بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
== [[حکم]] سلام == | == [[حکم]] سلام == | ||
پیشی گرفتن در سلام به [[مسلمانان]]، [[مستحب]] مؤکّد و ترک آن [[مکروه]] است<ref>وسائل الشیعة، ج۱۲، ص۵۷ .</ref>، مگر [[نمازگزار]] که ابتدا به سلام برای او جایز نیست<ref>العروة الوثقی، ج۳، ص۱۵.</ref>. برخی، سلام کردن به نمازگزار را مکروه دانستهاند<ref>مستند الشیعة، ج۷، ص۶۶ ـ ۶۷؛ العروة الوثقی، ج۳، ص۲۴.</ref>. در مقابل، برخی تفاوتی میان نمازگزار و غیر نمازگزار نگذاشته، سلام کردن را مطلقا، حتی به نمازگزار، مستحب دانستهاند<ref>الحدائق الناضرة، ج۹، ص۸۹ ـ ۹۰.</ref>؛ بلکه عدم [[کراهت]] سلام کردن به نمازگزار به مشهور نسبت داده شده است<ref>مجمع الفائدة، ج۳، ص۱۲۲.</ref>. | پیشی گرفتن در سلام به [[مسلمانان]]، [[مستحب]] مؤکّد و ترک آن [[مکروه]] است<ref>وسائل الشیعة، ج۱۲، ص۵۷.</ref>، مگر [[نمازگزار]] که ابتدا به سلام برای او جایز نیست<ref>العروة الوثقی، ج۳، ص۱۵.</ref>. برخی، سلام کردن به نمازگزار را مکروه دانستهاند<ref>مستند الشیعة، ج۷، ص۶۶ ـ ۶۷؛ العروة الوثقی، ج۳، ص۲۴.</ref>. در مقابل، برخی تفاوتی میان نمازگزار و غیر نمازگزار نگذاشته، سلام کردن را مطلقا، حتی به نمازگزار، مستحب دانستهاند<ref>الحدائق الناضرة، ج۹، ص۸۹ ـ ۹۰.</ref>؛ بلکه عدم [[کراهت]] سلام کردن به نمازگزار به مشهور نسبت داده شده است<ref>مجمع الفائدة، ج۳، ص۱۲۲.</ref>. | ||
به تصریح برخی، سلام کردن به [[کافر]] جز هنگام [[ضرورت]] جایز نیست<ref>الحدائق الناضرة، ج۹، ص۸۴ ـ ۸۵؛ مستند الشیعة، ج۷، ص۷۴.</ref>. | به تصریح برخی، سلام کردن به [[کافر]] جز هنگام [[ضرورت]] جایز نیست<ref>الحدائق الناضرة، ج۹، ص۸۴ ـ ۸۵؛ مستند الشیعة، ج۷، ص۷۴.</ref>. | ||
سلام کردن[[زن]] به مرد نامحرم و عکس آن، در صورتی که | سلام کردن [[زن]] به مرد نامحرم و عکس آن، در صورتی که بیم [[فتنه]] و افتادن در [[گناه]] نباشد جایز است<ref>الحدائق الناضرة، ج۹، ص۸۳؛ مستند الشیعة، ج۷، ص۷۳؛ العروة الوثقی، ج۳، ص۲۵.</ref>. قول به [[حرمت]] سلام کردن زن به مرد نامحرم به مفهوم کلمات بسیاری از [[فقها]] نسبت داده شده است<ref>مجمع الفائدة، ج۳، ص۱۲۰.</ref>. البته برخی به کراهت سلام کردن مرد بر [[زن]] [[جوان]] نامحرم تصریح کردهاند<ref>غنائم الأیام، ج۳، ص۲۳۷.</ref>. | ||
