ام‌کلثوم دختر امام علی: تفاوت میان نسخه‌ها

دختر [[امیر المؤمنین]]{{ع}} و خواهر [[زینب]] و حسین وی در سال‌های آخر عمر [[پیامبر خدا]]{{صل}} به [[دنیا]] آمد. زنی با [[فضیلت]]، [[فصیح]]، سخنور و دانا بود. نامش را زینب صغری هم گفته‌اند. وی در طول [[زندگی]]، [[شاهد]] [[شهادت]] مظلومانه [[عترت پیامبر]] بود. درسال ۶۱ هجری نیز در رکاب [[سید الشهدا]] به [[کربلا]] آمد و پس از [[عاشورا]]، در مدت [[اسارت]] نیز با سخنانش [[عترت]] [[رسول خدا]] را معرفی و ستم‌های [[حکام]] را افشا می‌کرد از جمله وقتی کاروان اسیران را به [[کوفه]] وارد کردند، در جمع انبوه حاضران، [[ام کلثوم]] به [[مردم]] دستور [[سکوت]] داد. چون نفس‌ها آرام گرفت و همه ساکت شدند به سخن پرداخت و [[کوفیان]] را به خاطر [[سستی]] در یاری امام و آلودن دست به [[خون]] سید الشهدا ملامت کرد. آغاز خطبه‌اش چنین است: {{متن حدیث|يَا أَهْلَ اَلْكُوفَةِ سَوْأَةً لَكُمْ مَا لَكُمْ خَذَلْتُمْ حُسَيْناً وَ قَتَلْتُمُوهُ وَ اِنْتَهَبْتُمْ أَمْوَالَهُ وَ وَرِثْتُمُوهُ وَ سَبَيْتُمْ نِسَاءَهُ وَ نَكَبْتُمُوهُ فَتَبّاً لَكُمْ وَ سُحْقاً وَيْلَكُمْ أَ تَدْرُونَ أَيَّ دَوَاهٍ دَهَتْكُمْ}}<ref>بحار الانوار، ج ۴۵،ص ۱۱۲،اعیان الشیعه، ج ۳،ص ۴۸۵</ref> و صدای [[گریه]] همه برخاست و [[زنان]] صورت خراشیدند و موی کندند و مویه کردند. هنگام ورود به [[شام]] نیز [[شمر]] را‌طلبید و از او خواست که آنان را از دروازه‌ای وارد کنند که [[اجتماع]] کمتری باشد و [[سرهای شهدا]] را دورتر نگهدارند تا مردم به تماشای آنها پرداخته، کمتر به چهره [[اهل بیت پیامبر]] نگاه کنند. [[شمر]] دقیقا بر خلاف خواسته او عمل کرد و [[اسیران]] را از دروازه ساعات وارد [[دمشق]] کردند<ref>اعیان الشیعه، ج ۳، ص۴۸۵</ref>. در ایام حضور در دمشق نیز هرگز از بیان [[حقایق]] و افشای جنایات [[امویان]] کوتاهی نکرد. پس از بازگشت اهل بیت به مدینه نیز، ام کلثوم از کسانی بود که گزارش این [[سفر]] خونین را به مردم می‌داد. [[شعر]] معروف {{عربی|مدینة جدنا لا تقبلینا، فبالحسرات و الاحزان جئنا}} که هنگام ورود به [[مدینه]] خوانده شده از [[ام کلثوم]] است <ref>تمام شعر که ۳۸ بیت است در عوالم جلد امام حسین، ص۴۲۳آمده است</ref>. البته بعضی معتقدند ام کلثوم که دختر حضرت [[فاطمه]] بوده، در [[زمان]] [[امام مجتبی]] از [[دنیا]] رفت. این بانو که نامش در [[حادثه کربلا]] مطرح است، از یکی دیگر از [[همسران]] [[امیر المؤمنین]] است<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص۶۴.</ref>.

== افشاگری و خطبه‌خوانی ام کلثوم در [[قیام حسینی]] ==

ام کلثوم{{س}} در [[شهر کوفه]] در روز یازدهم محرم در خطاب سرزنش‌آمیز به [[اهل کوفه]] چنین فرمود: «ای اهل کوفه، وای به حالتان! با حسین{{ع}} چه کردید؟ او را تنها گذاشتید، به [[قتل]] رسانیدید و اموالش را به [[غارت]] بردید و خود را [[وارث]] او شمردید. زنانش را [[اسیر]] کرده، و [[آزار]] دادید. هلاکت بر شما باد، از [[رحمت خدا]] به دور باشید! که [[مصیبت]] بزرگی آفریدید! آیا می‌دانید بار چه [[گناه]] سنگینی را بر دوش خود نهاده‌اید و چه خون‌های [[پاک]] و [[مطهری]] را بر [[زمین]] ریختید؟ و چه [[اموال]] محترمی را به غارت بردید؟ شما برترین انسان پس از [[پیامبر]] را کشتید». «[[قساوت]] باد شما را که از [[رحمت]] و [[مهربانی]] به دورید. به [[درستی]] که [[یاران]] [[خدا]] رستگارانند و حزب شیطان زیان‌کاران».

