اقتصاد در معارف و سیره علوی: تفاوت میان نسخه‌ها

اقتصاد در معارف و سیره علوی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۹ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۲۰

۹٬۶۵۹ بایت اضافه‌شده ، ‏۹ دسامبر ۲۰۲۳

←‏منابع

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۲٬۲۶۷

ویرایش

@@ خط ۳۳۴: / خط ۳۳۴: @@
 تعبیرِ امام صادق{{ع}} گاه در [[جامعه]] ما هم شنیده می‌شود که می‌گویند: «این [[مال]] از شیر مادر هم حلال‌تر است»! در این [[روایات]] از مالِ رَبَوی سخنی به میان نیامده ولی صریح [[آیه قرآن]] می‌فرماید:{{متن قرآن|وَإِنْ تُبْتُمْ فَلَكُمْ رُءُوسُ أَمْوَالِكُمْ لَا تَظْلِمُونَ وَلَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«و اگر توبه کنید سرمایه‌هایتان از آن شماست، نه ستم می‌ورزید و نه بر شما ستم می‌رود» سوره بقره، آیه ۲۷۹.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج۴، ص 754 - 757.</ref>
+==افتصاد==
+[[اقتصاد]] به معنای [[اعتدال]] و [[میانه‌روی]] است و [[اموال]] و [[دارایی]]، موضوع کلی آن را تشکیل می‌دهد. نیازهای [[اقتصادی]] [[انسان]]، از نیازهای ضروری [[زندگی]] است و ادامه [[حیات]]، بدون تأمین آنها ممکن نیست و تأمین عادلانه آنها، هدفی است که برنامه اصلی هر [[حکومتی]] را تشکیل می‌دهد. از این رو، [[سیاست اقتصادی]] در [[اسلام]] و به ویژه در [[اندیشه]] [[امام علی]]{{ع}}، بر مبنای [[عدالت]] است؛ هدفی که باید به آن دست یافت. [[پذیرش خلافت]] از سوی ایشان، برای برقراری این [[هدف]] [[مقدس]] بود که [[برقراری عدالت اقتصادی]] نیز از آن جمله است. [[عدالت اقتصادی]]، جز با از بین رفتن [[فقر]] در [[جامعه]] و رسیدن هر صاحب حقی به [[حق]] خودش، تحقق نمی‌یابد. امام علی{{ع}} در سخنی، هدف کلی خود را از [[حکومت]]، [[برپایی عدالت]] می‌داند و می‌فرماید: «اکنون هر [[ذلیل]] ستم‌دیده‌ای نزد من [[عزیز]] و ارجمند است تا حقش را بگیرم و به او دهم، و هر نیرومند [[سرکش]] نزد من [[ناتوان]] و حقیر است که حق [[ستم‌دیدگان]] را از او بستانم»<ref>نهج البلاغه، خطبه ٣٧.</ref>.
+[[سوگند]] به کسی که محمد را به حق فرستاده است! در [[غربال]] [[آزمایش]]، به هم در آمیخته و غربال می‌شوید تا [[صالح]] از [[فاسد]] جدا گردد. یا همانند دانه‌هایی که در دیگ می‌ریزند، تا چون به [[جوش]] آید، زیروزبر شوند. پس [[پست‌ترین]] شما بالاترین شود و بالاترینتان، پست‌ترین. واپس ماندگانتان پیش افتند و پیشی گرفتگانتان واپس رانده شوند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۶.</ref>.
