توسعه اقتصادی در معارف و سیره علوی: تفاوت میان نسخه‌ها

توسعه اقتصادی در معارف و سیره علوی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۶ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۶:۱۷

۱۱٬۸۳۲ بایت حذف‌شده ، ‏۶ نوامبر ۲۰۲۳

←‏سخت‌گیری نسبت به اقوام و یاران نزدیک

دیداریویکی‌متن

Wasity

دیوان‌سالاران، مدیران

۲۱۸٬۲۱۵

ویرایش

@@ خط ۱۳۷: / خط ۱۳۷: @@
 بنابراین امیرمؤمنان{{ع}} با در نظر گرفتن همه جوانب و به تناسب [[شناختی]] که از اطرافیان خود داشت، برخی از مجرمان را فقط با [[نوشتن]] [[نامه]] سرزنش‌‎آمیز<ref>مانند نامه‌ای که عثمان بن حنیف، فرماندار بصره، نوشت و او را به خاطر شرکت در یک مهمانی اشرافی سرزنش نمود. ن.ک: سید رضی، نهج البلاغه، نامه ۴۵.</ref> و برخی را با برکناری از کار و برخی دیگر را با مجازات‎های سنگین‎تری چون [[تنبیه بدنی]] و [[زندانی]] کردن، اشتهار (مانند [[منذر بن جارود]] و [[ابن هرمه]]) و... مجازات می‌‎نمود.<ref>[[فاطمه ترابی|ترابی، فاطمه]]، [[ارتقاء و توسعه اقتصادی به کمک مبارزه با نابسامانی‌های اقتصادی در سیره امیرالمؤمنین علی (مقاله)|مقاله «ارتقاء و توسعه اقتصادی به کمک مبارزه با نابسامانی‌های اقتصادی در سیره امیرالمؤمنین علی»]].</ref>
-=== [[سخت‌گیری]] نسبت به [[اقوام]] و [[یاران]] نزدیک===
-امیرمؤمنان{{ع}} در بخش‎هایی از [[عهدنامه مالک اشتر]]، به او دستور می‌دهد، در صورتی که یکی از [[نزدیکان]] او [[خیانت]] ورزید، با او چنین کند: {{متن حدیث|فَإِنْ أَحَدٌ مِنْهُمْ بَسَطَ يَدَهُ إِلَى خِيَانَةٍ اجْتَمَعَتْ بِهَا عَلَيْهِ عِنْدَكَ أَخْبَارُ عُيُونِكَ اكْتَفَيْتَ بِذَلِكَ شَاهِداً فَبَسَطْتَ عَلَيْهِ الْعُقُوبَةَ فِي بَدَنِهِ وَ أَخَذْتَهُ بِمَا أَصَابَ مِنْ عَمَلِهِ ثُمَّ نَصَبْتَهُ بِمَقَامِ الْمَذَلَّةِ وَ وَسَمْتَهُ بِالْخِيَانَةِ وَ قَلَّدْتَهُ عَارَ التُّهَمَةِ}}<ref>سید رضی، نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref>؛
-یعنی: پس اگر یکی از آنان دستش را به [[خیانت]] گشود و گزارش دیده‎‌بانانت همگی بر خیانت او هم‎داستان بود، بدین [[گواه]] بسنده کن، و [[کیفر]] او را با تننبیه بدنی بدو برسان و آن‎چه به‌دست آورده بستان. سپس او را در جایگاه [[خواری]] بدار و [[خیانتکار]] شمار و طوق بدنامی را در گردنش آر.
