امام حسن مجتبی در معارف و سیره فاطمی: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان مدخل  = امام حسن مجتبی

درباره تعامل آن حضرت {{ع}} با مادرش، [[فاطمه]] {{س}}، با وجود اطلاعات درخور توجه، تاکنون کتاب مستقلی نوشته نشده و فقط [[ابن عقده زیدی]] [[مذهب]] کتابی مشتمل بر [[روایات]] فاطمه {{س}} از زبان فرزندانش نوشته است<ref>طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، ص۱۴.</ref>.<ref>[[سید علی رضا عالمی|عالمی، سید علی رضا]]، [[حسن بن علی (مقاله)| مقاله «حسن بن علی»]]، [[دانشنامه فاطمی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فاطمی ج۱]]، ص ۱۸۲.</ref>

هنگام [[شهادت]] نیز به برادرش، حسین {{ع}}، [[وصیت]] کرد پیکرم را بر سر [[مزار رسول خدا]] {{صل}}، سپس به سوی مادرم فاطمه {{س}} و پس از آن به [[بقیع]] ببر و همان جا [[دفن]] کن<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۳۰۰.</ref>. به گفته [[شیخ مفید]]، امام حسن {{ع}} را، به وصیت خودش، در کنار جده‌اش، [[فاطمه بنت اسد]]، [[دفن]] کردند<ref>مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۱۷، ۱۹.</ref>.<ref>[[سید علی رضا عالمی|عالمی، سید علی رضا]]، [[حسن بن علی (مقاله)| مقاله «حسن بن علی»]]، [[دانشنامه فاطمی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فاطمی ج۱]]، ص ۱۸۵.</ref>

بنا بر گزارشی، آن حضرت {{ع}} هنگام [[هجوم]] [[مخالفان]] عثمان، در [[منزل]] او حضور داشت تا از آسیب رسیدن به عثمان، به عنوان [[خلیفه]] [[مسلمانان]]، جلوگیری کند و خود نیز زخمی شد و جانش در معرض خطر قرار گرفت<ref>بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۶، ص۱۸۴.</ref>. این عملکرد هوشمندانه [[سیاسی]] ایشان - که به پیشنهاد پدرش، علی {{ع}}، صورت گرفت - این [[شبهه]] را که [[بنی‌هاشم]] با [[کشته شدن عثمان]] موافق‌اند، منتفی ساخت<ref>ر. ک: قرشی، باقر شریف، حیاة الامام الحسن بن علی {{ع}}، ج۱، ص۲۸۰-۲۸۲؛ عاملی، سیدجعفر مرتضی، الحیاة السیاسیة للامام الحسن {{ع}}، ص۱۶۲ -۱۶۷.</ref>. درباره [[صحت]] این گزارش‌های [[تاریخی]]، نقدهایی وجود دارد<ref>امینی، عبدالحسین، الغدیر، ج۹، ص۲۴۳؛ عاملی، سیدجعفر مرتضی، الحیاة السیاسیة للامام الحسن {{ع}}، ص۱۶۲-۱۶۷.</ref>.<ref>[[سید علی رضا عالمی|عالمی، سید علی رضا]]، [[حسن بن علی (مقاله)| مقاله «حسن بن علی»]]، [[دانشنامه فاطمی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فاطمی ج۱]]، ص ۱۸۸.</ref>

امام حسن {{ع}} در [[زمان]] خلافت پدرش علی {{ع}}، در تمام صحنه‌ها حاضر بود. او در [[همراهی]] [[کوفیان]] با علی {{ع}}، برای مقابله با [[اصحاب جمل]] در سال ۳۶ [[هجرت]]، نقش داشت<ref>بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۲۹-۳۰؛ ابن داوود دینوری، احمد، الاخبار الطوال، ص۱۴۴-۱۴۵.</ref> و در این [[جنگ]] سرنوشت‌ساز، [[فرمانده]] جناح راست [[سپاه]] بود<ref>ابن خیاط، تاریخ خلیفة بن خیاط، ص۱۳۸؛ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۴۸۵.</ref>. در [[جنگ صفین]] همراه برادرش حسین {{ع}}، فرمانده سواران بود<ref>ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج۳، ص۲۴.</ref> و در [[جنگ نهروان]] نیز حضور داشت<ref>طبری، احمد بن عبدالله، ذخائر العقبی، ص۲۲۷.</ref>.<ref>[[سید علی رضا عالمی|عالمی، سید علی رضا]]، [[حسن بن علی (مقاله)| مقاله «حسن بن علی»]]، [[دانشنامه فاطمی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فاطمی ج۱]]، ص ۱۸۹.</ref>

