تمدن: تفاوت میان نسخه‌ها

[[قرآن]] در پیدایش، گسترش و اعتلای تمدن نبوی، نقشی محوری و اساسی داشت. در [[حقیقت]]، بهره‌گیری [[آیات قرآن]]، مهم‌ترین راه کار [[رسول اعظم]] {{صل}} در برابر [[مشرکان]] و [[اهل کتاب]] بود. تأکید بر اصول [[انسانی]]، اشاره به [[آموزه‌های اخلاقی]] [[زندگی]]، تحدّی و والاتر بودن آن از همه سخنان بشری، از عوامل اثرگذاری سریع آیات قرآن بر قلب‌هاست که زمینه [[پذیرش دین]] [[الهی]] و گسترش تمدن نبوی را فراهم ساخت. بخش فراوانی از موفقیت‌های [[رسول اعظم]] {{صل}} در بنیان‌گذاری [[تمدن]] درخشان [[الهی]] و جلب و [[هدایت مردم]]، در نتیجه [[فوق بشری]] بودن [[آیات قرآن]]، تدریجی بودن [[نزول آیات]] بر اساس وقایع مهم [[تاریخی]]، شفاف‌سازی [[افکار]]، [[مبارزه]] با [[جمود]] [[فکری]]، [[دفاع]] از [[محرومان]] و مبارزه با [[مشرکان]] است. هدایت معنوی [[اهل بیت]] {{عم}} نیز تأثیر مهم و اساسی در گسترش و اعتلای [[تمدن نبوی]] داشته است. آن بزرگواران از هر فرصتی برای تبیین، [[تفسیر]] و تعمیق [[آموزه‌های اسلامی]] استفاده می‌کردند که با [[پیروی]] از آن، از [[حیرت]] و [[گمراهی]]، [[رهایی]] و به پاسخ بسیاری از مسائل اساسی خود دست یابند<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۲۹.</ref>.

نخستین گام برای [[شناخت]] اصول و شاخصه‌های [[تمدن نبوی]]، بررسی و مطالعه آن در زمینه [[فرهنگ]] است. مهم‌ترین اصول و مسائل فرهنگی و اثرگذار عبارت‌اند از:

{{اصلی| خداباوری}}

این شاخصه از بنیادی‌ترین ارکانی است که تمدن نبوی بر آن [[استوار]] است و بدون آن، اساس [[دعوت]] همه [[پیامبران]] به ویژه [[حضرت محمد]] {{صل}} متزلزل می‌شود. [[سیره]] [[پیامبر گرامی اسلام]] در دگرگون‌سازی [[جامعه]]، بر مبنای برقراری و تقویت رابطه انسان با خدا استوار بود. آن حضرت، [[یاران]] و [[پیروان]] خویش را نیز پیش از انجام هر کاری به [[اصلاح]] رابطه‌شان با خدا فرا می‌خواند. رسول خدا {{صل}}، مردم را به [[توحید نظری]] و عملی در همه جنبه‌های وجودی‌شان فراخواند و همه برنامه‌ها و [[هدف‌ها]] را به این سو رهنمون کرد<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۳۳.</ref>.

{{اصلی|کرامت انسان در معارف و سیره نبوی}}

از دیگر شاخص‌های اساسی تمدن نبوی، می‌توان به دیدگاه [[اسلام]] به [[انسان]] اشاره کرد. بر اساس آموزه‌های [[نبوی]]، انسان موجودی متعالی، صاحب [[کرامت]]، منحصر به فرد و ارزشمندترین موجود روی [[زمین]] است و آنچه در این کره خاکی هست، مسخّر او و به منظور برآوردن نیازهای اوست<ref>نک: سوره بقره، آیه ۲۹؛ سوره جاثیه، آیه ۱۳؛ سوره اسراء، آیه ۷.</ref>. البته [[خداوند]] افزون بر این همه [[شأن]] و [[منزلت]] و [[مقام معنوی]]، بار سنگین [[امانت الهی]] را بر دوش وی نهاده است<ref>نک: سوره احزاب، آیه ۷۲.</ref>. پس بایسته است او برای [[حفظ]] این [[امانت الهی]]، همه توان و نیروهای مادی و [[معنوی]] خویش را به کار گیرد، [[شأن]] و [[منزلت]] [[حقیقی]] خود را بشناسد و برای رسیدن به [[تکامل]] همه‌جانبه، بر اساس [[آموزه‌های الهی]] گام بردارد تا دچار زیان نشود و گوهر [[ارزشمند]] [[انسانی]] را از دست ندهد<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص ۳۶.</ref>.

