امام صادق علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها

پدر والامقامش، [[امام محمد باقر]] {{ع}} و مادر ارجمندش ام فَرْوَه دختر [[قاسم بن محمد بن ابی بکر]]<ref>مصنفات الشیخ المفید، ۱۱/ ۱۷۹ و ۱۸۰؛ الارشاد، ج۲، ص۲۵۲؛ کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۴۷۵.</ref> راوی حدیث و از پرهیزگارترین [[زنان]] [[زمان]] خود بود<ref>اثبات الوصیة، ص۱۸۲.</ref>.<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۰۹-۱۱۰؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۶۹-۷۰؛ [[مهدی لطفی|لطفی، مهدی]]، [[امامت امام صادق (مقاله)|امامت امام صادق]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص ۴۳۹؛ [[محمد علی موحدی|موحدی، محمد علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «امام صادق»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۸۲.</ref>

نام مبارکش به سفارش [[پیامبر اسلام]] {{صل}} جعفر و هشتمین تن از [[چهارده معصوم]] {{ع}} است<ref>مصنفات الشیخ المفید، ۱۱/ ۱۷۹ و ۱۸۰؛ طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامة، ص۱۱۱.</ref>.<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۰۹-۱۱۰؛ [[مهدی لطفی|لطفی، مهدی]]، [[امامت امام صادق (مقاله)|امامت امام صادق]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص ۴۳۹.</ref>

کنیه گرامی‌اش [[ابوعبدالله]] یا ابواسماعیل است<ref>مصنفات الشیخ المفید، ۱۱/ ۱۷۹ و ۱۸۰.</ref>.<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۰۹-۱۱۰؛ [[مهدی لطفی|لطفی، مهدی]]، [[امامت امام صادق (مقاله)|امامت امام صادق]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص ۴۳۹.</ref>

القاب مشهور او، [[صادق]]، [[صابر]]، [[فاضل]] و ظاهر است<ref>مصنفات الشیخ المفید، ۱۱/ ۱۷۹ و ۱۸۰؛ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۶۹۱.</ref>. دادن [[لقب]] “صادق” به امام جعفر بن محمد آن‌گونه که در [[روایات]] امامی گزارش شده، به سفارش [[رسول خدا]]<ref>کمال‌الدین، ج۱، ص۳۱۹.</ref> و با [[هدف]] تمییز آن حضرت از [[جعفر کذاب]] بوده است. این مطلب از [[ابوخالد کابلی]] از [[امام سجاد]]<ref>کمال‌الدین، ج۱، ص۳۱۹.</ref> و از [[جابر بن عبدالله انصاری]] از رسول خدا {{صل}}<ref>الهدایة الکبری، ص۲۴۸.</ref> نیز گزارش شده است. بنا بر پاره‌ای از [[اخبار]] در دسترس، [[عالمان]] [[یهودی]] نیز نام آن حضرت را با همین لقب (به عبری: دوموه) از متون [[مقدس]] خود گزارش کرده‌اند<ref>الغیبه، ص۱۰۸.</ref>.<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۰۹-۱۱۰؛ [[مهدی لطفی|لطفی، مهدی]]، [[امامت امام صادق (مقاله)|امامت امام صادق]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص ۴۳۹؛ [[محمد علی موحدی|موحدی، محمد علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «امام صادق»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۸۲.</ref>

عصر [[امامت حضرت صادق]] {{ع}} از پرآشوب‌ترین دوره‌های تاریخ اسلام بود و قیام‌های [[بنی العباس]] در سراسر عالم [[اسلام]] با [[شعار]] "[[الرضا من آل محمد]]" جریان داشت، و برخی از [[علویان]] و [[شیعیان]] که از [[حقیقت]] امر مطلع نبودند فریفته این [[شعار]] می‌شدند. [[امام صادق]] {{ع}} در جمع [[علویان]] که با تنی چند از [[بنی العباس]] در ابواء اجتماع کرده بودند و برای [[محمد بن عبدالله بن حسن]] به عنوان [[مهدی موعود]] [[بیعت]] می‌گرفتند حاضر شد و آنان را از [[قیام]] منع کرد و متذکر شد [[محمد بن عبدالله]] [[مهدی موعود]] نیست و برنده اصلی ماجرا [[بنی العباس]] هستند و [[محمد]] به دست آنان کشته می‌شود<ref>مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۲۶۷- ۲۷۱؛ بحرانی، عبدالله، عوالم العلوم، ج۲۰، ص۹۵۶؛ اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبین، ص۲۱۷.</ref>.

