بیعت با امام مهدی: تفاوت میان نسخه‌ها

"[[بیعت]]" واژه عربی از ریشه "ب ی ع" به معنای [[خرید و فروش]] و ایجاب و پذیرش [[بیع]] و در اصطلاح بر هم زدن [[کف دست]] راست از طرفین معامله به نشانه ختم معامله و [[تسلیم]] است و نیز به هر عمل و [[رفتاری]] اطلاق می‏‌شود که شخص به وسیله آن [[فرمانبرداری]] خود را از شخص دیگر و [[سرسپردگی]] در برابر امر و [[سلطه]] او نشان دهد. شاید اطلاق کلمه "بیعت" به این معنا، از این جهت است که هریک از دو طرف، تعهّدی همچون دو معامله‌‏گر در برابر دیگری می‏‌کنند؛ بیعت‏‌کننده حاضر می‌‏شود تا پای [[جان]] و [[مال]] و فرزند در راه [[اطاعت]] او بایستد و بیعت‏‌پذیر نیز حمایت و [[دفاع]] او را بر عهده می‏‌گیرد<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۱۲۶ ـ ۱۲۸.</ref>.

بیعت یک [[برنامه اجتماعی]] برای رسمیت دادن به [[حکومت]] یک [[حاکم]] و به‌معنای اعلام [[پذیرفتن]] او و [[تسلیم]] در برابر اوست. جلوه ظاهری بیعت، [[دست]] در دست حاکم گذاشتن و فشردن دست اوست، و در پس این پرده ظاهری، [[عهد]] و [[پیمان‌ها]] و گواهی‌های متعددی است که [[بیعت‌کننده]] به آنها [[تعهد]] می‌نماید<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۸۷.</ref>.

بیعت، سنتی بود که پیش از [[اسلام]]، میان [[عرب]] رواج داشت؛ به همین دلیل طائفه [[اوس و خزرج]] در آغاز اسلام به [[مکه]] آمدند و با [[پیامبر اسلام]]{{صل}} در [[عقبه]] بیعت کردند. برخورد آنها با مسئله بیعت، برخورد با یک امر آشنا بود. پس از آن نیز [[پیغمبر گرامی اسلام]]{{صل}} در فرصت‌های گوناگون، با [[مسلمانان]] تجدید بیعت کرد.  

گفتنی است درباره [[پیامبر]]{{صل}} و [[امامان معصوم]]{{ع}} که از سوی [[خدا]] [[نصب]] می‌شوند به بیعت نیازی نیست، یعنی [[اطاعت پیامبر]]{{صل}} و [[امام]] [[معصوم]] [[منصوب]] از سوی او، [[واجب]] است؛ چه بر کسانی که بیعت کرده‌اند و چه آنان که بیعت نکرده‌اند. به تعبیر دیگر، لازمه [[مقام نبوت]] و [[امامت]]، [[وجوب اطاعت]] است؛ همان‌گونه که [[قرآن]] می‌فرماید: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَطِيعُواْ اللَّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُولِي الأَمْرِ مِنكُمْ}}<ref>سوره نساء، آیه ۵۹.</ref>؛ ‌ای کسانی که [[ایمان]] آورده‌اید خدا را [[اطاعت]] کنید و [[پیامبر]] و اولیای امر خود را [نیز] [[اطاعت]] کنید. حال این [[پرسش]] پیش می‌آید که: چرا پیامبر{{صل}} از [[یاران]] خود یا تازه [[مسلمانان]]، [[بیعت]] گرفت که دو نمونه آن ([[بیعت رضوان]] و [[بیعت]] با [[اهل مکه]])، به طور صریح در [[قرآن]] آمده است؟<ref>ر. ک: سوره فتح، آیه۱۰ و ۱۸.</ref>. در پاسخ باید گفت: بدون [[شک]] این بیعت‌ها، یک نوع تأکید بر [[وفاداری]] بوده که در مواقع خاصی انجام می‌گرفته است. به خصوص برای مقابله با بحران‌ها و حوادث سخت از آن استفاده می‌شده است تا در [[سایه]] آن، [[روح]] تازه‌ای در کالبد افراد دمیده شود. همین امر در بیعت با [[حضرت مهدی]]{{ع}} نیز صورت خواهد گرفت که جنبه تأکید بر وفاداری دارد<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)| درسنامه مهدویت ج۳]]، ص۱۶۵-۱۶۷ و [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۱۲۶ ـ ۱۲۸.</ref>.  

