همسایه در معارف و سیره نبوی: تفاوت میان نسخه‌ها

[[انسان]]، موجودی [[اجتماعی]] است و به ناچار، رعایت [[همسایگی]] نیز جزئی از [[زندگی]] اوست و روابط [[همسایگان]]، مقررات و ضوابط خاصی دارد که رعایت آنها می‌تواند به تحکیم و استمرار هرچه بیشتر و بهتر زندگی اجتماعی انجامد؛ به این دلیل، [[انبیای الهی]] عموماً و [[پیامبر اکرم]]{{صل}} خصوصاً، در جایگاه سفیران الهی، بر اهمیت و [[ضرورت]] رعایت حقوق همسایگی تأکید ورزیده، مطالب بسیاری را درباره معاشرت نیکو با [[همسایه]] بیان داشته‌اند. در ادامه به برخی از این مسائل خواهیم پرداخت<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[جایگاه همسایه (مقاله)|جایگاه همسایه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]] ص۳۵۰.</ref>.

در [[حدیثی]] از [[امام صادق]]{{ع}} [[روایت]] شده است که [[رسول خدا]]{{صل}} حد همسایگی را تا چهل [[خانه]] دانست و فرمود: "تا چهل خانه، خانه‌های پیش رو، پشت سر و سمت راست و چپ، همسایه به حساب می‌آیند"<ref>کلینی، الکافی، ج ۲، ص۶۶۹؛ شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص۱۳۲؛ علی بن حسن طبرسی، مشکاة الانوار، ص۲۱۵ و بیهقی، السنن الکبری، ج ۶، ص۲۷۶.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[جایگاه همسایه (مقاله)|جایگاه همسایه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]] ص۳۵۰.</ref>

اهمیت همسایه‌داری در [[آیین مقدس اسلام]] و [[لزوم]] انس و [[الفت]] هر چه بیشتر همسایگان با هم باعث شده است تا در [[دین]] [[وظایف]] و [[حقوقی]] برای هر یک از آنها در نظر گرفته شود و [[پیامبر]]{{صل}} در سخنان خود به برخی از این وظایف و [[حقوق]] اشاره کرده‌اند؛ نقل شده است، روزی رسول خدا{{صل}} به [[اصحاب]] و [[یاران]] خود رو کرد و فرمود: "آیا می‌دانید [[حق همسایه]] چیست؟"[[اصحاب]] گفتند: "نه"؛ پس پیامبر{{صل}} حقوق همسایه را بر همسایه دیگر چنین برشمرد: حق همسایه بر تو آن است که اگر [[بیمار]] شد، به عیادتش بروی و اگر از [[دنیا]] رفت، در [[تشییع]] جنازه‌اش حاضر شوی و اگر از تو وام خواست، به او [[قرض]] بدهی؛ در شادی‌هایش به وی [[تهنیت]] بگویی و به وقت سوگ و [[مصیبت]] به وی [[تسلیت]] و [[تعزیت]] بگویی؛ ساختمانت را از ساختمان او بلندتر نسازی که جریان باد را بر او ببندی<ref>محدث نوری، المستدرک الوسائل، ج ۸، ص۴۲۷ و بروجردی، جامع احادیث الشیعه، ج ۱۶، ص۹۵.</ref>؛ چون میوه‌ای خریدی مقداری از آن را به او [[هدیه]] کنی و اگر هدیه نکردی، مخفیانه به داخل [[خانه]] ببری و میوه را به دست فرزندت ندهی که با نشان دادن به [[کودک]] [[همسایه]] ناراحتش کند؛ با بوی غذایت همسایه خویش را [[آزار]] ندهی؛ مگر آنکه مقداری از آن غذا را برای او هم بفرستی"<ref>شهید ثانی، مسکن الفؤاد، ص۱۱۴؛ المتقی الهندی، کنز العمال، ج ۹، ص۵۹ و ابن حجر، فتح الباری، ج ۱۰، ص۳۷۳.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[جایگاه همسایه (مقاله)|جایگاه همسایه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]] ص۳۵۱.</ref>

