←عصر جاهلیت و دوره اسلامی
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
==پیشینه تاریخی== | ==پیشینه تاریخی== | ||
{{اصلی|بازار در تاریخ اسلامی}} | {{اصلی|بازار در تاریخ اسلامی}} | ||
=== عصر جاهلیت | === عصر جاهلیت === | ||
معروف‌ترین بازارهای دوره [[جاهلیت]] عبارت بود از: [[عکاظ]]، مَجَنه، ذوالمجاز و حباشه. این بازارها در صدر اسلام نیز پابرجا بود. بازار عکاظ اولین بازاری است که در سال ۱۲۹ هجری به دلیل غارتی که در آن صورت گرفت، رها شد<ref>علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام. ج۷، ص۳۸۰.</ref> و آخرین آنها نیز بازار حباشه بود که در سال ۱۹۷ هجری رها شد<ref>آلوسی، محمود شکری، بلوغ الارب فی معرفة احوال العرب، ج۱، ص۲۷۰.</ref>. برخی از این بازارها مانند عکاظ، تنها محل [[خرید و فروش]] کالا نبود؛ بلکه مکانی برای تجمع [[قبایل]] نیز به حساب می‌آمد و در آن [[اخبار]] و اطلاعات رد و بدل می‌شد و شعرا اشعار و غزل‌های خود را عرضه می‌داشتند و شاید بتوان گفت آن‌چه در یک روزنامه امروزی وجود دارد، به گونه‌ای در بازار عکاظ نیز یافت می‌شد<ref>علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج۷، ص۳۸۳.</ref>. | معروف‌ترین بازارهای دوره [[جاهلیت]] عبارت بود از: [[عکاظ]]، مَجَنه، ذوالمجاز و حباشه. این بازارها در صدر اسلام نیز پابرجا بود. بازار عکاظ اولین بازاری است که در سال ۱۲۹ هجری به دلیل غارتی که در آن صورت گرفت، رها شد<ref>علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام. ج۷، ص۳۸۰.</ref> و آخرین آنها نیز بازار حباشه بود که در سال ۱۹۷ هجری رها شد<ref>آلوسی، محمود شکری، بلوغ الارب فی معرفة احوال العرب، ج۱، ص۲۷۰.</ref>. برخی از این بازارها مانند عکاظ، تنها محل [[خرید و فروش]] کالا نبود؛ بلکه مکانی برای تجمع [[قبایل]] نیز به حساب می‌آمد و در آن [[اخبار]] و اطلاعات رد و بدل می‌شد و شعرا اشعار و غزل‌های خود را عرضه می‌داشتند و شاید بتوان گفت آن‌چه در یک روزنامه امروزی وجود دارد، به گونه‌ای در بازار عکاظ نیز یافت می‌شد<ref>علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج۷، ص۳۸۳.</ref>. | ||
بازارهای [[دوران جاهلیت]] «عشاران» و «خفیرانی» داشته‌اند که با گرفتن مبالغی از فروشندگان، [[امنیت]] بازار را تأمین می‌کردند. در مناطقی که [[حکومت]] مقتدری وجود داشت [[حاکمان]] را عشار می‌نامیدند. همچنین گاهی فروشندگان، خود را تحت الحمایة قبیله‌ای قرار می‌دادند و آن [[قبیله]] فردی را در مقام خفیر برای دریافت وجوه [[مأمور]] می‌کرد. به این ترتیب همه بازارهای دوران جاهلیت، به جز بازار عکاظ، عشاران و خفیرانی داشتند که نام آنان در منابع تاریخی آمده است<ref>علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج۷، ص۳۷۹.</ref>. | بازارهای [[دوران جاهلیت]] «عشاران» و «خفیرانی» داشته‌اند که با گرفتن مبالغی از فروشندگان، [[امنیت]] بازار را تأمین می‌کردند. در مناطقی که [[حکومت]] مقتدری وجود داشت [[حاکمان]] را عشار می‌نامیدند. همچنین گاهی فروشندگان، خود را تحت الحمایة قبیله‌ای قرار می‌دادند و آن [[قبیله]] فردی را در مقام خفیر برای دریافت وجوه [[مأمور]] می‌کرد. به این ترتیب همه بازارهای دوران جاهلیت، به جز بازار عکاظ، عشاران و خفیرانی داشتند که نام آنان در منابع تاریخی آمده است<ref>علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج۷، ص۳۷۹.</ref>. | ||
