ابوخزامة بن یعمر سعدی قضاعی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اشتباه (تصحیف) پنجم: راوی و صحابی کیست؟''' اشتباه پنجم در نقل این حدیث این است که توصیف ابوخزامه به {{عربی|«احد بني الحارث بن سعد هذيم»}}، به {{عربی|«اخبرني الحارث»}}؛ و سپس در [[روایت]] دیگری به {{عربی|«عن الحارث»}}؛ [[تغییر]] یافته که نتیجه آن، [[تفسیر]] {{عربی|«عن ابیه»}}؛ به سعد بن هذیم و قرار دادن او به عنوان راوی اصلی خبر و [[صحابه]] شمردن او شده است<ref>ابن اثیر، ج۲، ص۴۶۶؛ ابن حجر، ج۳، ص۲۳۱.</ref>. برخی نیز سعد را فرزند [[قیس]] تصور و این روایت را به او منسوب کرده‌اند<ref>ابن اثیر، ج۲، ص۴۵۰-۴۵۱.</ref>. افزون بر اینکه [[سند صحیح]] آن، در بسیاری از نقل‌های دیگر همان گونه است که بیان شد. [[ابن حجر]]<ref>ابن حجر، ج۳، ص۲۳۱.</ref> علت این [[اشتباه]] را تصحیف «[[احد]] بنی» به «اخبرنی» و سپس جایگزین کردن «عن» به جای «اخبرنی» بیان داشته است و بر [[بغوی]]، [[ابن منده]]، [[ابن ابی داوود]] و ابن عبدالبر<ref>ابن عبدالبر، ج۲، ص۱۷۱.</ref> ایراد گرفته که ذیل نام [[سعد بن هذیل]] گفته‌اند وی [[پدر]] [[حارث بن سعد]] است و تنها [[روایت]] او از طریق [[زهری]] از ابوخزامه از محارث از پدرش نقل شده است. اشتباه دیگر اینکه هذیل، تصحیف هذیم است؛ چنانکه [[سعد بن قیس]] نیز اشتباه است.

[[تعجب]] از صحابه‌نگاران است که با اینکه همین روایت را ذیل یعمر السعدی آورده‌اند و در آن به ابوخزامة بن یعمر تصریح کرده‌اند<ref>ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۵۲.</ref>، ولی با توجه به نقل‌های گوناگون این روایت، گرفتار توهمات، تناقضات و افزودن اصحابی خیالی شده‌اند. از جمله ابن عبدالبر، در یک جا راوی خبر را بدون هیچگونه نقدی بر آن، [[سعد هذیل]] (هذیم)<ref>سعد هذیل، ج۲، ص۱۷۱.</ref> و در جای دیگر یعمر می‌داند<ref>یعمر، ج۴، ص۲۰۵.</ref>. یا مانند ابن حجر با اینکه ذیل یعمر<ref>ابن حجر، ج۶، ص۵۴۰.</ref> و در جای دیگر<ref>ابن حجر، ج۳، ص۲۳۲.</ref> تصریح کرده نام پدر ابوخزامه بعمر است، ولی ذیل ابوخزامه، نام او را یعمر گفته<ref>یعمر، ج۳، ص۲۳۲.</ref> و در جای دیگر<ref>یعمر، ج۳، ص۲۳۲.</ref> می‌گوید: نام ابو خزامه معلوم نیست. تمام این خطاها و تصحیف‌ها که تا کنون بیان شد به [[سند]] این [[روایت]] مربوط بود، ولی مشکل دیگری باقی است که حتی با فرض قبول نتیجه بالا، [[صحابی]] بودن یعمر را زیر سوال می‌برد و آن اینکه همان گونه که [[سند روایت]] گوناگون بیان گردیده، آنچه از یعمر نیز نقل شده، مختلف است. هر چند در نقل مشهور، یعمر از [[رسول خدا]] {{صل}} سؤال کرده است<ref>طبرانی، ج۶، ص۴۷؛ ابن ابی عاصم، ج۵، ص۷۰؛ الاصابه، ج۶، ص۵۴۱.</ref> که بر اساس این، صحابی بودن او [[ثابت]] خواهد شد، ولی بنا بر نقل‌های دیگر، یعمر می‌گوید از رسول خدا {{صل}} سؤال شد<ref>ابن ماجه، ج۲، ص۱۱۳۷.</ref> یا مردی از رسول خدا سؤال کرد <ref>ترمذی، ج۳، ص۳۰۸؛ دولابی، ج۱، ص۲۸.</ref> که این نقل، در [[اثبات]] صحابی بودن او [[صراحت]] ندارد. این دو نقل با توجه به نقل‌های مشهور، نشان می‌دهد «سئلت» به «سئل» [[تغییر]] کرده است. دلیل این مطلب اینکه [[ترمذی]]<ref>ترمذی، ج۳، ص۲۷.</ref> در نقل دیگری آورده: «عن ابی خزامة عن أبیه قال: سألت [[رسول الله]]» و در نقل [[بیهقی]]<ref>بیهقی، ج۳، ص۳۴۹.</ref> چنین آمده است: {{عربی|«... عن ابن شهاب حدثنی ابو خزامة - أحد بنی الحارث بن سعد - ان اباه اخبره انه سئل رسول الله»}}؛ [[نقلی]] که سؤال کننده را مردی بی‌نام معرفی کرده، ترمذی<ref>ترمذی، ج۳، ص۲۲۷.</ref> این نقل را بدین سند نشناخته و نقل مشهور را پذیرفته است که در آن تعبیر «سئلت» دارد.<ref>[[محمد رضا هدایت‌پناه|هدایت‌پناه، محمد رضا]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوخزامة بن یعمر سعدی قضاعی»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص:۲۶۱-۲۶۳.</ref>