غصب در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| موضوع مرتبط = غصب  

| عنوان مدخل  = غصب

| مداخل مرتبط = [[غصب در قرآن]] - [[غصب در فقه اسلامی]]

| پرسش مرتبط  =  

}}

غصب در اصطلاح [[فقه اسلامی]]، نزدیک به همان معنای لغوی آن است. محقق حلّی، [[صاحب شرایع]]، در تعریف غصب گفته است: "غصب عبارت از دست گذاشتن بر [[مال]] دیگری، به طور مستقل و از روی [[عدوان]] است. بر این اساس، مادامی که [[غاصب]] [[اثبات]] ید بر مال غیر نکند، رفع ید از [[مالک]] نسبت به مالش برای تحقق غصب کفایت نمی‌کند"<ref>{{عربی|"هو الاستقلال بإثبات الید، [[علی]] مال الغیر عدوانا؛ ولا یکفی رفع ید المالک، ما لم یثبت الغاصب یده"}}؛ محقق حلّی، شرائع الاسلام، ج۴، ص۷۶۱.</ref>.

همچنین در این آیه [[مبارک]]، [[حفظ]] [[مال]] و رعایت [[احترام]] آن، مقدم بر [[حفظ جان]] و نفس بیان شده و ابتدا [[دستور]] به حفظ مال شده است که اموال خود را به اسباب باطل، یعنی اسبابی که [[قانونگذار]] آن را سبب انتقال مال از [[دارایی]] شخصی به دارایی شخص دیگر [[شناسایی]] نکرده یا مُمَلِّک ندانسته، مبادله و تصرف نکنید و بعد اعلام گردیده که [[جان]] و نفس دیگران را نیز محترم بدانید و خود یا دیگری را نکشید که [[خدا]] به شما [[مهربان]] است. پس همان گونه که [[پیامبر اسلام]] {{صل}} اعلام کرده‌اند [[خداوند]]، مال اشخاص را مانند [[خون]] آنان [[حرام]] کرده است. <ref>الجعفریات، الأشعثیات، ص ۱۹۸؛ [[ثواب]] الأعمال و [[عقاب]] الأعمال، النص، ص ۱۴۵؛ مستدرک الوسائل، ج ۳، ص ۲۴۲؛ [[مسند احمد]]، ج ۲، ص ۲۲۳.</ref> از این [[آیه شریفه]] نیز استفاده می‌شود که اهمیت [[حرمت]] مال در ردیف اهمیت [[حرمت نفس]] [[انسانی]] است. پس از اهمیت و [[حمایت]] [[حقوقی]] خاص نیز برخوردار است. در نتیجه، از لحاظ حقوقی، رعایت [[حقوق مالی]] دیگران لازم است و این [[حقوق]] فقط به اسباب مُمَلِّک صحیح می‌تواند از دارایی شخصی به دارایی شخص دیگر منتقل شود.

# سرقت عبارت است از ربودن [[مال]] دیگری به طور پنهانی. امّا غصب عبارت است از [[استیلاء]] بر مال دیگری به صورت آشکار و به [[زور]] و [[ستم]]. [[شیخ طوسی]] در تعریف سرقت می‌نویسد: "[[سرقت]] عبارت است از گرفتن چیزی از حرز به طور پنهانی و بدون [[حقّ]]"<ref>({{عربی|"فالسرقه أخذ الشيء من حرز في خفي بغير حق"}}؛ شیخ طوسی، تفسیر التبیان، ج۶، ص۱۶۹.</ref>.

# '''افزایش ایمان و [[معرفت]]:''' از نظر قرآن ایمان، به عنوان عامل پیشگیری و مانع جدی تصرّف غاصبانه در مال دیگران است؛ زیرا کسی که به قیامت و حسابرسی آن ایمان داشته باشد، به باطل خواری و کسب مال حرام نمی‌پردازد: {{متن قرآن|قَالَ لَقَدْ ظَلَمَكَ بِسُؤَالِ نَعْجَتِكَ إِلَى نِعَاجِهِ وَإِنَّ كَثِيرًا مِنَ الْخُلَطَاءِ لَيَبْغِي بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَقَلِيلٌ مَا هُمْ وَظَنَّ دَاوُودُ أَنَّمَا فَتَنَّاهُ فَاسْتَغْفَرَ رَبَّهُ وَخَرَّ رَاكِعًا وَأَنَابَ}}<ref>«(داود) گفت: بی‌گمان او با خواستن میش تو برای افزودن به میش‌های خویش، به تو ستم کرده است و بسیاری از همکاران بر یکدیگر ستم روا می‌دارند جز آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند و آنان اندکند؛ و داود دانست که ما او را آزموده‌ایم و از پروردگار» سوره ص، آیه ۲۴.</ref> پس از نظر قرآن ایمان به خدا و قیامت، از جمله عوامل جلوگیری از غصب اموال عمومی است. [[امیرالمؤمنین علی]] {{ع}} در مقام تبیین قبح [[ستم]] و غصب و دوری از آن و اهتمام به رعایت [[حقوق مردم]] در [[بیت المال]]، می‌فرماید: "[[سوگند]] به [[خدا]]! اگر تمام شب را بر روی خارهای سعدان به سر ببرم، و یا با [[غل و زنجیر]] به این سو یا آن سو کشیده شوم، خوش‌تر دارم از اینکه خدا و پیامبرش را در [[روز قیامت]]، در حالی [[ملاقات]] کنم که به بعضی از [[بندگان]] [[ستم]]، و چیزی از [[اموال عمومی]] را غصب کرده باشم … به خدا سوگند! برادرم [[عقیل]] را دیدم که به شدت تهی دست شده بود و از من درخواست داشت تا یک من از گندم‌های بیت المال را به او ببخشم. کودکانش را دیدم که از [[گرسنگی]] دارای موهای ژولیده و رنگشان تیره شده بود گویا با نیل رنگ شده بودند. پی در پی مرا [[دیدار]] و درخواست خود را تکرار می‌کرد؛ چون به گفته‌های او گوش دادم، پنداشت که [[دین]] خود را به او واگذار می‌کنم، و به دلخواه او [[رفتار]] می‌نمایم و از [[راه و رسم]] عادلانه خود دست بر می‌دارم. روزی آهنی را در [[آتش]] گداخته به جسمش نزدیک کردم تا او را بیازمایم. پس چون [[بیمار]] از درد، فریاد زد و نزدیک بود از حرارت آن بسوزد. به او گفتم: ای عقیل، [[گریه]] کنندگان بر تو بگریند، از حرارت آهنی می‌نالی که [[انسانی]] به بازیچه آن را گرم ساخته است، اما مرا به آتش دوزخی می‌خوانی که خدای جبّارش با [[خشم]] خود آن را گداخته؟! تو از حرارتی ناچیز می‌نالی و من از حرارت آتش [[الهی]] ننالم؟!"<ref>[[نهج البلاغه]]، [[خطبه ۲۲۴]].</ref>.