←اجمالی یا تفصیلی بودن
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
یکی از احتمالات برای جمع بین روایاتی که [[ظهور]] در تام بودن علوم ائمه {{عم}} دارند و روایاتی که بر افزایش‌پذیری علوم آنان دلالت دارند، آن است که [[روایات]] تام بودن را ناظر به [[علم اجمالی]] و روایات افزایش‌پذیری را ناظر به [[علم تفصیلی]] [[ائمه]] {{عم}} بدانیم. این عنوان با شأنی بودن علوم ائمه {{عم}} نیز قابل جمع است؛ بدین معنا که ممکن است بخشی از علوم ائمه {{عم}} که اجمالی است، فعلی باشد؛ و بخش دیگر که تفصیل آن است، شأنی باشد. | یکی از احتمالات برای جمع بین روایاتی که [[ظهور]] در تام بودن علوم ائمه {{عم}} دارند و روایاتی که بر افزایش‌پذیری علوم آنان دلالت دارند، آن است که [[روایات]] تام بودن را ناظر به [[علم اجمالی]] و روایات افزایش‌پذیری را ناظر به [[علم تفصیلی]] [[ائمه]] {{عم}} بدانیم. این عنوان با شأنی بودن علوم ائمه {{عم}} نیز قابل جمع است؛ بدین معنا که ممکن است بخشی از علوم ائمه {{عم}} که اجمالی است، فعلی باشد؛ و بخش دیگر که تفصیل آن است، شأنی باشد. | ||
تأکید می‌کنیم که مقصود از تفصیلی بودن علوم ائمه {{عم}}، تفصیلی بودن تمام علوم آنان است، نه بخشی از علوم ایشان. در تفصیلی و جزئی بودن بخشی از علوم ایشان اختلافی نیست. کسی هم که ادعای اجمالی بودن علوم ایشان را دارد، بخشی از علوم آنان را تفصیلی می‌داند. در روایتی از [[رسول خدا]] {{صل}} نقل شده است: «هیچ | تأکید می‌کنیم که مقصود از تفصیلی بودن علوم ائمه {{عم}}، تفصیلی بودن تمام علوم آنان است، نه بخشی از علوم ایشان. در تفصیلی و جزئی بودن بخشی از علوم ایشان اختلافی نیست. کسی هم که ادعای اجمالی بودن علوم ایشان را دارد، بخشی از علوم آنان را تفصیلی می‌داند. در روایتی از [[رسول خدا]] {{صل}} نقل شده است: «هیچ سرزمین حاصل‌خیز یا خشکی نیست، مگر آنکه آن را می‌شناسم و هیچ گروهی نیست که صد نفر را [[گمراه]] یا [[هدایت]] کند، مگر آنکه آنان را می‌شناسم و این علوم را به [[اهل]] بیتم آموخته‌ام. کوچک و بزرگ آنان تا [[قیامت]] (این علوم را دارند)»<ref>ر.ک: محمد بن حسن صفار، بصائرالدرجات، ص۲۹۷.</ref>.<ref>[[سید علی هاشمی (زاده ۱۳۵۲)|هاشمی، سید علی]]، [[ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی (کتاب)|ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی]]، ص ۳۵۰.</ref> | ||
ظواهر برخی [[روایات]] نیز نشان می‌دهند که بخشی از [[علوم ائمه]] {{عم}} اجمالی است. از [[امام صادق]] {{ع}} نقل شده است که در غلاف شمشیر رسول خدا {{صل}} نوشته ([[صحیفه]]) کوچکی بود. [[ابوبصیر]] می‌گوید: از آن حضرت درباره محتوای آن نوشته پرسیدم. آن حضرت فرمودند: حروفی‌اند که از هر حرف، هزار حرف گشوده می‌شود. آن حضرت در ادامه فرمودند: تا [[زمان]] [[ساعت]] ([[قیامت]] یا [[ظهور حضرت مهدی]] {{ع}})، جز دو حرف آن بیان نمی‌شود<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۳۱: {{متن حدیث|كَانَ فِي ذُؤَابَةِ سَيْفِ رَسُولِ اللَّهِ {{صل}} صَحِيفَةٌ صَغِيرَةٌ. فَقُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ {{ع}}: أَيُّ شَيْ‌ءٍ كَانَ فِي تِلْكَ الصَّحِيفَةِ؟ قَالَ: «هِيَ الْأَحْرُفُ الَّتِي يَفْتَحُ كُلُّ حَرْفٍ أَلْفَ حَرْفٍ». قَالَ أَبُو بَصِيرٍ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ {{ع}}: «فَمَا خَرَجَ مِنْهَا حَرْفَانِ حَتَّى السَّاعَةِ}}. همچنین ر.ک: محمدبن حسن صفار، بصائر الدرجات، ص۳۰۸. سند این روایت، موثق است.</ref>. | |||
با توجه به نتایج مباحث گذشته که [[علوم ائمه]] {{عم}} افزایش‌پذیر و بخشی از آن شأنی معرفی شد، نمی‌توان تفصیلی بودن همه علوم ایشان را [[تأیید]] کرد؛ زیرا تفصیلی بودن همه علوم آنان به معنای [[نفی]] افزایش‌پذیری و شأنی بودن آنهاست که پیش از این [[اثبات]] شد<ref>[[سید علی هاشمی (زاده ۱۳۵۲)|هاشمی، سید علی]]، [[ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی (کتاب)|ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی]]، ص ۳۵۵.</ref>. | با توجه به نتایج مباحث گذشته که [[علوم ائمه]] {{عم}} افزایش‌پذیر و بخشی از آن شأنی معرفی شد، نمی‌توان تفصیلی بودن همه علوم ایشان را [[تأیید]] کرد؛ زیرا تفصیلی بودن همه علوم آنان به معنای [[نفی]] افزایش‌پذیری و شأنی بودن آنهاست که پیش از این [[اثبات]] شد<ref>[[سید علی هاشمی (زاده ۱۳۵۲)|هاشمی، سید علی]]، [[ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی (کتاب)|ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی]]، ص ۳۵۵.</ref>. | ||