حال تو خود [[حدیث]] مفصل بخوان از این مجمل، که وضع [[زندگی]] در این [[زمان]] چگونه است و زندگی ماشینی به چه شکلی روابط را از بین برده که چه بسا بعد از این که [[همسایه]] فوت می‌کند و بدنش متعفن می‌شود، تازه متوجه میشویم که او مرده است و شاید سال‌ها در بستر [[بیماری]] خوابیده باشد و از آن بی‌اطلاع باشیم<ref>[[محمد جواد برهانی|برهانی، محمد جواد]]، [[سیره اجتماعی پیامبر اعظم - برهانی (کتاب)| سیره اجتماعی پیامبر اعظم]]، ص۱۲۴-۱۲۷؛ [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[جایگاه همسایه (مقاله)|جایگاه همسایه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]] ص۳۵۱.</ref>.

از [[رسول خدا]]{{صل}} نقل شده است که فرمود: "کسی که به [[خدا]] و [[روز جزا]] [[ایمان]] دارد باید به [[همسایگان]] [[احترام]] بگذارد"<ref>صحیح بخاری، ج۷، ‌ ص۷۹؛ مسند احمد، ج ۴، ص۳۱ و المستدرک الوسائل، ج ۸، ص۴۲۳.</ref>. ایشان بهترین [[یاران]] و [[بندگان]] نزد [[خداوند متعال]] را کسانی دانسته‌اند که با همسایگانشان بهترین باشند<ref>المستدرک الوسائل، ج ۸، ص۴۱۹؛ ابن حبان، صحیح، ج ۲، ص۲۷۶؛ بخاری، الادب المفرد، ص۳۶ و ابن ابی الدنیا، مکارم الاخلاق، ص۱۰۳.</ref> و در این باره به [[یار]] دیرین و [[صحابی]] [[ارزشمند]] خود، [[ابوذر]] چنین توصیه می‌فرمود: "ای ابوذر! چون خورشتی بپزی، آبش را زیادتر کن (برای [[همسایه]]) و ملازم همسایگانت باش!"<ref>مسند احمد، ج۵، ص۱۶۱ و صحیح ابن حبان، ص۲۶۹.</ref>‌. ایشان [[رعایت حرمت]] همسایه را بر همسایه مانند رعایت حرمت مادر بر فرزندش دانسته<ref>الکافی، ج۲، ص۶۶۶؛ المستدرک الوسائل، ج ص۸، ص۴۱۹ و طبرسی، مکارم الاخلاق، ص۱۲۶.</ref>، برای همسایه[[حق]] [[شفاعت]] قائل شده<ref>کنزالعمال، ج۷، ص۷.</ref> و همسایه را در خرید [[خانه]] همسایه، بر دیگر [[مردم]] مقدم شمرده است<ref>ابی جمهور، عوالی اللآلی، ج ۱، ص۵۸ و کنزالعمال، ج ۷، ص۶ و الجامع الصغیر، ج ۱، ص۶۶.</ref>. حتی از ایشان نقل شده است که فرمود: "هر که در [[دفاع]] از همسایه به [[ستم]] کشته شود، [[شهید]] است..."<ref>کنزالعمال، ج ۴، ص۴۲۵.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[جایگاه همسایه (مقاله)|جایگاه همسایه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]] ص۳۵۱ ـ ۳۵۳.</ref>