+مسئله عدالت در بیان‌های دیگر نیز آمده است که به دلیل اختصار، به موارد بالا بسنده می‌کنیم. با این همه، پیش از آنکه [[برنامه‌های اصلاحی]] اقتصادی به [[اجرا]] گذاشته شود، لازم است موارد و بخش‌هایی که به [[تغییر]] و [[اصلاح]] نیاز دارند، [[شناسایی]] گردد. شناسایی آنها، روشن کننده چگونگی [[برنامه‌ریزی]] دقیق و واقع‌بینانه و نیز روش‌های اصلاح است. [[سخنان امام علی]]{{ع}} نشان می‌دهد تاراج [[بیت المال]]، [[توزیع]] ناعادلانه آن، فاصله شدید طبقاتی، [[اسراف]]، اجحاف، [[اختلاس]] و... در [[حکومت]] پیشین رخ داده و از مواردی است که به شدت از روش و [[سنت رسول خدا]]{{صل}} فاصله گرفته و [[جامعه]] را دچار [[بحران]] کرده است و سرانجام، همین بحران‌ها، موجب [[شورش]] عده‌ای بر ضد [[خلیفه سوم]] و کشتن او شد. ایشان در بخشی از [[خطبه ۳]] و ۴۳ فرمود:
+بالاخره سومی به پا خاست. او همانند شتر پرخور و شکم برآمده، همّی جز گردآوری و خوردن [[بیت المال]] نداشت. بستگان پدری‌اش به [[همکاری]] برخاستند. آنها همچون شتران گرسنه‌ای که بهاران به علفزار بیفتند و با ولع عجیبی گیاهان را ببلعند، برای خوردن [[اموال خدا]] دست از آستین برآوردند، ولی [[عاقبت]] بافته‌هایش پنبه شد و [[کردار]] ناشایستش کارش را تباه ساخت و سرانجام [[شکم‌بارگی]] و [[ثروت‌اندوزی]]، برای ابد نابودش ساخت<ref>نهج البلاغه، خطبه ۳.</ref>.
+«آن مرد بر [[امت]] حکومت کرد و بدعت‌های چندی نهاد که سبب شد تا [[مردم]] چیزهایی بگویند و گفتند و از او به [[خشم]] آمدند و تغییرش دادند»<ref>نهج البلاغه، خطبه ۴۳.</ref>.
+پس از [[شناسایی]] موارد [[کج‌روی]] در [[نظام اقتصادی]]، [[اصلاح]] آن به [[برنامه‌ریزی]] نیازمند است. به [[باور]] [[امام علی]]{{ع}} در برنامه‌ریزی، باید نخست به [[نظام]] و ارتباط بخش‌های گوناگون آن، نگاه کلان، و سپس به هر بخش به صورت جداگانه نگرش [[خرد]] داشت. در جامعه قشرهای گوناگونی وجود دارد که با هم در ارتباط و به یکدیگر وابسته‌اند. اصلاح در بخشی از جامعه (مانند [[اقتصاد]]) در بخش‌ها و اجزای دیگر آن تأثیر می‌گذارد. بنابراین، [[سیاست‌گذاری]] کلان، مستلزم در نظر گرفتن تمام اجزا و تأثیر و تأثرهای آنهاست. [[امیر مؤمنان]]، علی{{ع}} در [[عهدنامه مالک اشتر]] پس از اینکه قشرهای گوناگون را بر می‌شمارد، چگونگی [[وابستگی]] آنها را به یکدیگر نیز بیان می‌کند و می‌فرماید:
+{{متن حدیث|وَ اعْلَمْ أَنَّ الرَّعِيَّةَ طَبَقَاتٌ لَا يَصْلُحُ بَعْضُهَا إِلَّا بِبَعْضٍ وَ لَا غِنَى بِبَعْضِهَا عَنْ بَعْضٍ فَمِنْهَا جُنُودُ اللَّهِ وَ مِنْهَا كُتَّابُ الْعَامَّةِ وَ الْخَاصَّةِ وَ مِنْهَا قُضَاةُ الْعَدْلِ وَ مِنْهَا عُمَّالُ الْإِنْصَافِ وَ الرِّفْقِ وَ مِنْهَا أَهْلُ الْجِزْيَةِ وَ الْخَرَاجِ مِنْ أَهْلِ الذِّمَّةِ وَ مُسْلِمَةِ النَّاسِ وَ مِنْهَا التُّجَّارُ وَ أَهْلُ الصِّنَاعَاتِ وَ مِنْهَا الطَّبَقَةُ السُّفْلَى مِنْ ذَوِي الْحَاجَاتِ وَ الْمَسْكَنَةِ وَ كُلٌّ قَدْ سَمَّى اللَّهُ لَهُ سَهْمَهُ وَ وَضَعَ عَلَى حَدِّهِ فَرِيضَةً فِي كِتَابِهِ أَوْ سُنَّةِ نَبِيِّهِ{{صل}} عَهْداً مِنْهُ عِنْدَنَا مَحْفُوظاً}}<ref>نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref>.
+«بدان که [[رعیت]] را صنف‌هایی است که کارشان جز به یکدیگر [[اصلاح]] نشود و از یکدیگر [[بی‌نیاز]] نباشند. صنفی از ایشان لشکرهای خدایند، و صنفی دبیران خاص یا عام، و صنفی قاضیان عدالت‌گسترند، و صنفی کارگزاران‌اند که باید در کار خود، [[انصاف]] و [[مدارا]] را به کار دارند، و صنفی جزیه‌دهندگان و خراج‌گزاران‌اند، چه [[ذمی]] و چه [[مسلمان]]، و صنفی بازرگانان‌اند و [[صنعتگران]]، و صنفی فرودین که [[حاجتمندان]] و [[مستمندان]] باشند. هر یک را [[خداوند]] سهمی معین کرده و [[میزان]] آن را در کتاب خود و [[سنت]] پیامبرش بیان فرموده و [[دستوری]] داده که نزد ما نگه‌داری می‌شود».
+از سوی دیگر، هر بخش یا جزئی از [[جامعه]]، خود به صورت [[نظام]] و دارای اجزاست و خرده نظامی از نظام کلان به شمار می‌رود. اصلاح در هر جزء، روش‌هایی ویژه دارد که از جزء دیگر متفاوت است. آنجا که حضرت، کارویژه‌های هر یک از اقشار و [[وظایف حاکم]] و [[زمامدار]] را بیان می‌کند، ناظر به همان معنایی است که گفته شد. [[نظامی‌گری]] و [[نظامیان]]، اقتضاها و خلق‌وخوهایی دارد که با [[کارگزاران]] یا [[بازرگانان]] متفاوت است و بدین دلیل، برنامه‌ها، بخش [[نامه‌ها]]، [[رفتار]] و [[وظایف]] ویژهٔ خود را می‌طلبد. [[اصلاحات اقتصادی]] [[امیرمؤمنان]]، علی{{ع}} را با [[رجوع]] به [[نهج البلاغه]]، به طور کلی در چند مورد می‌توان عنوان کرد که هر کدام زیرمجموعه‌هایی دارد.<ref>[[مهدی محمدی صیفار|محمدی صیفار، مهدی]]، [[اندیشه و روش اصلاح جامعه از دیدگاه امام علی (کتاب)|اندیشه و روش اصلاح جامعه از دیدگاه امام علی]] ص ۲۲۷.</ref>
 == منابع ==
@@ خط ۳۴۲: / خط ۳۵۶: @@
 # [[پرونده:10059092.jpg|22px]] [[محمد رضا کریمی والا|کریمی والا، محمد رضا]]، [[وظایف متقابل مردم و حکومت در حاکمیت علوی (کتاب)|'''وظایف متقابل مردم و حکومت در حاکمیت علوی''']]
 # [[پرونده: 1100831.jpg|22px]] [[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین ج۴ (کتاب)|'''سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین ج۴''']]
+# [[پرونده:IM010602.jpg|22px]] [[مهدی محمدی صیفار|محمدی صیفار، مهدی]]، [[اندیشه و روش اصلاح جامعه از دیدگاه امام علی (کتاب)|'''اندیشه و روش اصلاح جامعه از دیدگاه امام علی''']]
 {{پایان منابع}}