سلام کردن، مستحب کفایی است و در جایی که جمعی وارد بر کسی میشوند با [[سلام کردن]] یکی از آنان، [[استحباب]] آن از دیگران ساقط میگردد<ref>تذکرة الفقهاء، ج۹، ص۲۰؛ الحدائق الناضرة، ج۹، ص۷۵.</ref>؛ لکن برخی در فرض یاد شده قائل به بقای اصل استحباب برای دیگران شده و گفتهاند: تنها مؤکد بودن آن برداشته میشود<ref>جواهر الکلام، ج۱۱، ص۱۰۶.</ref>. | سلام کردن، مستحب کفایی است و در جایی که جمعی وارد بر کسی میشوند با [[سلام کردن]] یکی از آنان، [[استحباب]] آن از دیگران ساقط میگردد<ref>تذکرة الفقهاء، ج۹، ص۲۰؛ الحدائق الناضرة، ج۹، ص۷۵.</ref>؛ لکن برخی در فرض یاد شده قائل به بقای اصل استحباب برای دیگران شده و گفتهاند: تنها مؤکد بودن آن برداشته میشود<ref>جواهر الکلام، ج۱۱، ص۱۰۶.</ref>. | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
معروف میان [[فقها]] تحقق ابتدا به سلام با هر یک از چهار صیغه: «سلامٌ علیک»، «السّلامُ علیک، سلامٌ علیکم» و «السّلام علیکم» است<ref>جواهر الکلام، ج۱۱، ص۱۰۳.</ref>؛ لکن در اینکه سلام تنها با چهار ترکیب یاد شده (با تقدم کلمه سلام بر ظرف) تحقق مییابد یا نه، [[اختلاف]] است. برخی، تنها چهار ترکیب بالا را تحقق بخش سلام دانسته و [[سلام کردن]] به دیگر ترکیب‌ها همچون «علیک» و «علیکم السلام» (با تقدم ظرف بر سلام) را صحیح ندانستهاند؛ در نتیجه جواب آن [[واجب]] نخواهد بود<ref>الحدائق الناضرة، ج۹، ص۷۲.</ref>. برخی دیگر صیغههای سلام را «سلام علیک»، «سلام علیکم»، «السّلام علیکم»، و «علیکم السّلام» دانستهاند<ref>کتاب السرائر، ج۱، ص۲۳۶.</ref>. | معروف میان [[فقها]] تحقق ابتدا به سلام با هر یک از چهار صیغه: «سلامٌ علیک»، «السّلامُ علیک، سلامٌ علیکم» و «السّلام علیکم» است<ref>جواهر الکلام، ج۱۱، ص۱۰۳.</ref>؛ لکن در اینکه سلام تنها با چهار ترکیب یاد شده (با تقدم کلمه سلام بر ظرف) تحقق مییابد یا نه، [[اختلاف]] است. برخی، تنها چهار ترکیب بالا را تحقق بخش سلام دانسته و [[سلام کردن]] به دیگر ترکیب‌ها همچون «علیک» و «علیکم السلام» (با تقدم ظرف بر سلام) را صحیح ندانستهاند؛ در نتیجه جواب آن [[واجب]] نخواهد بود<ref>الحدائق الناضرة، ج۹، ص۷۲.</ref>. برخی دیگر صیغههای سلام را «سلام علیک»، «سلام علیکم»، «السّلام علیکم»، و «علیکم السّلام» دانستهاند<ref>کتاب السرائر، ج۱، ص۲۳۶.</ref>. | ||
در مقابل، برخی گفتهاند: سلام کردن به آنچه عنوان تحیت و سلام بر آن صادق است، تحقق مییابد؛ خواه با ترکیب «سلام علیکم» باشد یا «علیکم السّلام» و یا «سلام» به | در مقابل، برخی گفتهاند: سلام کردن به آنچه عنوان تحیت و سلام بر آن صادق است، تحقق مییابد؛ خواه با ترکیب «سلام علیکم» باشد یا «علیکم السّلام» و یا «سلام» به تنهایی؛ در نتیجه با هر صیغهای ادا شود، پاسخ آن واجب خواهد بود<ref>مختلف الشیعة، ج۲، ص۲۰۴؛ جواهر الکلام، ج۱۱، ص۱۰۴.</ref>. | ||
== پاسخ سلام == | == پاسخ سلام == | ||
