شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۴ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۱۳

۳۶ بایت حذف‌شده ، ‏۲۴ ژوئن ۲۰۲۳

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Bahmani

مدیران

۱۱۲٬۸۶۰

ویرایش

@@ خط ۷: / خط ۷: @@
 ==مقدمه==
-[[شرح نهج البلاغه]] [[ابن ابی الحدید]] از قدیمی‌ترین و [[کامل‌ترین]] شروح [[نهج البلاغه]] به‌شمار می‌رود که مورد استناد و استفاده شارحان متأخر قرار گرفته است. اسلوب و روش شرح [[ابن ابی الحدید]] در [[نهج البلاغه]] متّکی بر مسائل علمی محض و [[خالص]] است. شرح او به تمام گونه‌های [[علم]] و [[ادب]] پرداخته است، زیرا این سخنان بر زبان بزرگ مروّج [[فرهنگ اسلامی]]، [[امام علی]] {{ع}} جاری شده و سخنان [[حضرت]] در [[نهج البلاغه]] به‌صورت مختلف و متنوع آمده است. از آن‌جا که [[سخن امام]] {{ع}} جوانب مختلفی از [[زندگی]] را دربرمی‌گیرد این شرح نیز مشتمل بر زمینه‌های گوناگون [[زندگی]] است. از این‌رو در این شرح هم جایگاهی برای [[تفسیر]] و هم آبشخوری برای [[فقه]] و اصول و نیز مصدری برای [[حکمت]] و [[کلام]] و منبعی برای [[ادب]] و ادبیان و تکیه‌گاهی برای [[کلام]] [[عالمان]] و حکیمان وجود دارد.
+شرح نهج البلاغه [[ابن ابی الحدید]] از قدیمی‌ترین و کامل‌ترین شروح [[نهج البلاغه]] به‌شمار می‌رود که مورد استناد و استفاده شارحان متأخر قرار گرفته است. اسلوب و روش شرح ابن ابی الحدید در [[نهج البلاغه]] متّکی بر مسائل علمی محض و [[خالص]] است. شرح او به تمام گونه‌های [[علم]] و [[ادب]] پرداخته است، زیرا این سخنان بر زبان بزرگ مروّج فرهنگ اسلامی، [[امام علی]] {{ع}} جاری شده و سخنان حضرت در [[نهج البلاغه]] به‌صورت مختلف و متنوع آمده است. از آن‌جا که [[سخن امام]] {{ع}} جوانب مختلفی از [[زندگی]] را دربرمی‌گیرد این شرح نیز مشتمل بر زمینه‌های گوناگون [[زندگی]] است. از این‌رو در این شرح هم جایگاهی برای [[تفسیر]] و هم آبشخوری برای [[فقه]] و اصول و نیز مصدری برای [[حکمت]] و [[کلام]] و منبعی برای [[ادب]] و ادبیان و تکیه‌گاهی برای [[کلام]] [[عالمان]] و حکیمان وجود دارد.
 اسلوب وی در شرح بر چند نکته تکیه دارد:
@@ خط ۲۲: / خط ۲۲: @@
 #'''بیان نظرات مختلف در هر موضوع:''' [[ابن ابی الحدید]] تا آن‌جا که امکان داشته، به دور از [[تعصب]]، هر نظری را چه موافق با نظر خود و چه مخالف، ذکر کرده است.
 #'''دقت نظر در [[نقل]] متن:''' هر کس [[شرح نهج البلاغه]] را [[مطالعه]] کند، چیزی جز دقت نمی‌بیند، چه در [[نقل]] باشد و چه در متن و [[سند]] و... .هر جا اختلافی بیابد به آن اشاره می‌کند<ref>همان، ۴ / ۱۶۳</ref>.
-#'''ظاهر و [[باطن]] سخن:''' معروف است که [[کلام]] [[خداوند سبحان]] را ظاهری است و [[باطنی]]. ظاهر [[کلام]] را هر [[بینایی]] [[تفسیر]] می‌کند، ولی [[درک]] [[باطن]] [[کلام]] به اهل [[بصیرت]] اختصاص دارد. [[ابن ابی الحدید]] نیز در [[تفسیر]] خود بر این [[حقیقت]] تکیه کرده است. در [[خطبه]] ۲۳۴ چنین می‌گوید: "من در مورد این قسمت، جایز نمی‌دانم که آن بر ظاهر [[کلام]] و آنچه در نگاه اول به [[فهم]] عموم می‌رسد، حمل کنم، زیرا منظور [[حضرت]] {{ع}} از این‌که می‌فرماید: "[[انسان‌ها]] در آغاز ترکیبی از [[خاک]] شور و شیرین بودند" شاید این باشد که [[انسان‌ها]] هر یک از اصلی جداگانه بوده‌اند و بعد به صورت این [[بشر]] خاکی درآمده‌اند، ولی من بر این باورم که سخن [[حضرت]] تأویلی [[باطنی]] دارد و آن، تفاوت نفس‌های تدبیرگر بر بدن‌هاست که کنایه‌وار به آن اشاره می‌فرماید.