== بیعت با امام مهدی {{ع}} ==

یکی از کارهای نخست حضرت مهدی{{ع}} گرفتن بیعت از یاران خود است. این بیعت، در [[مسجد الحرام]] و بین [[رکن و مقام]] صورت می‌گیرد<ref>طوسی، کتاب الغیبه، ص۴۷۶، ح۵۰۲؛ عبدالرزاق بن همام صنعانی، المصنف، ج۱۱، ح۲۰۷۶۹.</ref>. البته در روایاتی نقل شده که نخستین [[بیعت کننده]] با حضرت مهدی{{ع}}، [[جبرئیل امین]] است. [[امام باقر]]{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|... فَیَکُونُ أَولُ مَنْ یُبَایِعُهُ جَبْرَئِیلَ ثُم الثلَاثَمِائَهِ وَ الثلَاثَهَ عَشَر}}<ref>علی بن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، ج۲، ص۲۰۴؛ نیز ر. ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۴، ص۱۸۴، ح۳.</ref>؛ ... پس نخستین کس که با او بیعت می‌کند، [[جبرئیل]] است. سپس آن ۳۱۳ نفر [بیعت می‌کنند]... افزون بر روایات شیعه در پاره‌ای از روایات [[اهل سنت]] نیز بر بیعت یاران حضرت با ایشان تأکید شده است<ref>عبدالرزاق صنعانی، المصنف، ج۱۱، باب المهدی، ح۲۰۷۶۹؛ نیز نک: مقدسی شافعی، عقد الدرر، ص۱۲۳.</ref>. [[ابو بصیر]] از [[امام صادق]]{{ع}} [[روایت]] کرده که آن حضرت فرمود: پدرم به من فرمود: {{متن حدیث|… وَ اللهِ لَکَأَنی أَنْظُرُ إِلَیْهِ بَیْنَ الرکْنِ وَ الْمَقَامِ یُبَایِعُ الناسَ عَلَی کِتَابٍ جَدِیدٍ عَلَی الْعَرَبِ شَدِیدٌ}}<ref>محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه، ۱۹۴، ح۱؛ ص۲۶۲، ح۲۲؛ ص۲۶۳، ح۲۴.</ref>؛ ... به [[خدا]] [[سوگند]]! گویی هم اکنون به او می‌نگرم که میان [[رکن و مقام]] به فرمانی جدید از [[مردم]] [[بیعت]] می‌گیرد، فرمانی که بر [[عرب]] سخت گران است.

بنابراین بیعت فقط به دلیل تأکید بر [[دلدادگی]] [[یاران]] نسبت به [[حضرت مهدی]]{{ع}} است و هرگز به سبب اعتماد و یا عدم اعتماد نیست<ref>در برخی از کتاب‌ها به مفاد بیعت نامه حضرت نیز اشاره شده است؛ اما از آنجا که این منابع روایی و روایات مربوط، دارای اعتبار کافی نیست از ذکر آنها چشم پوشی شد.</ref>. [[امام مهدی]]{{ع}} پس از ظهور، به [[هدایت]] و [[ارشاد]] مردم می‌پردازد و آنان را به [[معنویت]] و [[عدل و داد]] فرا می‌خواند. در برابر گفت و گوهای منطقی و ارشادات آن حضرت، گروه [[باطل]] و صاحبان زر و زور و تزویر و [[فساد]] قرار می‌گیرند. در نتیجه آن حضرت بعد از [[اتمام حجت]] به [[مبارزه]] می‌پردازد و [[نهضت]] [[مستضعفان]] و ستمدیدگان را [[رهبری]] می‌کند... و در اینجاست که [[قیام جهانی]] او آغاز می‌شود<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)| درسنامه مهدویت ج۳]]، ص۱۶۵-۱۶۷.</ref>.