سلام کردن [[مستحب]]، بلکه [[افضل]] از پاسخ آن است، لکن پاسخ آن حتی بر [[نمازگزار]] واجب است<ref>مفتاح الکرامة، ج۴، ص۹۷۳؛ مستند الشیعة، ج۷، ص۶۷.</ref>. البته [[وجوب]] آن کفایی است و با پاسخ دادن فردی از میان جمع، از دیگران ساقط میشود<ref>جواهر الکلام، ج۱۱، ص۱۰۶.</ref>. | سلام کردن [[مستحب]]، بلکه [[افضل]] از پاسخ آن است، لکن پاسخ آن حتی بر [[نمازگزار]] واجب است<ref>مفتاح الکرامة، ج۴، ص۹۷۳؛ مستند الشیعة، ج۷، ص۶۷.</ref>. البته [[وجوب]] آن کفایی است و با پاسخ دادن فردی از میان جمع، از دیگران ساقط میشود<ref>جواهر الکلام، ج۱۱، ص۱۰۶.</ref>. | ||
پاسخ سلام واجب فوری است<ref>مفتاح الکرامة، ج۴، ص۹۶۹؛ جواهرالکلام، ج۱۱، ص۱۱۱.</ref>؛ بدین معنا که سلام شونده باید در پاسخ دادن [[شتاب]] کند؛ در حدّی که عرف او را تارک آن نداند. بنابر این، | پاسخ سلام واجب فوری است<ref>مفتاح الکرامة، ج۴، ص۹۶۹؛ جواهرالکلام، ج۱۱، ص۱۱۱.</ref>؛ بدین معنا که سلام شونده باید در پاسخ دادن [[شتاب]] کند؛ در حدّی که عرف او را تارک آن نداند. بنابر این، پاسخگویی پس از اتمام کلمه یا [[کلام]] در صورتی که سلام در اثنای آن صورت گرفته باشد، ضرری به فوری بودن نمیرساند<ref>ذخیرة المعاد، ص۳۶۷؛ الحدائق الناضرة، ج۹، ص۸۱.</ref>. | ||
بنابر قول مشهور، پاسخ [[سلام]] باید به گونهای باشد که سلام کننده آن را بشنود<ref>ذخیرة المعاد، ص۳۶۶؛ جواهر الکلام، ج۱۱، ص۱۰۸.</ref>؛ لکن برخی در [[وجوب]] آن تردید کردهاند<ref>مجمع الفائدة، ج۳، ص۱۱۹ ـ ۱۲۰.</ref>؛ بلکه بعضی در حال [[نماز]]، پاسخ آهسته را نیز جایز دانستهاند<ref>المعتبر، ج۲، ص۲۶۴.</ref>. | بنابر قول مشهور، پاسخ [[سلام]] باید به گونهای باشد که سلام کننده آن را بشنود<ref>ذخیرة المعاد، ص۳۶۶؛ جواهر الکلام، ج۱۱، ص۱۰۸.</ref>؛ لکن برخی در [[وجوب]] آن تردید کردهاند<ref>مجمع الفائدة، ج۳، ص۱۱۹ ـ ۱۲۰.</ref>؛ بلکه بعضی در حال [[نماز]]، پاسخ آهسته را نیز جایز دانستهاند<ref>المعتبر، ج۲، ص۲۶۴.</ref>. | ||
پاسخ سلام [[کودک]] ممیّز نیز [[واجب]] است؛ لکن در صورتی که سلام بر جمع باشد، در جواز اکتفا به پاسخ وی، [[اختلاف]] است<ref>الحدائق الناضرة، ج۹، ص۷۵ ـ ۷۶؛ مستند الشیعة، ج۷، ص۷۱؛ جواهر الکلام، ج۱۱، ص۱۰۷.</ref>. برخی، پاسخ دادن به سلام کودک ممیّز را واجب ندانستهاند<ref>مفتاح الکرامة، ج۴، ص۹۶۷ ـ ۹۶۸.</ref>. | پاسخ سلام [[کودک]] ممیّز نیز [[واجب]] است؛ لکن در صورتی که سلام بر جمع باشد، در جواز اکتفا به پاسخ وی، [[اختلاف]] است<ref>الحدائق الناضرة، ج۹، ص۷۵ ـ ۷۶؛ مستند الشیعة، ج۷، ص۷۱؛ جواهر الکلام، ج۱۱، ص۱۰۷.</ref>. برخی، پاسخ دادن به سلام کودک ممیّز را واجب ندانستهاند<ref>مفتاح الکرامة، ج۴، ص۹۶۷ ـ ۹۶۸.</ref>. در اینکه پاسخ سلام [[کافر]] واجب است یا نه [[اختلاف]] است<ref> مستند الشیعة، ج۷، ص۷۴.</ref>. | ||
