بیت المقدس در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

بیت‌‌المقدس، نام عربى و اسلامى پایتخت فلسطین است که بیشتر و پیش‌‌تر با نام عبرى اُورشلیم خوانده مى‌‌شد. این شهر نزدیک نقطه مرکزى فلسطین، در حدود 24 کیلومترى غرب بحرالمیت و 56 کیلومترى شرق دریاى مدیترانه، در آب پخشان بین جلگه مدیترانه و دره رود اردن قرار دارد. شهرى کوهستانى است با ارتفاع750‌‌متر از دریاى مدیترانه و ارتفاع 1150 متر از بحرالمیت .<ref>بيت‌‌المقدس، ص 1 ـ 2؛ الموسوعة الفلسطينيه، ج 3، ص 508.</ref> آب و هواى آن نیمه گرم و نیمه‌‌خشک، همراه با تابستانهاى گرم و خشک و زمستانهاى سرد و بارانى‌‌است .<ref>بيت المقدس، ص 4؛Britannica : Jerusalem.</ref> بیت‌‌المقدس شهرى باستانى با قدمتى 35 قرن است و تاریخ بناى آن به زمانى بسیار پیش از ورود بنى اسرائیل و حتى ابراهیم ( علیه السلام ) به آن دیار باز مى‌‌گردد .<ref> بيت المقدس، ص 18؛ تاريخ اورشليم، ص 25.</ref> قدیمى‌‌ترین ساکنان آن را قبیله‌‌اى از اعراب کنعانى به نام « یَبُوسیان » در هزاره سوم یا چهارم پیش از میلاد دانسته‌‌اند و نخستین بناى آن را به « مَلِک صادوق » یا « مَلِکیصادُق »، پادشاه « یَبُوسى » نسبت مى‌‌دهند .<ref>تاريخ اورشليم، ص 16؛ بيت المقدس، ص 18.</ref> برخى او را همان « سام‌‌بن‌‌نوح » دانسته‌‌اند .<ref>الانس‌‌الجليل، ج 1، ص 22 و 24.</ref> بیت‌‌المقدس در طول تاریخ، نامهایى گوناگون به خود گرفته است. پادشاه کنعانى به احترام « شالیم » ( خداى صلح ) آن را « یُوْرشالیم » به معناى شهر صلح و آرامش خواند. پیش از تصرف شهر به دست حضرت داود ( علیه السلام ) « یَبُوس » خوانده مى‌‌شد و داود ( علیه السلام ) آن را به « اُورشلیم » تغییر داد .<ref>تاريخ اورشليم، ص 15 ـ 16؛ الموسوعة الفلسطينيه، ج 3، ص‌‌510.</ref> « اُور » در زبان سومرى و آرامى به معناى « شهر » است که وارد زبان عبرى شده و با « شلیم » به معناى مقدس، صلح و آرامش، روى هم رفته، معناى شهر مقدس، شهر صلح، سلامتى و آرامش را مى‌‌دهد .<ref>ر. ك: دايرة‌‌المعارف بستانى، ج 4، ص 623؛ قاموس كتاب مقدس، ص 118؛ تاريخ اورشليم، ص 15.</ref> در تورات از این شهر با نامها و عناوینى چون: اَریئیل <ref>كتاب مقدس، اشعيا 29: 1.</ref>، شالیم ،<ref>كتاب مقدس، مزامير 76: 2.</ref> یَبوس ،<ref>كتاب مقدس، داوران 19: 10 ـ 11.</ref> شهر یهودا ،<ref>كتاب مقدس، دوم تواريخ ايام 28: 25.</ref> شهر خدا ، <ref>كتاب مقدس، مزامير 46: 4.</ref> قریه پادشاه عظیم <ref>كتاب مقدس، مزامير 48: 2.</ref> و شهر مقدس <ref>كتاب مقدس، نحميا 11 : 19.</ref> یاد شده است. رومیان آن را « ایلیاء » به معناى خانه مقدس یا خانه خدا <ref>قاموس كتاب مقدس، ص 118؛ الانس الجليل، ج 1، ص 6.</ref> و یهودیان « بیت همیقداش »<ref>تاريخ اورشليم، ص 16.</ref> مى‌‌خواندند. نام ایلیاء تا زمان ظهور اسلام معروف بود و به تدریج اسامى بیت المُقدّس، بیت‌‌المَقْدِس، قُدس، قدس شریف و مدینه مقدسه به آن اطلاق شد .<ref> تاريخ اورشليم، ص 16.</ref> بیت المقدس به سبب حضور، تولد، زندگى یا دفن شمارى از پیامبران و شخصیتهاى بزرگ الهى در آن، از قبیل ابراهیم، یعقوب، داود، سلیمان، مریم، عیسى ( علیهم السلام ) و پیامبر اسلام ( صلى الله علیه وآله )، همچنین وجود بسیارى از آثار، اماکن و بناهاى دینى و مقدس کهن در آن، از ارزش و قداست ویژه‌‌اى در نزد پیروان همه ادیان ابراهیمى برخوردار است .