-[[امام]]{{ع}} نسبت به رفتارهای [[نزدیکان]] خود بسیار حساس بودند، چنان که در نامه‌ای به [[مصقله بن هبیره]]، که در مورد بیت‎ المال دست و دلبازی به [[خرج]] داده بود، می‌نویسد: {{متن حدیث|بَلَغَنِي عَنْكَ أَمْرٌ إِنْ كُنْتَ فَعَلْتَهُ فَقَدْ أَسْخَطْتَ إِلَهَكَ وَ عَصَيْتَ إِمَامَكَ أَنَّكَ تَقْسِمُ فَيْءَ الْمُسْلِمِينَ الَّذِي حَازَتْهُ رِمَاحُهُمْ وَ خُيُولُهُمْ وَ أُرِيقَتْ عَلَيْهِ دِمَاؤُهُمْ فِيمَنِ اعْتَامَكَ مِنْ أَعْرَابِ قَوْمِكَ فَوَالَّذِي فَلَقَ الْحَبَّةَ وَ بَرَأَ النَّسَمَةَ لَئِنْ كَانَ ذَلِكَ حَقّاً لَتَجِدَنَّ لَكَ عَلَيَّ هَوَاناً وَ لَتَخِفَّنَّ عِنْدِي مِيزَاناً فَلَا تَسْتَهِنْ بِحَقِّ رَبِّكَ وَ لَا تُصْلِحْ دُنْيَاكَ بِمَحْقِ دِينِكَ فَتَكُونَ مِنَ الْأَخْسَرِينَ أَعْمَالًا أَلَا وَ إِنَّ حَقَّ مَنْ قِبَلَكَ وَ قِبَلَنَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ فِي قِسْمَةِ هَذَا الْفَيْءِ سَوَاءٌ يَرِدُونَ عِنْدِي عَلَيْهِ وَ يَصْدُرُونَ عَنْهُ}}<ref>سید رضی، نهج البلاغه، نامه ۴۳.</ref>؛
-یعنی: گزارشی از تو به من دادند که اگر چنان کرده باشی، خدای خود را به [[خشم]] آورده‌ای، و امام خویش را [[نافرمانی]] کرده‌ای، خبر رسید که تو [[غنیمت]] [[مسلمانان]] را که نیزه‌ها و اسب‎هایشان گرد آورده و با ریخته شدن خون‌هایشان به دست آمده، به [[اعرابی]] که [[خویشاوندان]] تواند، و تو را برگزیدند، می‎بخشی! به خدایی که دانه را شکافت، و پدیده‌ها را آفرید، اگر این گزارش درست باشد، در نزد من [[خوار]] شده و [[منزلت]] تو سبک گردیده است! پس [[حق]] پروردگارت را سبک مشمار، و دنیای خود را با نابودی [[دین]] آباد نکن، که زیان‎کارترین [[انسانی]].
-[[آگاه]] باش، [[حق]] مسلمانانی که نزد من یا پیش تو هستند در [[تقسیم بیت المال]] مساوی است، همه باید به نزد من آیند و سهم خود را از من گیرند.
-[[امیرمؤمنان]]{{ع}} نسبت به [[بیت المال]]، بسیار دقت می‌کرد و در برابر کم و زیاد شدن چیزی از آن، به شدت عکس‎العمل نشان می‌داد. نقل شده یکی از [[دختران]] [[امام]]، از [[ابو رافع]] که [[خزانه]] دارد بیت المال بود، گردنبندی [[امانت]] گرفت و ضمانت کرد که پس از سه [[روز]] آن را بازگرداند. وقتی امام{{ع}} متوجه گردنبند شد، [[ابورافع]] را [[نکوهش]] کرد و دستور داد آن را به بیت المال بازگرداند وگرنه از جانب حضرت{{ع}} [[عقوبت]] می‌شود. امام{{ع}} سپس رو به ابورافع کرد و فرمود: «اگر دخترم آن را به صورت عاریه مضمونه نگرفته بود، اولین [[زن]] [[هاشمی]] بود که دستش به خاطر [[دزدی]] قطع میشد» وقتی دختر امام{{ع}} ین سخن را شنید و به پدرش [[اعتراض]] کرد که من فقط آن را عاریه گرفتم و قول دادم به بیت‎المال برگردانم، امام{{ع}} فرمود: «دخترم از [[حق]] [[کناره‌گیری]] نکن. آیا همه [[زنان]] [[مهاجر]]، در [[عید قربان]] می‌توانستند از این نوع مروارید استفاده کنند؟»<ref>ابن شهر آشوب، المناقب، ج۲، ص۱۰۸؛ مجلسی، محمدتقی، روضة المتقین، ج۱۰، ص۲۳۴؛ فیض کاشانی، محمد محسن، الوافی، ج۱۵، ص۵۵۴؛ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، ج۱۰، ص۱۵۲.</ref>.
