ابوحماد جهنی: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

نام و نسبش [[عقبة بن عامر بن عبس جهنی]]، از [[جهینه]]، تیره‌ای از [[قضاعه]] است<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۷۹. نسب کامل وی را بنگرید در: همو، تهذیب، ج۷، ص۲۱۶؛ تاریخ ابن یونس، ج۱، ص۳۴۵ و منابع دیگری که مصحح کتاب درباره نسب وی و اشتباهات پیش آمده در همین زمینه معرفی کرده است.</ref>. ابوحماد [[گمان]] می‌کرد از تیره معد است، ولی [[پیامبر]] به او فرمود از شاخه [[قضاعة بن مالک بن حمیر]] است<ref>ابن سعد، ج۴، ص۳۱۰.</ref>. در [[کنیه]] وی [[اختلاف]] بسیار وجود دارد. افزون بر ابوحماد<ref>ابن معین، ج۱، ص۱۶؛ دولابی، ج۱، ص۲۰۴.</ref>، ابوسعاد<ref>مزی، ج۲۰، ص۲۰۳؛ ابن حبان، ج۳، ص۲۸۰.</ref>، ابوحماذ<ref>بخاری، ج۶، ص۴۳۰.</ref>، ابوحامد، [[ابوعامر]]<ref>ابن حبان، ج۳، ص۳۸۰.</ref>، ابوعمرو<ref>ابن سعد، ج۴، ص۲۵۶؛ ابن قتیبه، ص۲۷۹.</ref>، [[ابوعمار]]<ref>ابن عبدالبر، ج۳، ص۱۸۳.</ref> [[ابواسید]]<ref>ابن عبد البر، ج۳، ص۱۸۳؛ ابن ابی حاتم، ج۶، ص۳۱۳.</ref>، ابوأسد<ref>ابن حبان، ج۳، ص۲۸۰؛ باجی، ج۳، ص۱۱۲۴.</ref>، [[ابوالاسود]]<ref>مزی، ج۱۳، ص۱۲۶.</ref>، ابوسعد<ref>ابن عبدالبر، ج۳، ص۱۸۳.</ref> و ابوعبس<ref>ابن یونس، ج۱، ص۳۴۵؛ ابونعیم، ج۴، ص۲۱۵۱؛ ابن ماکولا، ج۶، ص۸۸.</ref> از جمله کنیه‌های گفته شده برای وی است.