<ref> ر. ك: معجم اللاهوت، ص 124؛ دانشنامه جهان اسلام، ج 5، ص‌‌95؛ الانس الجليل، ج 1، ص 240 ـ 239.</ref> صخره مقدس ( مذبح اسماعیل، قبله موسى و بنى‌‌اسرائیل و جایگاه عروج پیامبر اسلام )،<ref> تاريخ اورشليم، ص 17؛ دايرة‌‌المعارف تشيع، ج 3، ص‌‌558؛ الموسوعة العربيه، ج 18، ص 86.</ref> قبة‌‌الصخره، هیکل سلیمان، برج داود، دیوار ندبه، کلیساى قیامت، مسجد الأقصى و قبة‌‌المعراج و دهها اثر دینى و تاریخى دیگر از این‌‌قبیل در آن است .<ref>ر. ك: بيت المقدس، ص 116 ـ 164؛ دانشنامه جهان اسلام، ج‌‌3، ص 104؛ الموسوعة العربيه، ج 18، ص 86 ـ 87.</ref> بر اساس گزارش برخى منابع فقط آثار و اماکن اسلامى آن به بیش از‌‌110‌‌مورد مى‌‌رسد .<ref>ر. ك: بيت المقدس، ص 116 ـ 164.</ref> بیت‌‌المقدس در طول تاریخ شاهد حوادث بسیارى بوده است. این شهر بر اثر موقعیت جغرافیایى خاص، که آن را شاهراه ارتباطى شرق و غرب قرار مى‌‌دهد و نیز به سبب سرسبزى و خرّمى، تنوع محصولات کشاورزى و برخوردارى از پیشینه تاریخى و تقدس دینى، همواره مورد توجه قدرتها و شاهد لشکرکشیهاى بسیارى بوده است، به‌‌گونه‌‌اى که دو بار به طور کلى به دست مهاجمان ویران، 18 بار تجدید بنا و سه بار معبد آن‌‌بازسازى ومرمت شده است و 6 بار مردم آن مجبور به تغییر آیین و مذهب خود شده‌‌اند .<ref>تاريخ اورشليم، ص 17.</ref> کنعانیها، حیتیها، حویان، فریسیان، یبوسیان و فلسطیان از جمله اقوامى بودند که قبل از هجوم قوم عبرانى در سرزمین فلسطین مى‌‌زیستند .<ref>تاريخ اورشليم،  ص 25.</ref> حضرت داود ( علیه السلام ) در سال 1010 یا 1020 ق. م. با شکست یبوسیان شهر بیت المقدس را به تصرف خود درآورد و آن را مرکز حکومت بنى‌‌اسرائیل قرار داد و به فرمان الهى بناى قدس، خانه خدا را آغاز کرد که به دست حضرت سلیمان تکمیل شد. ساخت این بناى باشکوه و عظیم، معروف به « هیکل سلیمان » در سال 970 ق. م. پایان یافت . <ref>قاموس كتاب مقدس، ص 121؛ تاريخ اورشليم، 72 ـ 83؛ لغت نامه، ج 14، ص 20878.</ref> پس از سلیمان، بلایا و مصائب فراوانى بر اورشلیم وارد شد؛ آشوریان بارها به آن هجوم برده، آن را غارت کردند. سخت‌‌ترین و ویرانگرترین حمله به وسیله بخت نصر دوم ( نبوکدنصر )، پادشاه بابل، در 586 یا 587 ق. م. صورت گرفت که در جریان آن دیوارهاى دفاعى شهر به دست سپاه بابل تخریب و اورشلیم پس از اشغال به کلى ویران شد و ساکنانش اسیر و به بابل برده شدند .<ref>قاموس كتاب مقدس، ص 123؛ تاريخ اورشليم، ص‌‌107؛ Britannica : Jerusalem.</ref> در این حمله، صدقیا، حاکم اورشلیم، اسیر و کور شد و اشراف و بزرگان شهر کشته شدند. قصر پادشاه و هیکل سلیمان به آتش کشیده شد. ظروف و وسایل قیمتى معبد به تاراج رفت<ref>كتاب مقدس، دوم پادشاهان، 25.</ref> و تابوت عهد <ref>تاريخ جامع اديان، ص 527.</ref> و نص تورات <ref>كوروش كبير، ص 216.</ref> به کلى از میان رفت. طبق روایت تورات، همه مردم شهر از جمله دانیال و عزرا، به غیر از افراد فقیر و بى‌‌چیز به بابل تبعید شدند .<ref>كتاب مقدس، دو پادشاهان، 25: 11 ـ 12.