=== دوره اسلامی === | |||
در عصر ظهور اسلام و [[تشکیل حکومت اسلامی]] به دست [[پیامبر]]، مهم‌ترین بازار [[مدینه]] «[[بنی قینقاع]]» نام داشت و در [[اختیار]] [[یهودیان]] بود. حضرت به دلیل حساسیت ویژه بازار و نارضایتی از حاکمیت مطلق یهودیان بر آن، در صدد شکستن [[حاکمیت]] و سلب انحصار از آنان برآمدند. از این رو بازار دیگری در مدینه تأسیس کردند و مقررات خاصی در آن وضع نمودند؛ نظیر عدم اخذ [[خراج]] از بازاریان، نداشتن جایی مشخص برای فروشندگان و ممنوعیت [[تجاوز]] به حریم بازار. | در عصر ظهور اسلام و [[تشکیل حکومت اسلامی]] به دست [[پیامبر]]، مهم‌ترین بازار [[مدینه]] «[[بنی قینقاع]]» نام داشت و در [[اختیار]] [[یهودیان]] بود. حضرت به دلیل حساسیت ویژه بازار و نارضایتی از حاکمیت مطلق یهودیان بر آن، در صدد شکستن [[حاکمیت]] و سلب انحصار از آنان برآمدند. از این رو بازار دیگری در مدینه تأسیس کردند و مقررات خاصی در آن وضع نمودند؛ نظیر عدم اخذ [[خراج]] از بازاریان، نداشتن جایی مشخص برای فروشندگان و ممنوعیت [[تجاوز]] به حریم بازار. | ||
==== دوران حکومت علوی ==== | |||
در [[زمان]] [[حکومت امیرالمؤمنین]] {{ع}} گرچه محل [[خلافت]] و [[حکومت]] از [[مدینه]] به [[کوفه]] انتقال یافت، تغییری در محل بازارها گزارش نشده است؛ اما حضرت با توجه به نقش ویژه بازار در رونق فعالیت‌های اقتصادی، برای بهبود وضعیت و افزایش کارایی آن تدابیری اندیشیدند. برخی بازارهای تخصصی زمان امام علی {{ع}} عبارت بود از: بازار قصابان، بازار خرمافروشان، بازار ماهی فروشان. وجود این‌گونه بازارها می‌تواند با تضمین عادلانه قیمت، خرید کالا را آسان‌تر کند و خریدار با توجه به کیفیت و قیمت کالا درباره خرید خود بهتر تصمیم بگیرد. همچنین از روایت استفاده می‌شود که در محلی به نام «[[کناسه]]» صرافی، بزازی، خیاطی و خریدوفروش شتر انجام می‌شده است<ref>قاضی نعمان، ابوحنیفه، دعائم الاسلام، ج۲، ص۵۳۸، ح۱۹۱۳.</ref>.<ref>[[محمد تقی نظرپور|نظرپور، محمد تقی]]، [[بازار (مقاله)| مقاله «بازار»]]، [[دانشنامه امام علی ج۷ (کتاب)| دانشنامه امام علی ج۷]]، ص ۵۰۶.</ref> | در [[زمان]] [[حکومت امیرالمؤمنین]] {{ع}} گرچه محل [[خلافت]] و [[حکومت]] از [[مدینه]] به [[کوفه]] انتقال یافت، تغییری در محل بازارها گزارش نشده است؛ اما حضرت با توجه به نقش ویژه بازار در رونق فعالیت‌های اقتصادی، برای بهبود وضعیت و افزایش کارایی آن تدابیری اندیشیدند. برخی بازارهای تخصصی زمان امام علی {{ع}} عبارت بود از: بازار قصابان، بازار خرمافروشان، بازار ماهی فروشان. وجود این‌گونه بازارها می‌تواند با تضمین عادلانه قیمت، خرید کالا را آسان‌تر کند و خریدار با توجه به کیفیت و قیمت کالا درباره خرید خود بهتر تصمیم بگیرد. همچنین از روایت استفاده می‌شود که در محلی به نام «[[کناسه]]» صرافی، بزازی، خیاطی و خریدوفروش شتر انجام می‌شده است<ref>قاضی نعمان، ابوحنیفه، دعائم الاسلام، ج۲، ص۵۳۸، ح۱۹۱۳.</ref>.<ref>[[محمد تقی نظرپور|نظرپور، محمد تقی]]، [[بازار (مقاله)| مقاله «بازار»]]، [[دانشنامه امام علی ج۷ (کتاب)| دانشنامه امام علی ج۷]]، ص ۵۰۶.</ref> | ||