روزگار [[امامت]] امام صادق {{ع}} را عصر شکوفایی [[تشیع]] دانسته‌اند. [[حکومت اموی]] در روزگار [[امامت حضرت صادق]] {{ع}} رو به [[ضعف]] نهاده بود و [[عباسیان]] کم‌کم [[قدرت]] می‌یافتند و در این میان، مجالی دست یافت تا امام صادق {{ع}} تعالیم راستین [[دینی]] را به [[مردم]] نشان دهد و آنان را از [[دانش]] خویش بهره‌مند سازد. بدین‌سان، حوزه [[علمی]] گسترده‌ای پدید آمد و بیش از چهار هزار نفر به دست [[امام]] {{ع}} [[تربیت]] یافتند<ref>المناقب، ج۴، ص۲۴۷.</ref>.

امام صادق {{ع}} با دوگونه [[انحراف]] رو به رو بود: یکی [[دینی]] و دیگری [[سیاسی]]، هر چند هر دو از اساس و بنیان یکسان بودند. [[انحراف]] [[سیاسی]] از سال‌ها پیش آغاز گشته بود؛ زمانی که حکومت مسلمانان به دست نااهلان افتاد و [[اهل بیت پیامبر]] {{صل}} از [[سیاست]] کنار نهاده شدند. اینک، هر چند [[حکومت]] از [[خاندان]] [[بنی امیه]] بیرون می‌رفت، اما همچنان بر زور و زر و ستم استوار بود. [[انحراف]] [[دینی]]، از [[انحراف]] [[سیاسی]] خطرسازتر بود. در روزگار امام صادق {{ع}} فرقه‌ها و نحله‌های [[فقهی]] و [[کلامی]] جدیدی سر بر آوردند و در قلمرو [[اندیشه]] [[جامعه اسلامی]] جولان دادند و [[بدعت‌ها]] نهادند و کژی‌ها آفریدند<ref>فرهتگ فرق اسلامی‌، پانزده و سی و هشت.</ref>. امام صادق {{ع}} با این دو گونه [[انحراف]] به [[مبارزه]] برخاست.

راهبرد امام صادق {{ع}} برای مواجهه با چنین وضعیتی، راه‌اندازی [[نهضت]] [[فکری]] و [[علمی]] بود. این [[نهضت]] در روزگار [[امام باقر]] {{ع}} آغاز گشت و به دست امام صادق {{ع}} به اوج رسید. امام صادق {{ع}} میان توده‌های [[مردم]] نفوذ کرد و پایگاه‌هایی برای نشر آموزه‌های بنیادی [[اسلام]] آفرید و بدین‌سان، هزاران اندیشمند [[شیعی]] [[تربیت]] یافتند و هریک سفیری گشتند برای [[تبلیغ]] تعالیم [[شیعی]]؛ کسانی همانند: [[حمّاد بن عیسی]]، [[معاویة بن عمّار]]، [[جابر بن یزید جُعفی]]، [[ابوحمزه ثمالی]]، [[زرارة بن اعین]]، [[ابان بن تغلب]]، [[فُضیل بن یسار]]، [[هشام بن حکم]]، [[مؤمن طاق]]، [[محمد بن مسلم]] و [[جابر بن حیان]]<ref>الصواعق المحرقة، ۱۲۰.</ref>. بسیاری از [[عالمان]] اهل [[سنّت]]، از جمله [[ابوحنیفه]]، [[مالک بن انس]]، [[سفیان ثوری]]، [[سفیان بن عیینه]]، و [[شعبه بن حجاج]] نیز شاگرد ایشان بوده‌اند<ref>تهذیب الکمال، ج۵، ص۷۵.</ref>.<ref>[[مهدی لطفی|لطفی، مهدی]]، [[امامت امام صادق (مقاله)|امامت امام صادق]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص ۴۳۹؛ [[علی اکبر ذاکری|اکبر ذاکری، علی]]، [[درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص ۲۶۷؛ [[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|امام‌شناسی]]، ص:۱۴۰-۱۴۲؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۶۹-۷۰؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۱۲.</ref>