</ref> با غلبه کوروش، پادشاه ایران بر بابلیها در سال 538 ق. م. و بازگشت یهودیان اسیر، بیت المقدس پس از 50 سال خرابى دوباره آباد شد .<ref>الموسوعة الفلسطينيه، ج 3، ص 511؛ تاريخ اورشليم، ص 114.</ref> در 332 ق. م. اسکندر مقدونى با شکست امپراطورى ایران این شهر را نیز فتح کرد .<ref>الموسوعة الفلسطينيه، ج 3، ص 511؛ تاريخ اورشليم، ص 114.</ref> پس از اسکندر، بیت المقدس متناوباً زیر سلطه بطالسه مصر و پادشاهان سلوکى بود .<ref>الموسوعة الفلسطينيه، ج 3، ص 511.</ref> در سال 63 ق. م. رومیان براى نخستین بار بر بیت المقدس مسلط شدند. در سال 70 م. و در پى شورش یهودیان بیت‌‌المقدس « تیتوس »، فرمانرواى روم، این شهر را براى بار دوم با خاک یکسان کرد. هادریانوس در 132 م. بار دیگر بیت المقدس را بنا کرد و آن را « ایلیاء کاپیتولینا » نامید و از ورود یهودیان به این شهر ممانعت کرد .<ref>قاموس كتاب مقدس، ص 128؛ الموسوعة الفلسطينيه، ج 3، ص‌‌511؛ Britannica : Jerusalem</ref> در 312 م. با گرایش امپراطور کنستانتین به دین مسیح، کلیساهاى متعدد از جمله کلیساى قمامه ( قیامت ) در این شهر ساخته شد .<ref>تاريخ اورشليم، 167 ـ 168.</ref> در سال 614 م. خسرو دوم شاه ایران، بیت المقدس را از دست رومیان خارج کرد و یهودیان دوباره در آن ساکن شدند؛ ولى پس از اندکى در 629 م. امپراطورروم، هرقل ( هراکلیوس )، دوباره شهر را پس گرفت. بیت المقدس یا ایلیاء همچنان در دست رومیان بود تا اینکه در 637 م. به تصرف مسلمانان درآمد .<ref>قاموس كتاب مقدس، ص 128؛ تاريخ اورشليم، ص 173، 186‌‌ـ‌‌189.</ref> امویان، عباسیان، طولونیان، أخشیدیان، فاطمیان و سلجوقیان به ترتیب بر این شهر حکمرانى کردند .<ref>بيت المقدس، ص 30 ـ 42؛ تاريخ اورشليم، ص 196 ـ 203.</ref> سال 1099 م. در نخستین جنگ صلیبى، بیت المقدس، همراه با قتل و غارت وحشیانه، به دست صلیبیان افتاد. در سال 1187‌‌م. صلاح الدین ایوبى دوباره این شهر مقدس را پس گرفت .<ref> قاموس كتاب مقدس، ص 128؛ بيت المقدس، ص 52؛ تاريخ‌‌اورشليم، ص 218.</ref> بیت المقدس و فلسطین همچنان صحنه جنگهاى صلیبى بود تا اینکه در 1517 م. دولت عثمانى با شکست ممالیک، این شهر را به تصرف خود درآورد .<ref> قاموس كتاب مقدس، ص 128؛ بيت المقدس، ص 64؛ بيت‌‌المقدس، ص 56 ـ 58 ، 63 ـ 78.</ref> در پى شکست روسها در نبرد با عثمانیها که از حمایت فرانسه و انگلیس برخوردار بودند، پاى فرانسویها و انگلیسیها به فلسطین باز شد. با ورود دولت عثمانى به جنگ جهانى اول، انگلیس، تلاش براى تجزیه عثمانى را آغاز کرد ،<ref> بيت‌‌المقدس، ص 66، 80 ـ 89.</ref> از این رو براى کسب حمایت مالى و سیاسى یهودیان و در پى مذاکرات با صهیونیستها، دولت انگلیس با صدور اعلامیه معروف بالفور ( 1917 م .) تأسیس « وطن ملى یهود » راتعهد کرد و یک ماه پس از آن بیت‌‌المقدس را به اشغال نظامى خود درآورد. از آن تاریخ تاکنون، بیت المقدس به عنوان مرکز فلسطین، کانون تحولات، چالشها و درگیریهاى بسیار نظامى، سیاسى و اجتماعى میان مسلمانان و صهیونیستها بوده است .<ref> بيت المقدس، ص 79 ، 101 ـ 102؛ الموسوعة العربيه، ج 18، ص 89.</ref>.<ref>[[حسین اترک|اترک، حسین]]، [[بیت المقدس - اترک (مقاله)|مقاله «بیت المقدس»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶، ص ۱۸۷.</ref>