سپس در خلال اشعاری که سرود فرمود: شما برادرم را به گونه زجر و [[سختی]] به [[شهادت]] رسانیدید، وای بر شما...! که به زودی [[آتش]] پاداشتان خواهد بود. خونی را بر زمین ریختید که خدای آن را [[محترم]] شمرده بود و [[قرآن]] و سپس [[رسول خدا]] ریختن آن را [[حرام]]. آتش [[روز قیامت]] پاداشتان باد که به [[یقین]] در آن جاودانه‌اید. من پیوسته تا زنده‌ام بر برادرم می‌گریم، بر آن [[برادری]] که پس از رسول خدا{{صل}} [[برترین]] بود و اشک‌هایم همچون سیل و [[باران]] پیوسته بر گونه‌هایم جاری می‌شوند و هرگز خشک نخواهند شد»<ref>وقایع الایام، خیابانی، ص۲۵۱.</ref>.

صاحبان [[مقاتل]] گویند: پس از آنکه ام کلثوم این عبارات را بیان کرد، [[مردم]] از [[گریه]] و شیون جنجالی به پا کردند و خاک بر سر خود می‌ریختند و صورت می‌خراشیدند و سیلی به صورت می‌زدند و واویلا می‌گفتند. [[سید بن طاووس]] در لهوف<ref>لهوف، سید بن طاووس، ص۵۶.</ref> و [[محدث قمی]] در [[نفس المهموم]]<ref>محدث قمی، نفس المهموم، ص۷۹.</ref> می‌فرماید: پس از استماع این [[خطبه]]، مردان به [[سختی]] گریستند و هرگز دیده نشد، مردم به شدت آن [[روز]] گریه کنند<ref>[[زهرا فخر روحانی|فخر روحانی، زهرا]]، [[نقش زنان در نهضت حسینی (مقاله)|مقاله «نقش زنان در نهضت حسینی»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۹ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۹]]، ص۷۷.</ref>.

== نقش [[ام کلثوم دختر امام علی]] در [[حماسه عاشورا]] ==

ام کلثوم دختر امام علی{{ع}} و [[فاطمه زهرا]]{{س}} است<ref>الفصول المهمه، ج۱، ص۶۴۱؛ تاریخ طبری، ج۴، ص۱۱۸؛ انساب الاشراف، ج۲، ص۴۱۱؛ الارشاد، ج۱، ص۳۵۳.</ref>. [[تاریخ]] ولادت او به [[طور]] دقیق روشن نیست. نوشته‌اند پیش از [[رحلت پیامبر اکرم]]{{صل}} متولد شده است.

مؤرخان و محدثان اهل سنت بر آن هستند که عُمر [[خلیفه دوم]] او را از علی{{ع}} خواستگاری کرد و با مِهر چهل هزار درهم به همسری خود درآورد.

اکثر علمای شیعه [[ازدواج]] [[امّ کلثوم]] را با عمر آن هم با مهر چهل هزار درهم که با مهرالسنه سازگاری ندارد درست نمی‌دانند. برخی بر این باورند که علی{{ع}} دو دختر به نام امّ کلثوم داشته است: یکی از [[فاطمه]] زهراست که در زمان امام حسن، یعنی پیش از سال ۵۰ هجری از [[دنیا]] رفته است<ref>اسدالغابه، ج۷، ص۳۸۷؛ الاصابه، ج۴، ص۴۶۸؛ الاستیعاب، ج۴، ص۴۶۹، حاشیه.</ref>. ولی ابن‌شهرآشوب گفته است که امّ کلثوم پس از عمر، با [[عون]]، [[محمد]] و عبدالله پسران [[جعفر طیار]] یکی پس از [[مرگ]] دیگری [[ازدواج]] کرده است که بدون تردید ازدواجش با عبدالله [[همسر]] [[زینب کبری]] پس از [[وفات]] آن بانو بوده است<ref>بحارالانوار، ج۲، ص۹۰.</ref>. این دو [[تاریخ]] وفات باید متعلق به این دو امّ کلثوم باشد، نه یکی از آنها، اما کدام یک زودتر درگذشته‌اند؟ [[سید محسن امین]] می‌گوید: علی{{ع}} دو دختر به نام [[امّ کلثوم]] داشته است: [[ام کلثوم]] کبری دختر [[فاطمه]] که پیش از [[واقعه کربلا]] از [[دنیا]] رفته است و امّ کلثوم دیگر که به زینب صغری موسوم بوده است<ref>اعیان الشیعه، ج۱، ص۳۲۷.</ref>. بنابراین ام کلثومی که همراه کاروان حسینی بوده از یکی دیگر از [[همسران]] علی{{ع}} بوده است <ref>الملهوف، ص۲۰۰.</ref>.<ref>[[محمد صادق مزینانی|مزینانی، محمد صادق]]، [[نقش زنان در حماسه عاشورا (کتاب)|نقش زنان در حماسه عاشورا]]، ص۲۰۸-۲۰۹.</ref>

