمان برده شد در حالی که قرآن چنین گزارشی ندارد.<ref>[[حسن علی نوری‌ها |نوری‌ها، حسن علی]]، [[الیاس - نوری‌ها (مقاله)|مقاله «الیاس»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]، ص297-299.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:000055.jpg|22px]] [[محمد خراسانی|خراسانی، محمد]]، [[الیاس - روحی (مقاله)|مقاله «الیاس»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|'''دائرة المعارف قرآن کریم ج۴''']] | # [[پرونده:000055.jpg|22px]] [[محمد خراسانی|خراسانی، محمد]]، [[الیاس - روحی (مقاله)|مقاله «الیاس»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|'''دائرة المعارف قرآن کریم ج۴''']] | ||
# [[پرونده:10524027.jpg|22px]] [[حسن علی نوری‌ها |نوری‌ها، حسن علی]]، [[الیاس - نوری‌ها (مقاله)|مقاله «الیاس»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|'''دانشنامه معاصر قرآن کریم''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||