وی چون خبر آمدن [[پیامبر]] را به [[مدینه]] شنید، [[خدمت]] رسول خدا {{صل}} آمد تا با آن [[حضرت]] [[بیعت]] کند. پیامبر فرمود: بیعتی به گونه بیعت اعراب بادیه‌نشین یا بیعتی همراه با [[هجرت]]؟ عقبة بن عامر [[بیعت]] کرد و در مدینه ماند<ref>ابن سعد، ج۴، ص۲۵۶؛ ابونعیم، ج۴، ص۲۱۵۲.</ref>. براساس گزارش دیگری که خود وی نقل کرده، همراه [[دوازده تن]] برای [[دیدار]] با [[رسول خدا]] {{صل}} به [[مدینه]] آمدند. آن جمع [[مسئولیت]] [[حفظ]] و چرای شتران را به وی سپردند و قرار گذاشتند هرچه از رسول خدا {{صل}} فرا می‌گیرند، بدو بیاموزند. چند روزی چنین سپری شد و [[عقبه]] [[تصمیم]] گرفت خود به دیدار [[پیامبر]] برود و از آن [[حضرت]] سماع کند. چون نزد حضرت آمد، رسول خدا {{صل}} از او رو برگرداند و فرمود: یک نفر بهتر است یا [[دوازده نفر]]؟ عقبه چون [[ناراحتی]] رسول خدا {{صل}} را دید، به سوی [[یاران]] خود بازگشت<ref>ابن عساکر، ج۴۰، ص۲۹۵.</ref>. او از [[اهل]] صُفه شمرده شده<ref>ابن عساکر، ج۴۰، ص۴۹۶؛ ذهبی، سیر، ج۶، ص۴۶۸.</ref> و می‌گوید رسول خدا {{صل}} پس از پیشنهاد اموالی (شترانی) به آنان و استقبال اهل صُفه از این مسئله خواندن یا [[آموختن]] یک [[آیه قرآن]] را بهتر از یک شتر دانست<ref>احمد بن حنبل، ج۴، ص۱۵۴؛ ابن عساکر، ج۴۰، ص۴۹۶.</ref>. أبوحماد در [[غزوه تبوک]] شرکت داشت و مسئولیت چرای [[چارپایان]] به عهده وی و دوستش بود<ref>طبرانی، ج۱۷، ص۳۴۳.</ref>. واقدی<ref>واقدی، ج۳، ص۱۰۱۵.</ref> نیز از [[عقبة بن عامر]] نامی در [[تبوک]] یاد می‌کند که می‌تواند ابوحماد مورد نظر ما باشد. عقبة بن عامر روزی دست رسول خدا {{صل}} را گرفت و از [[نجات]] [[مؤمن]] پرسید، آن حضرت به [[حفظ زبان]] و [[گریه]] بر [[گناهان]] سفارش کرد<ref>ابن عساکر، ج۴۰، ص۴۹۶.</ref>. وی در سفری مرکب رسول خدا {{صل}} را می‌راند. آن حضرت از وی خواست سوار مرکب شود و خود پیاده شد<ref>احمد بن حنبل، ج۴، ص۱۴۴.</ref> و برای او سه [[سوره]] بهتری ([[اخلاص]]، فلق و [[الناس]]) را که در [[تورات]]، [[انجیل]]، زبورو [[قرآن]] بود، خواند و به وی سفارش کرد هیچ گاه آنها را فراموش نکند و هنگام [[خواب]] قرائت نماید که عقبه نیز به آن پایبند ماند<ref>ابن عساکر، ج۴۰، ص۴۹۶.</ref>، بار دیگر عقبه، دست پیامبر {{صل}} را گرفت و از [[بهترین]] [[اعمال]] پرسید. آن حضرت، پیوند با کسی که رابط را قطع کرده، [[بخشش]] و دادن به کسی که ([[آدمی]] را) [[محروم]] ساخته و گذشت از کسی که در [[حق]] [[انسان]] [[ستم]] کرده را برشمرد<ref>احمدبن حنبل، ج۴، ص۱۴۸.</ref>. روزی نیز همراه [[رسول خدا]] {{صل}} بود که باد [[تندی]] وزید و هوا تاریک شد. آن [[حضرت]] [[سوره ناس]] و فلق را خواند و آنها را [[بهترین]] [[تعویذ]] دانست و به [[عقبه]] نیز سفارش کرد این [[سوره‌ها]] را بخواند<ref>طبرانی، ج۱۷، ص۳۴۵.</ref>. [[عقبة بن عامر]] در [[فراگیری قرآن]] کوشا بود، در جلسات [[قرآن]] حضور می‌یافت<ref>احمد بن حنبل، ج۴، ص۱۵۳.</ref> و در فرصت‌های مختلف از [[پیامبر]] درخواست [[قرائت قرآن]] می‌کرد<ref>احمد بن حنبل، ج۴، ص۱۴۹.</ref>. گاه نیز سؤالاتی در این زمینه می‌پرسید<ref>احمد بن حنبل، ج۴، ص۱۵۱.</ref>. دو نفر [[نزاع]] داشتند و نزد رسول خدا {{صل}} آمدند. آن حضرت از عقبه خواست میان آنان [[قضاوت]] و [[داوری]] کند، ولی او [[امتناع]] کرد و رسول خدا {{صل}} را سزاوار و مقدم برای این کار دانست. پیامبر {{صل}} از او خواست میان آنان قضاوت کند و بدو فرمود: اگر در قضاوت به حق رسیدی، ده [[حسنه]] خواهی داشت و اگر به [[خطا]] رفتی، تنها یک حسنه برای تو نوشته می‌شود<ref>ابن عساکر، ج۴۰، ص۴۹۷.</ref>. پیامبر {{صل}} گوسفندانی به وی داد که برای [[قربانی کردن]] به [[صحابه]] دهد. چون گوسفندی باقی ماند، حضرت از او خواست خودش آن را [[قربانی]] کند<ref>احمد بن حنبل، ج۴، ص۱۴۹؛ ابن عساکر، ج۴۰، ص۴۸۷.</ref>. بنا بر روایتی، وی با عنوان جمع کننده [[زکات]] از سوی رسول خدا {{صل}} [[مأمور]] شد و از آن حضرت اجازه گرفت از [[صدقات]] [[مصرف]] کند<ref>احمد بن حنبل، ج۴، ص۱۴۵ و ۱۵۷.</ref>. [[بلاذری]]<ref>أنساب، ج۲، ص۱۳۴.</ref> او را در زمره کسانی شمرده که [[کتابت]] می‌دانستند، ولی برخی به [[اشتباه]] او را از کاتبان رسول خدا {{صل}} دانسته و به نامه‌ای از پیامبر که [[ابن سعد]] آن را آورده و در انتهای آن نام عقبه است، [[استشهاد]] کرده‌اند. [[احمدی میانجی]]<ref>میانجی، ج۱، ص۱۸۰.</ref> این سخن را صحیح ندانسته و کاتب یاد شده را بر اساس [[نسخ]] موجود طبقات، [[علاء]] بن [[عقبه]] ذکر کرده است.