{{اصلی|معنویت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی}}

توجه به [[معنویت]]، وجه اشتراک همه [[ادیان آسمانی]] است، ولی در [[اسلام]]، رابطه تنگاتنگی میان معنویت و [[زندگی مادی]] [[انسان]] وجود دارد. معنویت‌گرایی، از جمله مواردی است که هم در [[کلام الهی]] و هم در [[سنّت نبوی]] بر آن تأکید فراوان شده است. به این معنا که زندگی فقط بهره‌مندی مادی و کوشش برای به دست آوردن [[امور دنیوی]] نیست و حتی به [[برقراری عدالت]] منحصر نمی‌شود، بلکه همه اینها مقدمه‌ای برای رسیدن به تعالی [[اخلاقی]] و معنوی و تحکیم رابطه انسان با [[خدا]] و [[تقرب]] به اوست. البته پیش از رسیدن به تعالی اخلاقی و [[روحی]]، [[شناخت]] و [[معرفت الهی]]، [[اولویت]] و اهمیت بسیاری دارد. آن گاه که [[معرفت حقیقی]] حاصل شود، ویژگی‌هایی چون [[توکل]]، [[دعا]]، [[امیدواری]] به [[رحمت خدا]] و کوشش، در زندگی [[مؤمنان]] نمود می‌یابد و زندگی آنان با معنویت همراه می‌شود. رسول خدا {{صل}} [[کار و تلاش]] را همراه با [[توکل به خدا]]، لازمه [[زندگی]] می‌داند<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۳۸.</ref>.

صنعت و فناوری، در طول [[تاریخ]] و در میان همه [[قبایل]] و [[ادیان]]، در گسترش [[تمدن]] اهمیت بسزایی داشته، ولی در [[تمدن نبوی]] بر این امر تأکید ویژه‌ای شده است. [[پیامبر اعظم]] {{صل}} و [[امامان معصوم]] {{عم}} هماره [[مسلمانان]] و [[پیروان]] خود را به فراگیری [[دانش‌ها]] و [[فنون]] گوناگون [[تشویق]] می‌کردند. از دیدگاه آنان، [[رشد]] و [[بالندگی]] [[اقتصادی]] هر [[جامعه]] به رشد صنعت و نوآوری‌های فنی بستگی دارد. صنعت، اساس [[اشتغال]] و مایه سودآوری و [[رفاه]] در [[زندگی]] و سامان‌بخش [[حیات انسانی]] است. صنایع نظامی<ref>نک: سوره حدید، آیه ۲۵.</ref>، صنعت [[پوشاک]]<ref>محمدرضا حکیمی، الحیاة، ج۵، ص۳۵۷.</ref>، صنعت داروسازی<ref>محمدرضا حکیمی، الحیاة، ج۵، ص۳۵۷.</ref>، صنایع چوب<ref>محمدرضا حکیمی، الحیاة، ج۵، ص۳۵۹.</ref>، صنایع کشتی‌سازی<ref>نک: سوره مؤمنون، آیه ۲۷؛ محمدرضا حکیمی، الحیاة، ج۵، ص۳۵۷.</ref>، صنعت فولاد، صنایع دستی و ساخت وسایل خانگی و ظروف<ref>محمدرضا حکیمی، الحیاة، ج۵، ص۳۵۷.</ref>، صنعت شیشه‌سازی<ref>محمدرضا حکیمی، الحیاة، ج۵، ص۳۵۸.</ref>، صنایع تزیینی (طلا، نقره، جواهر و سنگ‌های قیمتی)، صنایع ساختمان<ref>محمدرضا حکیمی، الحیاة، ج۵، ص۳۵۸.</ref> و صنعت نفت و فرآورده‌های آن، هر کدام بخشی از نیازهای [[زندگی]] [[بشر]] را تأمین می‌کند. از این‌رو، [[رسول اکرم]] {{صل}} و [[امامان معصوم]] {{عم}}، همواره [[انسان]] را به کسب [[دانش]] و مهارت‌ها و فراگیری [[فنون]] صنعتی به عنوان یک دانش سفارش می‌کردند. با بررسی آموزه‌های [[نبوی]] و سخنان [[جانشینان]] [[الهی]] درمی‌یابیم آن بزرگواران همواره [[مسلمانان]] را از عواملی باز داشته‌اند که موجب [[عقب‌ماندگی]] [[فرهنگی]]، [[علمی]]، فنی، صنعتی و [[انحطاط جامعه]] است<ref>برای تفصیل بیشتر، نک: سیدهادی حسینی، فقر و توسعه در منابع دینی، ص۱۴۲-۱۵۷.</ref>.<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۴۱.</ref>