[[روایت]] شده است، مردی از [[رسول خدا]]{{صل}} پرسید: "ای [[پیامبر خدا]]{{صل}} آیا در [[مال]] و [[دارایی]]، جز [[زکات]] [[حق]] دیگری منظور شده است؟" فرمود: "بله؛ به خویشانی که از تو بریدند، نیکویی کردن و به [[همسایه]] رسیدگی کردن"<ref>شیخ طوسی، الامالی، ص۵۲۰ و وسائل الشیعه، ج ۱، ص۵۲.</ref>. همچنین فرمود: {{متن حدیث|لَيْسَ الْمُؤْمِن الَّذِي يَشْبَعُ‌ وَ جَارُهُ‌ جَائِعٌ‌ إِلَى‌ جَنْبِه‌}}<ref>محمد بن حسن فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ج ۲، ص۳۸۷ و ج ۲، ص۳۸۹؛ مشکاة الانوار، ص۲۱۳ و وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص۱۳۰.</ref>؛ [[ایمان]] ندارد آنکه شب با شکم [[سیر]] بخوابد و همسایه مسلمانش گرسنه باشد". در [[حدیث]] دیگری از ایشان نقل شده است: "به من [[ایمان]] نیاورده است کسی که همسایه‌اش برهنه باشد"<ref>عوالی اللآلی، ج ۱، ص۲۶۹؛ المستدرک الوسائل، ج ۸، ص۴۲۹؛ طبرسی، مکارم الاخلاق، ص۱۳۷ و ابن قتیبه، تأویل مختلف الحدیث، ص۱۶۱</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[جایگاه همسایه (مقاله)|جایگاه همسایه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]] ص۳۵۳-۳۵۴.</ref>

رسول خدا{{صل}} همسایه خوب را نعمتی ارزشمند و داشتن همسایه ‌خوب را از سعادت‌های فرد [[مسلمان]] در [[دنیا]] بر شمرده است [[شناخت]]<ref>الجامع الصغیر، ج۱، ص۵۳۲؛ شیخ صدوق، الخصال، ج ۱، ص۱۸۳ - ۱۸۴ و طبرسی، مکارم الاخلاق، ص۱۲۶.</ref>. ایشان به [[مسلمانان]] سفارش می‌کرد که پیش از خرید خانه، پیش از هر چیز در پی شناخت همسایه باشد<ref>ابن سلامة، مسند الشهاب، ج۱، ص۴۱۲؛ معجم الکبیر، ج ۴، ص۲۶۹ و نهج الفصاحه، ص۲۴۶.</ref>. از امیرالمؤمنین علی{{ع}} روایت شده است که روزی مردی خدمت پیامبر خدا{{صل}} آمد وگفت: " ای رسول خدا{{صل}} می‌خواهم خانه‌ای بخرم؛ به نظر شما در کدام منطقه خانه بخرم؟ که هر روزی چیز مردی در پی خدمت پیامبر خدا علی راه آمد و گفت: "ای علی [[علا]] [[روایت]] علی را شده می‌خواهم است خانه‌ای بخرم؟ به نظر شما در کدام منطقه [[خانه]] بخرم؟" [[رسول خدا]]{{صل}} فرمود: "قبل از هر چیز [[همسایه]] خوب پیدا کن؛ سپس خانه بخر..."<ref>محمد بن محمد کوفی، الجعفریات، ص۱۶۴ و المستدرک الوسائل، ج ۳، ص۴۷۱.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[جایگاه همسایه (مقاله)|جایگاه همسایه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]] ص۳۵۴.</ref>

نقل شده است، مردی [[انصاری]]، [[خانه]] جدیدی در یکی از محله‌های [[مدینه]] خریده و به آنجا منتقل شده بود. او پس از گذشت مدتی متوجه شد که همسایه بدی نصیب او شده است و به همین علت نزد پیامبر اکرم{{صل}} رفت و گفت: "ای [[رسول خدا]]{{صل}} من در فلان محله در میان افراد فلان [[قبیله]]، خانه‌ای خریده و اکنون به آنجا منتقل شده‌ام؛ اما پس از گذشت مدتی متأسفانه متوجه شده‌ام که نزدیک‌ترین همسایه من شخصی است که هم وجود او برای من خیر و سعادتی ندارد و هم من از [[شر]] او در امان نیستم و [[اطمینان]] ندارم که موجبات [[آزار]] مرا فراهم نسازد".. پس [[پیامبر خدا]]{{صل}} به علی{{ع}}، [[سلمان]]، [[ابوذر]] و [[مقداد]] فرمود تا در [[مسجد]] با صدای بلند اعلام کنند که آنکه همسایه‌اش از شرش در امان نباشد، [[ایمان]] ندارد و آنها نیز سه بار این مطلب را اعلام کردند<ref>الکافی، ج۲، ص۶۶۶؛ حسین بن سعید اهوازی، ص۴۲ و وسائل الشیعه، ج۱۲، ‌ ص۱۲۵.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[جایگاه همسایه (مقاله)|جایگاه همسایه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]] ص۳۵۴ ـ ۳۵۵.</ref>