-آن‎گاه که [[کارگزاران]]، چنین [[رفتاری]] را از [[رهبر]] [[جامعه]]، در برابر نزدیک‌ترین افرادش، ببینند، به خود [[جرأت]] [[تخلف]] نمی‌دهند و این مسأله، باعث کاهش قابل توجهی از جرایم و [[مفاسد]] خواهد شد.
-نمونه دیگری که امام{{ع}} با [[نزدیکان]] خود، برخورد نمودند، واکنش ایشان در برابر دستدرازی [[ابن عباس]]، پسر عموی امیرمؤمنان{{ع}} است. امام{{ع}} [[نامه]] تندی به او نوشت و در ضمن آن فرمود: {{متن حدیث|أَمَّا بَعْدُ فَإِنِّي كُنْتُ أَشْرَكْتُكَ فِي أَمَانَتِي وَ جَعَلْتُكَ شِعَارِي وَ بِطَانَتِي وَ لَمْ يَكُنْ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِي أَوْثَقَ مِنْكَ فِي نَفْسِي لِمُوَاسَاتِي وَ مُوَازَرَتِي وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ إِلَيَّ فَلَمَّا رَأَيْتَ الزَّمَانَ عَلَى ابْنِ عَمِّكَ قَدْ كَلِبَ وَ الْعَدُوَّ قَدْ حَرِبَ وَ أَمَانَةَ النَّاسِ قَدْ خَزِيَتْ... خُنْتَهُ مَعَ الْخَائِنِينَ فَلَا ابْنَ عَمِّكَ آسَيْتَ وَ لَا الْأَمَانَةَ أَدَّيْتَ... فَاتَّقِ اللَّهَ وَ ارْدُدْ إِلَى هَؤُلَاءِ الْقَوْمِ أَمْوَالَهُمْ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ ثُمَّ أَمْكَنَنِي اللَّهُ مِنْكَ لَأُعْذِرَنَّ إِلَى اللَّهِ فِيكَ وَ لَأَضْرِبَنَّكَ بِسَيْفِي الَّذِي مَا ضَرَبْتُ بِهِ أَحَداً إِلَّا دَخَلَ النَّارَ وَ وَ اللَّهِ لَوْ أَنَّ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ فَعَلَا مِثْلَ الَّذِي فَعَلْتَ مَا كَانَتْ لَهُمَا عِنْدِي هَوَادَةٌ وَ لَا ظَفِرَا مِنِّي بِإِرَادَةٍ حَتَّى آخُذُ الْحَقَّ مِنْهُمَا وَ أُزِيحَ الْبَاطِلَ عَنْ مَظْلَمَتِهِمَا وَ أُقْسِمُ بِاللَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ مَا يَسُرُّنِي أَنَّ مَا أَخَذْتَهُ مِنْ أَمْوَالِهِمْ حَلَالٌ لِي أَتْرُكُهُ مِيرَاثاً لِمَنْ بَعْدِي فَضَحِّ رُوَيْداً فَكَأَنَّكَ قَدْ بَلَغْتَ الْمَدَى وَ دُفِنْتَ تَحْتَ الثَّرَى وَ عُرِضَتْ عَلَيْكَ أَعْمَالُكَ بِالْمَحَلِّ الَّذِي يُنَادِي الظَّالِمُ فِيهِ بِالْحَسْرَةِ وَ يَتَمَنَّى الْمُضَيِّعُ فِيهِ الرَّجْعَةَ وَ لَاتَ حِينَ مَناصٍ}}<ref>سید رضی، نهج البلاغه، نامه ۴۱.</ref>؛