در اینکه پاسخ سلام [[کافر]] واجب است یا نه [[اختلاف]] است<ref> مستند الشیعة، ج۷، ص۷۴.</ref>. | |||
بنابر قول به [[حرمت]] [[سلام کردن]] [[زن]] بر مرد نامحرم و عکس آن، آیا در صورت سلام کردن، پاسخ آن واجب است یا نه مسئله اختلافی است<ref>مفتاح الکرامة، ج۴، ص۹۷۲؛ جواهر الکلام، ج۱۱، ص۱۱۷ ـ ۱۱۸.</ref>. | بنابر قول به [[حرمت]] [[سلام کردن]] [[زن]] بر مرد نامحرم و عکس آن، آیا در صورت سلام کردن، پاسخ آن واجب است یا نه مسئله اختلافی است<ref>مفتاح الکرامة، ج۴، ص۹۷۲؛ جواهر الکلام، ج۱۱، ص۱۱۷ ـ ۱۱۸.</ref>. | ||
| خط ۵۱: | خط ۴۹: | ||
چنانچه کسی با صیغه «علیکم السّلام» به نمازگزار سلام کند، آیا پاسخگویی به آن بر او جایز است و در صورت جواز آیا باید جواب همانند سلام باشد یا با صیغه «سلام علیکم»؟ مسئله اختلافی است<ref>مفتاح الکرامة، ج۴، ص۹۶۳ ـ ۹۶۴؛ مستمسک العروة، ج۶، ص۵۵۷ ـ ۵۵۸؛ مستند العروة (الصلاة)، ج۴/، ص۴۸۷ ـ ۴۸۹؛ مهذب الأحکام، ج۷، ص۱۸۹ ـ ۱۹۰.</ref>. | چنانچه کسی با صیغه «علیکم السّلام» به نمازگزار سلام کند، آیا پاسخگویی به آن بر او جایز است و در صورت جواز آیا باید جواب همانند سلام باشد یا با صیغه «سلام علیکم»؟ مسئله اختلافی است<ref>مفتاح الکرامة، ج۴، ص۹۶۳ ـ ۹۶۴؛ مستمسک العروة، ج۶، ص۵۵۷ ـ ۵۵۸؛ مستند العروة (الصلاة)، ج۴/، ص۴۸۷ ـ ۴۸۹؛ مهذب الأحکام، ج۷، ص۱۸۹ ـ ۱۹۰.</ref>. | ||
آیا نماز گزار میتواند جواب سلام را نیکوتر از سلام بدهد، مانند آنکه در پاسخ «سلام علیکم» بگوید «سلام علیکم و [[رحمة]] اللّه»؟ اختلاف است<ref>مفتاح الکرامة، ج۴، ص۹۶۴؛ جواهر الکلام، ج۱۱، ص۱۰۳.</ref>. | آیا نماز گزار میتواند جواب سلام را نیکوتر از سلام بدهد، مانند آنکه در پاسخ «سلام علیکم» بگوید «سلام علیکم و [[رحمة]] اللّه»؟ اختلاف است<ref>مفتاح الکرامة، ج۴، ص۹۶۴؛ جواهر الکلام، ج۱۱، ص۱۰۳.</ref>. هرگاه یکی از [[نمازگزاران]] سلام را پاسخ دهد، آیا پاسخگویی بر دیگران نیز جایز بلکه [[مستحب]] است، یا نه؟ مسئله اختلافی است<ref>مفتاح الکرامة، ج۴، ص۹۶۶ ـ ۹۶۷؛ جواهر الکلام، ج۱۱، ص۱۰۸.</ref>. هرگاه نماز گزار پاسخ سلام را ندهد و نماز را ادامه دهد، آیا نمازش [[باطل]] میگردد؟ مسئله اختلافی است<ref>مفتاح الکرامة، ج۴، ص۹۶۹ ـ ۹۷۱.</ref>. | ||
هرگاه یکی از [[نمازگزاران]] سلام را پاسخ دهد، آیا پاسخگویی بر دیگران نیز جایز بلکه [[مستحب]] است، یا نه؟ مسئله اختلافی است<ref>مفتاح الکرامة، ج۴، ص۹۶۶ ـ ۹۶۷؛ جواهر الکلام، ج۱۱، ص۱۰۸.</ref>. | |||