درباره [[حضرت ولی عصر]]{{ع}}، به خاطر عدم حضور وی، به بیعت زبانی اکتفا شده و ما با اقرارهایی که در پیشگاه حضرت می‌نماییم، در واقع دست بیعت با او می‌دهیم. این اقرارها شامل [[شهادت]] و [[گواهی دادن]] ما نسبت به [[فضائل]] و خصائص و [[برکات]] حضرت است و [[اعلان]] [[اعتقاد]] به ظهور [[قطعی]] او و آنچه پس از ظهور، به دست مبارکش به وقوع می‌پیوندد و در نهایت [[عهد]] و [[پیمان]] محکم [[وفاداری]] است که با او می‌بندیم. این [[بیعت]] در دو مورد به صورت عملی نیز دستور داده شده است: یکی در [[دعای عهد]] است که در آخر [[دعا]]، سه بار با دست راست به پای راست می‌زنیم و می‌گوییم: {{متن حدیث|الْعَجَلَ الْعَجَلَ يَا مَوْلَايَ يَا صَاحِبَ الزَّمَانِ}} و دیگری در دعای [[زمان غیبت]] است که پس از دعا، [[دست]] راست را بر [[کف دست]] چپ می‌زنیم و گویی با آن حضرت دست بیعت می‌دهیم.

دعای عهد، [[بیعت]] با حضرت است و در آن هر روز صبح با [[تجدید بیعت]] و [[اعلان]] [[آمادگی]] و [[استقامت]] بر بیعتی که تا [[روز قیامت]] بر گردن گرفته‌ایم از [[خداوند]] [[ثبات]] آن را می‌خواهیم: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ إِنِّي أُجَدِّدُ لَهُ فِي صَبِيحَةِ يَوْمِي هَذَا وَ مَا عِشْتُ مِنْ أَيَّامِي عَهْداً وَ عَقْداً وَ بَيْعَةً لَهُ فِي عُنُقِي}}<ref>خدایا من در صبح امروز و تا روزی که زنده باشم، عهد و پیمان و بیعت او را با خود تجدید می‌کنم، به طوری که هرگز از آن بازنگردم و آن را کنار نگذارم. خدایا این بیعت او تا روز قیامت بر گردن من است؛ مفاتیح الجنان، دعای عهد.</ref>.

 

اما در [[روایات]] مختلفی آمده است که [[یاران]] حضرت در میان [[رکن و مقام]] با او بیعت می‌کنند<ref>البیان، ص۲۱۰ و ۲۱۸؛ الزام الناصب، ص۵۲ و ۲۵۲.</ref>. همچنین آمده است که حضرت در میان رکن و مقام از [[مردم]] برای امری تازه، کتابی تازه و [[حکومت]] آسمانی تازه، بیعت می‌گیرد<ref>بحار الانوار، ج ۵۲، ص۹۵ و ۱۲۱؛ الزام الناصب، ص۲۲۳.</ref>.

 

