سبب نزول: تفاوت میان نسخه‌ها

گفتنی است که غیر از پیشامدها یا سؤالاتی که موجب [[نزول قرآن]] می‌شده، گاهی به [[حکمت]] و [[فلسفه]] [[نزول آیه]] یا آیاتی از [[قرآن]] نیز، سبب اطلاق شده است. به عنوان مثال گفته‌اند که [[سبب نزول آیه]] {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ‏}} در ابتدای [[سوره‌های قرآن]] [[کریم]] این بوده است که حدّ فاصل بین [[سوره‌ها]] باشد، چون از [[عبد الله بن عباس]] نقل شده است که [[پیامبر اکرم]]{{صل}} انتهای سوره‌ها را نمی‌شناخت تا آن‌که {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ‏}} بر او نازل می‌شد. به هر حال کتب موسوم به اسباب نزول، در بر دارنده روایاتی در همه اقسام پیش‌گفته است و تنها به روایاتی که بیانگر حادثه یا سؤالی که موجب نزول قرآن شده باشد، اختصاص ندارد. به عنوان مثال واحدی در اسبابِ [[نزول]] خود آورده است که به گفته ضحّاک آیه{{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ سَوَاءٌ عَلَيْهِمْ أَأَنذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنذِرْهُمْ لاَ يُؤْمِنُونَ‏}}<ref> بی‌گمان بر کافران برابر است، چه بیمشان دهی یا بیمشان ندهی، ایمان نمی‌آورند؛ سوره بقره، آیه۶.</ref> در باره [[ابو جهل]] و [[پنج تن]] از [[خاندان]] وی نازل شده است و به قول کلبی در باره [[یهود]] است<ref>ر.ک: الاستیعاب فی بیان الاسباب، سلیم بن عبد الهلالی و محمد بن موسی آل نصر، عربستان سعودی، دار ابن‌جوزی، ۱۴۲۵ ﻫ، ج ۱، ص۱۷.</ref>. پیدا است که در این مورد، حادثه یا سؤالی موجب [[نزول]] نشده است، بلکه مراد آن است که [[آیه]] در باره افراد یا گروه خاصی از [[کافران]] است. اما در مورد زیر، حادثه‌ای موجب نزول [[سوره]] تبّت شده است: وقتی آیه {{متن قرآن|وَأَنذِرْ عَشِيرَتَكَ الأَقْرَبِينَ}}<ref> و نزدیک‌ترین خویشاوندانت را بیم ده!؛ سوره شعراء، آیه ۲۱۴.</ref>. نازل شد، [[پیامبر اکرم]]{{صل}} به تپه [[صفا]] برشد و بانگ زد: {{عربی|" يَا صَبَاحَاهْ‏ ‏‏‏‏‏"}} (اعلام خطر!). [[قریش]] گرد آمدند و گفتند چه شده است؟ فرمود: به من بگویید که اگر باخبرتان کنم که [[دشمن]] صبح یا شب بر شما فرو می‌آید، از من [[باور]] می‌دارید؟. گفتند: آری. فرمود: اکنون به [[راستی]] شما را [[بیم]] می‌دهم که یک [[عذاب]] سخت در پیش دارید. [[ابو لهب]] گفت: {{عربی|" تَبّاً لَكَ‏ ‏ ‏‏‏‏‏"}}؛ یعنی زیانت باد! برای این ما را جمع کردی؟! این آیه در جواب او نازل شد که دو دست ابو لهب زیان‌زده باد، و هست! که [[مال]] و دستاوردش او را [[بی‌نیاز]] نکند و کارساز نتواند بود. به زودی در آتشی شعله‌ور گرفتار آید با زنش، آن هیزم‌کش که در گردن، ریسمانی از لیف خرما دارد"<ref>اسباب النزول، علی بن احمد واحدی نیشابوری، ص۲۱.</ref>.<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص۱۳۰ - ۱۳۲.</ref>

# عجائب النقول فی أسباب النزول، از [[ابراهیم بن عمر جَعبری]]، وی [[اسباب النزول]] واحدی را تلخیص و اسانید آن را حذف کرده، اما چیزی بر آن نیفزوده است؛

# جامع النقول فی أسباب النزول و شرح آیاتها، نوشته ابن [[خلیفه]] علیوی؛ نویسنده این کتاب ضمن نقل قول نویسندگان معروفی چون واحدی، [[سیوطی]] و [[طبری]] در زمینه [[اسباب نزول]] به شرح و توضیح در باره آنها پرداخته است. این کتاب در دو جلد به سامان رسیده و در سال ۱۴۰۴ از سوی مؤلف در [[مصر]] به چاپ رسیده است.