پس [[پیامبر]]{{صل}} این بار به او فرمود: "[[روز جمعه]] که [[مردم]] به سوی [[نماز جمعه]] می‌آیند، اثاثیه‌ات را بر سر راه بگذار تا هر کسی که به نماز جمعه می‌رود، آنها را ببیند؛ هنگامی که از تو پرسیدند: چرا اثاثیه‌ات را بیرون ریخته‌ای، موضوع را برای مردم بازگو کن!". آن مرد رفت و طبق فرموده [[رسول خدا]]{{صل}} عمل کرد. همسایه مردم آزارش که وضع را چنین و آبروی خود را در خطر دید، بی‌درنگ به سوی او شتافت و با التماس از وی خواست که وسایلش را به [[خانه]] برگرداند و با او [[عهد]] کرد که دیگر آن گونه [[رفتار]] نکند و وی را نیازارد<ref>الکافی، ج ۲، ص۶۶۸ و صحیح ابن حبان، ص۲۷۸.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[جایگاه همسایه (مقاله)|جایگاه همسایه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]] ص۳۵۵ ـ ۳۵۶.</ref>

مردی نزد رسول خدا{{صل}} آمد و گفت: "ای رسول خدا{{صل}} دو همسایه دارم که می‌خواهم به یکی از آنان هدیه‌ای بدهم؛ به کدام یک هدیه بدهم؟" فرمود: "آن که در خانه او به تو نزدیک‌تر و به خاطر [[خویشاوندی]] رعایتش واجب‌تر است و اگر هر دو یکسان هستند، به آن کس که بهتر ([[آداب]]) [[همسایگی]] را رعایت می‌کند"<ref>مسند احمد، ج مکارم ۶، ص۱۷۵؛ صحیح بخاری، ج ۷، ص۷۹ و المستدرک الوسائل، ج ۸، ص۴۲۶</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[جایگاه همسایه (مقاله)|جایگاه همسایه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]] ص۳۵۶.</ref>

روابط پیوسته [[همسایگان]] اگر با رعایت حقوق همسایگی همراه باشد، باعث نزدیک شدن [[دل‌ها]] و ایجاد انس و [[الفت]] شده، [[زندگی]] شاد و [[فرح]] بخشی را برای [[اجتماع]] به ارمغان خواهد آورد؛ [[رسول اکرم]]{{صل}} نیز خوب همسایه‌داری کردن را سبب [[آبادانی]] [[شهرها]] و درازی عمرها دانسته است<ref>ابن ابی ‌الدنیا، مکارم الاخلاق، ص۱۰۳؛ الکافی، ج ۲، ص۶۶۸ و وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص۱۲۸.</ref>. ‌ [[نیکی]] به [[همسایه]] از مسائلی بود که [[جعفر بن ابی طالب]]{{ع}} در خطبه‌اش نزد [[نجاشی]] آن را یکی از آموزه‌های [[عزت]] آفرین [[رسول خدا]]{{صل}} دانست<ref>ذهبی، تاریخ الاسلام، ج ۲، ص۱۳۱ و ابن عبدالبر اندلسی، الدرر فی اختصار المغازی و السیر، ص۱۴۴.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[جایگاه همسایه (مقاله)|جایگاه همسایه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]] ص۳۵۶.</ref>