[[امیر المؤمنین]]{{ع}} در ضمن [[حدیثی]] طولانی، در وصف بیعت [[یاران حضرت مهدی]]{{ع}} چنین می‌فرماید: "... با او بیعت می‌کنند که هرگز [[دزدی]] نکنند، [[زنا]] نکنند، [[مسلمانی]] را [[دشنام]] ندهند، [[خون]] کسی را به ناحق نریزند، به آبروی کسی لطمه نزنند، به [[خانه]] کسی [[هجوم]] نبرند، کسی را به ناحق نزنند، طلا و [[نقره]] و گندم و جو ذخیره نکنند، [[مال یتیم]] را نخورند، در مورد چیزی‌که [[یقین]] ندارند [[گواهی]] ندهند، مسجدی را خراب نکنند، مشروب نخورند، حریر و خز نپوشند، در برابر سیم و زر سر فرود نیاورند، راه را بر کسی نبندند، راه را [[ناامن]] نکنند، گرد همجنس‌بازی نگرایند، خوراکی را [[انبار]] نکنند، به کم [[قناعت]] کنند، طرفدار [[پاکی]] باشند، از [[پلیدی]] گریزان باشند، به [[نیکی]] [[فرمان]] دهند، از [[زشتی‌ها]] بازدارند، جامه‌های [[خشن]] بپوشند، خاک را متکای خود سازند، در [[راه خدا]] حقّ‌ [[جهاد]] را ادا کنند و...، او نیز در حقّ‌ خود [[تعهد]] می‌کند که: از راه آنها برود، جامه‌ای مثل [[جامه]] آنها بپوشد، مرکبی همانند مرکب آنها سوار شود، آن‌چنان‌که آنها می‌خواهند باشد، به کم [[راضی]] و قانع شود، [[زمین]] را به [[یاری خدا]] پر از [[عدالت]] کند، آن‌چنان‌که پر از [[ستم]] شده است، [[خدا]] را آن‌چنان‌که [[شایسته]] است بپرستد، برای خود [[دربان]] و [[نگهبان]] [[اختیار]] نکند و..."<ref>[[منتخب الاثر (کتاب)|منتخب الاثر]]، ص۴۶۹؛ الملاحم و الفتن، ص۴۹؛ روزگار رهایی، ج ۱، ص۴۶۵.</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۸۷؛ [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص۱۵۹.</ref>

 

پذیرش بیعت سه مرحله دارد؛ پذیرش [[قلبی]]، پذیرش زبانی، و پذیرش عملی. اساس بیعت، پذیرش قلبی است، یعنی قلباً و از روی [[یقین]] به تمام شئونات امام و [[مقام ولایت]] ایشان [[باور]] داشته باشیم؛ آن‌چنان که [[امام علی]]{{ع}} را صاحب [[جان]] و [[مال]] و صاحب اختیار خود بدانیم، [[امر]] ایشان را [[امر خدا]] و [[نهی]] ایشان را نهی [[خدای تعالی]] بدانیم و [[تبعیت]] و [[پیروی]] از ایشان را حتی در امور عادی بر خود [[واجب]] بشماریم.

 

[[بیعت]] زبانی، یعنی به همین [[اعتقاد قلبی]] [[اقرار]] داشته باشیم. مرحله دیگر بیعت مربوط به عمل ماست. یعنی تمام آنچه را که قلباً معتقدیم و به زبان اعتراف کردیم، [[جامه]] عمل بپوشانیم و در [[عمل]] [[تسلیم]] بی‌چون و چرای [[ائمه]]{{عم}} باشیم. بنابراین، [[بیعت]] [[واقعی]] همان تسلیم [[قلبی]]، زبانی و عملی است، نه دست دادن تنها. در دعای [[شریف]] [[عهد]] با [[امام زمان]]{{ع}} می‌خوانیم: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ إِنِّي أُجَدِّدُ لَهُ فِي صَبِيحَةِ يَوْمِي هَذَا وَ مَا عِشْتُ مِنْ أَيَّامِي عَهْداً وَ عَقْداً وَ بَيْعَةً لَهُ فِي عُنُقِي لَا أَحُولُ عَنْهَا وَ لَا أَزُولُ أَبَداً}}؛ خدایا! در بامداد امروز و هر [[روز]] از روزهای عمرم، عهد و [[پیمان]] و بیعتی را که برای او به گردن دارم تجدید می‌کنم و از آن برنمی‌گردم و کناره نمی‌گیرم<ref>[[حبیب‌الله فرحزاد|فرحزاد، حبیب‌الله]]، [[غدیر برترین پیام آسمانی (کتاب)|غدیر برترین پیام آسمانی]]، ص۳۳۵.</ref>.