منابع تاریخی بر روی نام سه تن از [[همسران]] آن حضرت {{ع}} - که صاحب فرزند بودند - [[اتفاق نظر]] دارند: [[خوله]]، دختر منظور فزاری، مادر حسن؛ ام‌بشیر، دختر [[ابی‌مسعود]] [[خزرجی]]، مادر زید؛ و [[ام اسحاق]]، دختر [[طلحة بن عبیدالله]]، مادر [[طلحه]]<ref>ابن قتیبه دینوری، المعارف، ص۲۱۲؛ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۳۰۴.</ref>. برخی گفته‌اند که ام اسحاق، مادر [[حسین اثرم]] و [[ابوبکر]] و قاسم و [[عمرو]] نیز بوده است<ref>مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۲۰؛ ابن حزم اندلسی، جمهرة انساب العرب، ص۳۸-۳۹.</ref>. [[جعده]]، دختر [[اشعث بن قیس]]، دیگر [[همسر]] [[امام]] {{ع}} بود که از ایشان صاحب [[فرزندی]] نشد. بنا بر گزارشی، وی فرزندانی داشته است که در گذشتند<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۲۲۵-۲۲۶، «ملحقات».</ref>. [[ابن سعد]]، [[ام کلثوم]] (دختر [[فضل بن عباس]]) و [[زینب]] (دختر [[سبیع]] [[بجلی]]) را نیز جزو [[همسران]] آن حضرت {{ع}} نام برده و زینب را مادر عبدالله دانسته است<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۲۲۵-۲۲۶، «ملحقات».</ref>. بنابراین، در منابع متقدم، فقط نام شش تن به عنوان همسر [[امام حسن]] {{ع}} ثبت شده است. حضرت {{ع}} از برخی از [[کنیزان]] خود نیز دارای فرزند بود<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۲۲۵، «ملحقات»؛ علوی، علی بن محمد، المجدی فی انساب الطالبین، ص۱۹-۲۰.</ref>.<ref>[[سید علی رضا عالمی|عالمی، سید علی رضا]]، [[حسن بن علی (مقاله)| مقاله «حسن بن علی»]]، [[دانشنامه فاطمی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فاطمی ج۱]]، ص ۱۸۹.</ref>

بنا بر گزارش‌های [[مورخان]] [[اهل سنت]]، وقتی که [[حسن بن علی]] {{ع}} در بستر [[بیماری]] بود، به خواست آن حضرت {{ع}}، قرار بود در کنار [[مرقد]] [[پیامبر]] {{صل}} به [[خاک]] سپرده شود. امام حسن {{ع}} با [[پیش‌بینی]] [[مخالفت]] برخی اشخاص، [[وصیت]] نمود در صورت بروز تنش، او را در [[بقیع]] به خاک بسپارند<ref>بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۲۹۷-۲۹۸؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۳، ص۲۸۹.</ref>. بنا بر گزارش [[منابع اهل سنت]]، پس از [[شهادت]] آن [[حضرت]] {{ع}}، [[بنی‌امیه]] (به سرکردگی [[مروان بن حکم]]) مانع شدند که حضرت {{ع}} در کنار [[مرقد]] [[رسول خدا]] {{صل}} به [[خاک]] سپرده شود<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۸۹؛ ر. ک: ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۳، ص۲۸۷-۲۹۰.</ref>. برخی از [[اهل سنت]] مدعی شده‌اند [[عایشه]] زمانی که مردان مسلح [[جنگی]] را دید، از [[عاقبت]] امر بیمناک شد و گفت: «[[خانه]]، خانه من است و اجازه نمی‌دهم احدی در آن [[دفن]] شود»<ref>بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۲۹۸.</ref>. به گزارش [[شیخ مفید]]<ref>مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۱۸.</ref> و [[ابن‌شهرآشوب]]<ref>ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۲۰۴.</ref> برای جلوگیری از دفن [[امام حسن]] {{ع}}، عایشه مستقیماً دست به کار شد و سوار بر قاطر، فریاد زد: «کسی را که [[دوست]] نمی‌دارم، اجازه ورود به خانه‌ام نمی‌دهم». [[پشتیبانی]] عایشه از بنی‌امیه در این ماجرا و سوارشدن او بر قاطر، در برخی منابع دیگر هم آمده است<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۸۲.</ref>. پس از این ماجرا، [[امام حسین]] {{ع}}، طبق [[وصیت]]، امام حسن {{ع}} را در [[بقیع]] دفن کرد<ref>مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۱۹؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۹۲؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۳، ص۲۸۷.</ref>. با [[شهادت امام حسن]] {{ع}}، هفت [[روز]]، اهالی [[مکه]] و [[مدینه]] به سوگ نشستند<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۳، ص۲۹۷-۲۹۸.</ref>. در [[تشییع جنازه]] حضرت {{ع}}، از بنی‌امیه فقط [[سعید بن عاص]] حضور داشت که در آن [[زمان]] [[والی مدینه]] بود<ref>بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۲۹۹.</ref>.<ref>[[سید علی رضا عالمی|عالمی، سید علی رضا]]، [[حسن بن علی (مقاله)| مقاله «حسن بن علی»]]، [[دانشنامه فاطمی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فاطمی ج۱]]، ص ۱۹۳.</ref>