ابوحماد صدایی [[نیکو]] برای [[قرائت قرآن]] داشت و چون نزد عمر [[قرآن]] خواند، عمر گریست<ref>ابن عساکر، ج۴۰، ص۲۹۹؛ ذهبی، سیر، ج۶، ص۴۶۸.</ref>. وی همچنین یکی از جمع کنندگان قرآن بود که مصحفش متفاوت از [[مصحف]] [[عثمان]] بود. این مصحف که به خط خود [[عقبة بن عامر]] بود (و فی آخره بخطه و کتب عقبة بن عامر بیده) تا [[زمان]] [[ابن یونس مصری]] وجود داشت و [[علما]] هیچ شکی در اینکه مصحف عقبة بن عامر است نداشتند<ref>ابن یونس، ج۱، ص۳۴۷؛ ابن حجر، تهذیب، ج۷، ص۲۱۶.</ref>. او افزون بر قرائت قرآن، در نقل [[حدیث]] نیز فعال و از جمله کسانی بود که عمر آنها را گرد آورده و از پراکندن [[احادیث]] در مناطق دوردست برحذر داشت. آنان نیز تا زمانی که عمر زنده بود، به سفارش وی پایبند بودند و از او جدا نشدند<ref>ابن عساکر، ج۴۰، ص۵۰۰.</ref>.

وی که موهایش را با رنگ سیاه رنگ می‌کرد<ref>ابن سعد، ج۴، ص۲۵۶؛ ابونعیم، ج۴، ص۲۱۵۱؛ ابن حبان، ج۳، ص۲۸۰.</ref> [[عشق]] و علاقه فراوانی به [[تیراندازی]] داشت و به عنوان یکی از تیراندازان از او یاد می‌شود<ref>ذهبی، سیر، ج۶، ص۴۶۸.</ref>. تمرین تیراندازی، کار هر [[روز]] او بود. وقتی کسی که همراهش به تیراندازی می‌آمد خسته می‌شد، برای وی [[حدیث]] [[رسول خدا]] {{صل}} می‌خواند که برای یک تیر، سه نفر وارد [[بهشت]] می‌شوند که یکی از آنها، تیرانداز است<ref>ابن عساکر، ج۴۰، ص۴۹۷.</ref>. هنگام [[مرگ]] نیز هفتاد و اندی کمان با تیرهایش داشت که برای استفاده آنها در [[راه خدا]] [[وصیت]] کرد<ref>احمد بن حنبل، ج۴، ص۱۴۸.</ref>. از او احادیثی درباره تیراندازی باقی مانده است<ref>احمد بن حنبل، ج۴، ص۱۴۴.</ref>. براساس گزارشی داستانی، در خوابی که یکی از دوستانش دید، بدو سفارش شد به [[عقبه]] [[وعده]] [[دوزخ]] دهد. چون این [[خواب]] را به او گفتند، عقبه آن را [[شیطان]] دانست. [[دوست]] عقبه دوباره آن فرد را در خواب دید و سخن عقبه را بدو گفتند. آن فرد سخن عقبه را [[تأیید]] کرد و گفت: هر تیری که وی می‌اندازد، به صورت و چشم‌های من اصابت می‌کند<ref>ابن عساکر، ج۴۰، ص۴۹۸.</ref>.

از او [[احادیث]] بسیاری به جا مانده است. [[احمد بن حنبل]]<ref>مسند، ج۴، ص۱۵۹-۱۴۳، هفده صفحه رحلی.</ref> و [[ابونعیم]]<ref>ابونعیم، ج۴، ص۲۱۵۱.</ref> تعدادی از احادیث وی را آورده‌اند و [[ذهبی]]<ref>سیر، ج۶، ص۴۶۸.</ref> در [[مسند]] بَقی بن مَخلد برای وی ۵۵ حدیث یافته است. [[راویان]] بسیاری از جمله [[جابر بن عبدالله انصاری]] و [[حسن بصری]] از او [[روایت]] می‌کنند<ref>مزی، ج۲۰، ص۲۰۳.</ref>. او [[حدیثی]] از [[پیامبر]] بدین مضمون نقل کرده است: هر کس بر [[خطا]] و [[اشتباه]] مؤمنی [[آگاهی]] یافت و آن را پوشاند، مانند آن است که نوزاد زنده به [[گور]] شده‌ای را [[احیا]] کرده باشد<ref>احمد بن حنبل، ج۴، ص۱۴۷؛ ابن اثیر، ج۶، ص۶۲؛ ابن حجر، ج۷، ص۷۱.</ref>.

== منابع ==

[[رده:اعلام]]

[[رده:اصحاب پیامبر]]