آغاز امامت [[حضرت صادق]] {{ع}} سال ۱۱۴ ه. است که سی و چهار سال طول کشید<ref>ر. ک: کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۴۷۵.</ref>. [[مقام امامت]] [[امام صادق]] {{ع}} از طرق متعدد ثابت شده است. پیامبراسلام {{صل}} در [[حدیث]] مشهور [[جابر انصاری]]، امام صادق {{ع}} را ششمین [[وصی]] و [[خلیفه]] خویش خوانده و مصداق [[آیه اولی الامر]] دانسته است<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ۱/ ۴۷۵.</ref>. از [[امام سجاد]] {{ع}} نیز [[نقل]] کرده‌اند که [[امام]] پس از خویش را [[حضرت باقر]] {{ع}} و سپس [[حضرت صادق]] {{ع}} معرفی کرده است. در این [[روایت]] یکی از [[اصحاب]] می‌پرسد: "چرا او را [[صادق]] گویند؟ مگر نه این است که شما [[اهل‌بیت]] همگی اهل [[راستی]] و صدق‌اید؟" [[امام سجاد]] {{ع}} پاسخ می‌دهد: "آری؛ ولی یکی از نوادگان فرزندم نیز جعفر نام دارد که به [[دروغ]] مدعی [[امامت]] می‌شود. بدین روی [[جعفر بن محمد]] را [[صادق]] [[لقب]] می‌دهند تا از مدعی [[کذاب]] بازشناخته گردد"<ref>بحارالانوار، ۴۷/ ۹.</ref>. همچنین در روایتی از [[امام باقر]] {{ع}} خطاب به [[محمد بن مسلم]] آمده است: "پس از من، [[امام]] تو [[جعفر بن محمد]] است. از [[دین]] او [[پیروی]] کن و از [[دانش]] او بهره برگیر"<ref>بحارالانوار، ۴۷/ ۱۵.</ref>.<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۱۰.</ref>.

جایگاه علمی [[امام صادق]] {{ع}} نیاز به [[کشف]] و بیان ندارد. بنابر گزارش [[مفضل بن عمر]]، آن حضرت به فضل الهی، بر جمیع [[خلق]] [[سلطنت]] [[علمی]] داشت و هر آنچه را که در شرق و [[غرب]] عالم و در [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] بود، می‌دانست<ref>دلائل الامامة، ص۲۶۹.</ref>. [[ابوبصیر]]، [[فضیل بن یسار]]، [[سماعه بن مهران]] و [[امام کاظم]] {{ع}}، از آن حضرت [[روایت]] کرده‌اند که می‌فرمود: “جمیع [[علوم]] [[فرشتگان]] و [[پیامبران]] نزد ماست”<ref>بصائر الدرجات، ج۱، ص۱۰۹-۱۱۲.</ref>. ردیّات آن [[امام]] بر اندیشمندان نحله‌های مختلف مذهبی و مناظرات او با بزرگان علمای [[عامه]] از جمله [[ابوحنیفه]]<ref>علل الشرایع، ج۱، ص۹۰؛ المناقب، ج۴، ص۲۵۵؛ تهذیب الکمال، ج۵، ص۷۹.</ref> [[سفیان]] ثوری<ref>کشف الغمة، ج۲، ص۱۵۷؛ المناقب، ج۴، ص۲۶۹.</ref>، کلبی<ref>الکافی، ج۱، ص۳۵۰.</ref> و جعد بن درهم<ref>الأمالی للمرتضی، ج۱، ص۳۸۴.</ref> و نیز گفت‌وگوهای پی در پی آن حضرت با دهریون عصر خود، چون [[ابن ابی‌العوجا]]<ref>الکافی، ج۵، ص۳۶۲؛ التوحید، ص۱۲۶ و ۲۹۵؛ تهذیب الاحکام، ج۷، ص۴۲۰.</ref> و [[ابو شاکر دیصانی]]<ref>الکافی، ج۱، ص۷۹؛ التوحید، ص۱۲۲ و ۱۳۳.</ref> تراث [[امامیه]] را سرشار کرده است<ref>[[محمد علی موحدی|موحدی، محمد علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «امام صادق»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۸۴.</ref>.

امام صادق {{ع}} بر بلندترین قله‌های [[صدق]] و [[اخلاص]] جای داشت و همگان، او را به صفات [[نیک]] و والا ستوده‌اند. برخی از صفات آن امام همام {{ع}} عبارت‌اند از:

# '''[[دانش]]:''' [[امام صادق]] {{ع}} همانند پدر گرامی‌اش، سرآمد دانشمندان روزگار بود. از او نقل است: "هر چه می‌خواهید از من بپرسید پیش از آنکه از دستم دهید"<ref>اعیان الشیعه‌، ۹/ ۱/ ۶۶۱.</ref>.

# '''[[یاری]] [[مستمندان]]:''' از [[هشام بن سالم]] [[روایت]] است که آن امام همام {{ع}} شبانگاهان سراغ [[مستمندان]] می‌رفت و آنان را [[اطعام]] می‌کرد و نیازهای مالی‌شان را بر می‌آورد<ref>الفروع من الکافی‌، ۴/ ۸.</ref>.<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۱۰.</ref>