هرگاه نماز گزار پاسخ سلام را ندهد و نماز را ادامه دهد، آیا نمازش [[باطل]] میگردد؟ مسئله اختلافی است<ref>مفتاح الکرامة، ج۴، ص۹۶۹ ـ ۹۷۱.</ref>. | |||
== سلام بر خود و [[اهل]] مجلس == | == سلام بر خود و [[اهل]] مجلس == | ||
[[مستحب]] است [[انسان]] وقتی وارد خانهای میشود که کسی در آن نیست، برخود این گونه [[سلام]] کند: {{عربی|"السّلامُ عَلَیْنا مِنْ عِنْدِ رَبِّنا"}}<ref>وسائل الشیعة، ج۱۲، ص۸۰ ـ ۸۱.</ref> همچنین [[سلام کردن]] به حاضران در مجلس هنگام برخاستن از آن و | [[مستحب]] است [[انسان]] وقتی وارد خانهای میشود که کسی در آن نیست، برخود این گونه [[سلام]] کند: {{عربی|"السّلامُ عَلَیْنا مِنْ عِنْدِ رَبِّنا"}}<ref>وسائل الشیعة، ج۱۲، ص۸۰ ـ ۸۱.</ref> همچنین [[سلام کردن]] به حاضران در مجلس هنگام برخاستن از آن و خداحافظی از آنان مستحب است<ref>وسائل الشیعة، ج۱۲، ص۸۳.</ref>؛ لکن در [[استحباب]] یا [[وجوب]] پاسخ به آن [[اختلاف]] است<ref>تذکرة الفقهاء، ج۹، ص۲۳؛ بحار الأنوار، ج۸۴، ص۲۷۶؛ غنائم الأیام، ج۳، ص۲۳۶؛ صراط النجاة، ج۳، ص۲۹۱.</ref>. | ||
== [[آداب]] سلام == | == [[آداب]] سلام == | ||
پاسخ دادن سلام به نیکوتر از آن در غیر [[نماز]]، مستحب و مورد تأکید [[قرآن کریم]] است | پاسخ دادن سلام به نیکوتر از آن در غیر [[نماز]]، مستحب و مورد تأکید [[قرآن کریم]] است: {{متن قرآن|وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ حَسِيبًا}}<ref>«و چون به شما درودی گفته شد، با درودی بهتر از آن یا همانند آن پاسخ دهید؛ بی‌گمان خداوند حسابرس همه چیز است» سوره نساء، آیه ۸۶.</ref> نیکویی با گفتن «علیکم السّلام و رحمة اللّه و برکاته» در پاسخ «سلام علیکم» تحقق مییابد<ref>تحریر الوسیلة، ج۱، ص۱۸۷.</ref>. | ||
== آغاز کردن به سلام برای اینان مستحب است == | == آغاز کردن به سلام برای اینان مستحب است == | ||
سواره به پیاده؛ ایستاده به نشسته؛ جمع اندک به جمع انبوه و کوچکتر به بزرگتر<ref>العروة الوثقی، ج۳، ص۲۶.</ref>. چنان که هنگام سلام کردن فشردن دست غیر مسافر و در آغوش گرفتن مسافر مستحب است<ref>وسائل الشیعة، ج۱۲، ص۷۳.</ref>.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۴، ص ۵۱۴-۵۱۷.</ref> | سواره به پیاده؛ ایستاده به نشسته؛ جمع اندک به جمع انبوه و کوچکتر به بزرگتر<ref>العروة الوثقی، ج۳، ص۲۶.</ref>. چنان که هنگام سلام کردن فشردن دست غیر مسافر و در آغوش گرفتن مسافر مستحب است<ref>وسائل الشیعة، ج۱۲، ص۷۳.</ref>.<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۴، ص ۵۱۴-۵۱۷.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||