{{اصلی| خردگرایی}}

بارور ساختن [[عقل]] [[انسانی]] به عنوان [[رسول باطنی]] و زدودن خرافه‌ها و موهوم‌ها از اندیشه، زمینه‌ساز تعالی [[معنوی]] اوست. زندگی [[پیامبر اعظم]] {{صل}} سرشار از وقایعی است که بیان‌گر حقیقت‌گرایی آن حضرت و [[ارزش]] و اهمیت آن در آموزه‌های [[وحیانی]] [[اسلام]] است.  [[دین]] با خرافه‌پرستی و [[توهم‌گرایی]] در [[ستیز]] است. [[تاریخ]] [[ادیان]] و زندگی‌نامه [[پیامبران]]، بیان‌گر [[مبارزه]] آنان با انواع خرافه‌هاست.

[[رسول اکرم]] {{صل}} در جامعه‌ای به [[پیامبری]] برانگیخته شد که انواع گوناگون خرافه‌پرستی در آن رواج داشت. [[خداوند]] در [[قرآن]]، در این باره می‌فرماید: [[پیامبر خدا]] [[اندیشه‌ها]] و باورهای نادرست را که مانند غل و زنجیر، [[مردم]] را از تحرک و فعالیت درست بازمی داشت، از میان برداشت<ref>سوره اعراف، آیه ۱۵۷.</ref>. بر اساس [[آموزه‌های الهی]] [[پیامبر اعظم]] {{صل}}، [[سرنوشت]] هر فرد و جامعه‌ای تغییرپذیر و وابسته به [[اختیار]] و [[انتخاب]] آگاهانه یا غیرآگاهانه خود اوست، چنان‌که [[خداوند]] در کتاب آسمانی‌اش می‌فرماید: «خداوند سرنوشت جامعه‌ای را [[تغییر]] نمی‌دهد مگر آنکه [[مردم]] آن [[جامعه]]، خود، شرایط را تغییر دهند»<ref>سوره رعد، آیه ۱۱.</ref>. [[رسول خدا]] {{صل}} همواره پیروانش را از [[تقلید]] از [[سنّت‌های جاهلی]] و [[پیروی]] از [[آداب و رسوم]] نادرست پیشینیان مانند [[قربانی کردن]] برای محفوظ ماندن از [[بلا]] و [[شر]] موجودات [[غیبی]] مانند [[جن]]، [[عقیده]] به اقبال و شانس و [[پذیرفتن]] پیش‌گویی‌های [[کاهنان]] و فال‌گیران باز می‌داشت<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص ۴۳.</ref>.

{{اصلی|اعتدال در معارف و سیره نبوی}}

[[پیامبر بزرگوار اسلام]] به همه ارزش‌های والای [[اخلاقی]] نگاهی جامع و همراه با [[اعتدال]] داشت. آن حضرت هم به رعایت ارزش‌های اخلاقی توجه و تأکید می‌کرد و هم [[پیروان]] خود را به رعایت میانه‌روی درباره این [[ارزش‌ها]] سفارش می‌فرمود. [[رسول خدا]]{{صل}}، رعایت [[اخلاق اجتماعی]] را نیز به [[مسلمانان]] سفارش می‌کرد. حضرت به اخلاق اجتماعی، اخلاق شهروندی، چگونگی برخورد با غیرمسلمانان، [[اخلاق خانوادگی]] و [[اخلاق سیاسی]] نیز نگاهی جامع و کامل داشت. [[تکامل]] [[اخلاقی]] [[انسان]] در همه زمینه‌ها و جنبه‌ها و تحقق اهداف متعالی [[پیامبران]] که همان [[هدایت]] و [[سعادت انسان]] است، فقط با رعایت [[طبیعت]] [[انسانی]] به صورت [[معتدل]] امکان‌پذیر است، نه با افراط و تفریط<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص ۴۷.</ref>.