+#'''ظاهر و [[باطن]] سخن:''' معروف است که [[کلام]] [[خداوند سبحان]] را ظاهری است و [[باطنی]]. ظاهر [[کلام]] را هر [[بینایی]] [[تفسیر]] می‌کند، ولی [[درک]] [[باطن]] [[کلام]] به اهل [[بصیرت]] اختصاص دارد. [[ابن ابی الحدید]] نیز در [[تفسیر]] خود بر این [[حقیقت]] تکیه کرده است. در [[خطبه]] ۲۳۴ چنین می‌گوید: "من در مورد این قسمت، جایز نمی‌دانم که آن بر ظاهر [[کلام]] و آنچه در نگاه اول به [[فهم]] عموم می‌رسد، حمل کنم، زیرا منظور حضرت {{ع}} از این‌که می‌فرماید: "[[انسان‌ها]] در آغاز ترکیبی از [[خاک]] شور و شیرین بودند" شاید این باشد که [[انسان‌ها]] هر یک از اصلی جداگانه بوده‌اند و بعد به صورت این [[بشر]] خاکی درآمده‌اند، ولی من بر این باورم که سخن حضرت تأویلی [[باطنی]] دارد و آن، تفاوت نفس‌های تدبیرگر بر بدن‌هاست که کنایه‌وار به آن اشاره می‌فرماید.
 #'''اسلوب [[گفت‌وگو]]:''' این روش و اسلوب در قسمت‌های مختلف شرح او وجود دارد، به گونه‌ای که خواننده را بدون این‌که خود احساس کند، در [[همکاری]] با شارح قرار می‌دهد و از سوی دیگر ذهن شنونده یا خواننده را تیز تحریک می‌کند تا جواب را بیابد، به‌گونه‌ای که خواننده یا شنونده در حین [[مطالعه]] احساس خستگی نمی‌کند.
 #'''[[تواضع]] علمی:''' معروف است که [[زندگی]] زر و زینت بسیار دارد و [[انسان]] به‌همین زر و زینت بر دیگر برادرانش فخرفروشی می‌کند و [[مباهات]] می‌ورزد؛ با [[ثروت]]، [[اولاد]]، [[مقام]]، [[قدرت]]، [[علم]]، [[ادب]] و...، ولی کسانی که از [[علم]] بهره برده باشند و [[تقوا]] را راهنمای [[زندگی]] خویش قرار دهند، [[تواضع]] و [[فروتنی]] در مقابل چشمانشان [[آشکار]] می‌شود و هرچه بر علمشان افزوده شود [[تواضع]] بیشتری خواهند داشت، مانند درخت که هر چه شاخه‌هایش میوه بیشتر داشته باشد، سرش بیشتر به سمت [[زمین]] [[خم]] خواهد شد و هر چه میوه‌اش کمتر باشد، به [[تکبر]] روی از [[مردم]] خواهد گرداند. پس این [[ابن ابی‌الحدید]] است که در شرح خد با تواضعی بی‌بدیل پیش‌ می‌رود.
-#'''تقسیم موضوعی مباحث:''' این یکی از اصول منطقی [[حاکم]] بر [[علوم عقلی]] و غیر [[عقلی]] است. برای مثال در شرح یکی از فرمایش‌های [[حضرت]] {{ع}} می‌گوید: "و بدان که این فصل شامل دو فصل از سخن [[امیر مؤمنان]] {{ع}} است: فصل اول [[حمد]] و [[ستایش]] [[الهی]] تا آن‌جا که می‌فرماید "نعمت‌های او پایان نمی‌پذیرد" و بخش دوم سخن از دنیاست تا آخر [[کلام]]. هر یک از این دو بخش جدای از دیگری است و معطوف به آن نیست، ولی سیدرضی رحمةالله علیه دو فرمایش [[حضرت]] را یک‌جا آورده است.
+#'''تقسیم موضوعی مباحث:''' این یکی از اصول منطقی [[حاکم]] بر [[علوم عقلی]] و غیر [[عقلی]] است. برای مثال در شرح یکی از فرمایش‌های حضرت {{ع}} می‌گوید: "و بدان که این فصل شامل دو فصل از سخن [[امیر مؤمنان]] {{ع}} است: فصل اول [[حمد]] و [[ستایش]] [[الهی]] تا آن‌جا که می‌فرماید "نعمت‌های او پایان نمی‌پذیرد" و بخش دوم سخن از دنیاست تا آخر [[کلام]]. هر یک از این دو بخش جدای از دیگری است و معطوف به آن نیست، ولی سیدرضی رحمةالله علیه دو فرمایش حضرت را یک‌جا آورده است.
 #'''لطیفه‌ها و فکاهیّات:''' [[ابن ابی الحدید]] برای پرورش [[روح]] خوانندگان و شنوندگان در جاهای مختلف از این روش بسیار بهره می‌گیرد و در مناسبت‌های خاص بدان استشهاد می‌کند<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 485- 488.</ref>.