-یعنی: همانا من تو را در [[امانت]] خود شرکت دادم، و هم‎راز خود گرفتم، و هیچ یک از افراد خاندانم برای [[یاری]] و مددکاری، و امانت‎داری، چون تو مورد اعتمادم نبود. آن هنگام که دیدی [[روزگار]] بر پسرعمویت سخت گرفته، و [[دشمن]] به او [[هجوم]] آورده، و امانت [[مسلمانان]] تباه گردیده... با دیگر [[خیانت]] کنندگان خیانت کردی. نه پسرعمویت را یاری کردی، و نه امانت‎ها را رساندی... پس از [[خدا]] بترس، و [[اموال]] آنان را بازگردان، و اگر چنین نکنی و خدا مرا [[فرصت]] دهد تا بر تو دست یابم، تو را [[کیفر]] خواهم کرد، که نزد خدا عذرخواه من باشد، و با شمشیری تو را می‎زنم که به هر کس زدم وارد [[دوزخ]] گردید. [[سوگند]] به خدا! اگر حسن و حسین چنان می‌کردند که تو انجام دادی، از من [[روی خوش]] نمی‌دیدند و به [[آرزو]] نمی‌‎رسیدند تا آن‎که [[حق]] را از آنان باز پس ستانم، و باطلی را که به دستم پدید آمده نابود سازم. به [[پروردگار]] جهانیان سوگند، اگر آن‎چه که تو از [[اموال مسلمانان]] به ناحق بردی، بر من [[حلال]] بود، [[خشنود]] نبودم که آن را [[میراث]] بازماندگانم قرار دهم، پس دست نگهدار و [[اندیشه]] نما، [[فکر]] کن که به پایان [[زندگی]] رسیده‌ای، و در زیر خاک‎ها پنهان شده، و [[اعمال]] تو را بر تو عرضه داشتند، آن‎جا که [[ستمکار]] با [[حسرت]] فریاد می‎زند، و تباه‎کننده [[عمر]] و [[فرصت‌ها]]، آرزوی بازگشت دارد اما «راه [[فرار]] و چاره مسدود است».<ref>[[فاطمه ترابی|ترابی، فاطمه]]، [[ارتقاء و توسعه اقتصادی به کمک مبارزه با نابسامانی‌های اقتصادی در سیره امیرالمؤمنین علی (مقاله)|مقاله «ارتقاء و توسعه اقتصادی به کمک مبارزه با نابسامانی‌های اقتصادی در سیره امیرالمؤمنین علی»]].</ref>
 === [[مسامحه]] در مجازات اشخاص غیردولتی===
 امام علی{{ع}} در بخش‌‎هایی از نامه مشهور خود به [[مالک اشتر]]، پس از آنکه به خطر وجود [[احتکار]] در [[جامعه]]، از سوی برخی [[بازرگانان]]، اشاره می‌کند، از او می‌خواهد با جرم آنان برخورد نماید: {{متن حدیث|وَ اعْلَمْ مَعَ ذَلِكَ أَنَّ فِي كَثِيرٍ مِنْهُمْ ضِيقاً فَاحِشاً وَ شُحّاً قَبِيحاً وَ احْتِكَاراً لِلْمَنَافِعِ وَ تَحَكُّماً فِي الْبِيَاعَاتِ وَ ذَلِكَ بَابُ مَضَرَّةٍ لِلْعَامَّةِ وَ عَيْبٌ عَلَى الْوُلَاةِ فَامْنَعْ مِنَ الِاحْتِكَارِ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (ص) مَنَعَ مِنْهُ وَ لْيَكُنِ الْبَيْعُ بَيْعاً سَمْحاً بِمَوَازِينِ عَدْلٍ وَ أَسْعَارٍ لَا تُجْحِفُ بِالْفَرِيقَيْنِ مِنَ الْبَائِعِ وَ الْمُبْتَاعِ فَمَنْ قَارَفَ حُكْرَةً بَعْدَ نَهْيِكَ إِيَّاهُ فَنَكِّلْ بِهِ وَ عَاقِبْهُ فِي غَيْرِ إِسْرَافٍ}}<ref>سید رضی، نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref>؛