یکی دیگر از [[زنان]] [[هاشمی]] که به هنگام خروج از [[مدینه]]، [[امام]] را [[همراهی]] کرد ام کلثوم بود. او در [[شب عاشورا]] پس از شنیدن اشعار امام درباره [[بی‌وفایی]] [[دنیا]] فریاد برآورد: {{عربی|"وا محمّداه، وا علياه، وا أمّاه، وا فاطماه، وا حسناه، وا حسيناه، واضيعتاه بعدك يا أباعبدالله"}} و در حالی که اینها را صدا میزد گفت: ای وای از آن [[درماندگی]] که پس از تو گریبان گیر ما خواهد شد ای اباعبدالله! امام خواهرش را تسلی داد و فرمود: خواهرم وعده الهی را از یاد مبر و مطمئن باش که ساکنان [[آسمان‌ها]] و [[اهل]] [[زمین]] همه از بین خواهند رفت. سپس آن حضرت خطاب به گروهی از [[خاندان]] خود از جمله امّ کلثوم فرمود: پس از شهادتم [[بی‌تابی]] نکنید. گریبان چاک نکنید، صورت‌های خود را مجروح نکنید و سخنان بیهوده‌ای که سبب نارضایتی [[خداوند]] گردد بر زبان نرانید<ref>ابن اعثم کوفی، الفتوح، ترجمه احمد مستوفی هروی، ص۸۸۴ - ۸۸۵؛ الملهوف، ص۱۴۰ - ۱۴۱.</ref>.

در [[روز عاشورا]] [[امام زین‌العابدین]]{{ع}} وقتی که تنهایی پدر را دید با عصا و [[شمشیر]] از جای برخاست تا [[امام حسین]] را [[یاری]] کند، اما امام به امّ کلثوم فرمود: خواهرم او را نگه دار و به [[خیمه]] بر گردان تا زمین از نسل [[آل محمد]] خالی نماند. وی نیز چنین کرد<ref>خوارزمی، مقتل الحسین، ج۲، ص۳۶.</ref>.<ref>[[محمد صادق مزینانی|مزینانی، محمد صادق]]، [[نقش زنان در حماسه عاشورا (کتاب)|نقش زنان در حماسه عاشورا]]، ص۲۰۹-۲۱۰.</ref>

آن بانو پس از آنکه در کوفه [[خطبه]] خواند و آنان را به دلیل [[سستی]] و کوتاهی در یاری امام حسین نکوهش کرد، بر سر مردمی که برای تماشای آنان گرد آمده بودند این‌گونه فریاد کشید: «ای [[مردم کوفه]]! آیا از [[خدا]] و [[رسول]] [[شرم]] نمی‌کنید از این که به [[حرم]] و دودمان پیامبر نگاه می‌کنید؟»<ref>{{متن حدیث|یا أهلَ الکوفةِ؛ أما تَستَحیونَ من اللّهِ و رسولِه أن تَنظروا إلی حَرَمِ النبیّ؟}}؛ مقرم، مقتل الحسین، ص۴۰۰.</ref>؛

[[شیخ صدوق]] می‌نویسد: [[ابن زیاد]] خطاب به [[ام کلثوم]] گفت: خدای را [[سپاس]] که مردانتان را کشت؛ آنچه را بر سر شما رفت چگونه می‌‌بینی؟

فرمود: ای ابن زیاد! اگر چشم تو به [[کشتن حسین]] روشن شد، بدان که بارها چشم جدش به دیدار او روشن گشته بود. [[پیامبر]] او را میبوسید، لب هایش را میمکید و او را بر دوش خود سوار می‌کرد. ای ابن زیاد! برای جدّ او پاسخی آماده کن که در [[روز قیامت]] دشمن تو خواهد بود<ref>امالی صدوق، ص۱۳۹، مجلس ۳۰، ح۱.</ref>.<ref>[[محمد صادق مزینانی|مزینانی، محمد صادق]]، [[نقش زنان در حماسه عاشورا (کتاب)|نقش زنان در حماسه عاشورا]]، ص:۲۱۰-۲۱۱.</ref>