بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - '، ص:' به '، ص') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
*[[امام علی|امیر المؤمنین]]{{ع}} را "فاتح خیبر" می‌دانند و این از افتخارات و فضایل اوست. | *[[امام علی|امیر المؤمنین]]{{ع}} را "[[فاتح خیبر]]" می‌دانند و این از افتخارات و [[فضایل]] اوست. [[خیبر]]، منطقه‌ای یهودی‌نشین و حاصلخیز در ۱۲۰ کیلومتری [[مدینه]] بود، با زمین‌های زراعی، چشمه‌های جاری و هفت قلعۀ محکم که هزاران مرد جنگجو با [[خانواده]] در آن می‌زیستند و پیرو [[فرمان]] [[رئیس]] قلعۀ قموص بودند. [[نبرد]] [[مسلمانان]] با [[یهودیان]] خیبرنشین در سال ششم یا هفتم اتفاق افتاد. [[سپاه]] [[اسلام]] قلعه‌های [[خیبر]] را محاصره کردند. در چند نوبت عملیات [[نظامی]] و ناکامی [[مسلمانان]] در گشودن قلعه‌ها، [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]]{{صل}} [[پرچم]] را به دست [[امام علی|علی]]{{ع}} سپرد. [[امام علی|علی]]{{ع}} شجاعانه حمله کرد و قلعۀ قموص را پس از بیست روز که در محاصره بود [[فتح]] نمود و مرحب خیبری را کشت و [[یهودیان]] [[تسلیم]] شدند و مصالحه‌نامه‌ای میان آنان و [[مسلمانان]] [[امضا]] شد. [[خیبر]] امروز، فلاتی در ۱۲۰ کیلومتری شمال [[مدینه]] در وادی زیدیّه است و یک قلعۀ قدیمی و چشمه‌های [[آب]] و بیش از سه‌هزار سکنه دارد.<ref>فصلنامۀ «میقات حج» ، شماره ۳۴ ص ۱۴۰</ref> خیبرگشایی [[امام علی|علی بن ابی طالب]]{{ع}}، بخصوص پس از جملۀ معروفی که [[پیامبر]] دربارۀ وی فرمود (فردا [[پرچم]] را به دست کسی خواهم داد که [[خدا]] و [[رسول]] را [[دوست]] دارد و [[خدا]] و [[رسول]] هم او را [[دوست]] دارند و او حتما پیروز خواهد شد) از [[فضایل]] برجستۀ آن [[حضرت]] به شمار می‌آید: {{عربی|لأعطینّ الرّایة غدا رجلا یحبّه اللّه و رسوله و یحبّ اللّه و رسوله، کرّارا غیر فرّار، لا یرجع حتّی یفتح اللّه علی یدیه}}.<ref>ینابیع المودّه، ص ۴۸، ارشاد، مفید، ج ۱ ص ۶۴</ref> [[حضرت]]، در سنگین قلعۀ [[خیبر]] را کند و از آن پلی برای عبور فاتحان قرار داد.<ref>کشف الغمّه، ج ۱ ص۲۱۵. از جمله ر. ک: «حیدر، فاتح خیبر» ، نادر فضلی،۱۳۷۶ ش</ref> تعبیر "[[فتح]] [[خیبر]]"، معمولا در مورد کارهای عظیم و دشوار به کار می‌رود. از [[امام علی]]{{ع}} به عنوان [[فاتح خیبر]]، خیبرگشا، خیبرگیر، خیبرستان هم یاد می‌شود<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۲۵۵.</ref>. | ||
==تلاش سرنوشت‌ساز در جنگ خیبر== | |||
در میان نبردهای [[پیامبر خدا]]، [[نبرد]] "[[خیبر]]" از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این [[نبرد]]، [[پیامبر خدا]]، [[یهودیان]] [[خیبر]] را در هم [[شکست]] و مرکز اصلی توطئه علیه [[آیین]] و [[حکومت]] نوبنیاد [[اسلام]] را متلاشی کرد. دژهای [[یهودیان]]، در منطقه‌ای حاصلخیز در دویست کیلومتری شمال غربی مدینه- که [[خیبر]] نام داشت- قرار گرفته بودند. [[یهودیان]] ساکن این دژها که از آغازین روزهای گسترش [[رسالت پیامبر]] [[خدا]] [[کینه]] [[پیامبر]] {{صل}} و [[مؤمنان]] به [[آیین]] او را به [[دل]] گرفته بودند، از هیچ کوششی علیه ایشان باز نمی‌ایستادند و حتی [[جنگ]] بزرگ احزاب با [[پشتیبانی]] [[نظامی]] و [[مالی]] آنان علیه [[اسلام]]، شکل گرفت. بدین سان، آنان [[دشمنان]] آشتی‌ناپذیر و توطئه‌گران بدسرشت این [[آیین الهی]] و [[پیامبر خدا]] بودند. | |||
پس از [[صلح حدیبیه]] که [[پیامبر خدا]] بر اساس بندی از پیمانِ بسته شده در آن، از تجاوزات [[قریش]] مطمئن شد، برای گشودن این دژها و در هم شکستن مرکز توطئه، راهی [[خیبر]] شد. وجود ده هزار رزمجو، دژهای [[استوار]] و ناگشودنی، امکانات بسیارِ درون دژها، [[کین‌ورزی]] یهودیان- که آنان را در [[جنگ]] علیه [[پیامبر]] {{صل}} استوارتر می‌ساخت- و ...، نشان‌دهنده اهمیت ویژه این [[نبرد]] است. | |||
[[علی]] {{ع}}، در این [[نبرد]]، جلوه‌ای شگفت دارد و نقش آن بزرگوار در این [[فتح]] عظیم، بی‌بدیل است؛ چرا که: | |||
#مانند دیگر [[نبردها]]، [[پرچم]] [[اسلام]] در دست‌های پُرتوان [[علی]] {{ع}} بود. | |||
# پس از گشوده شدن بسیاری از دژها<ref>از نقل‌های موجود در این زمینه چنین بر می‌آید که این سخن، از گزارش ابن اثیر در الکامل گرفته شده‌است و با دقت در نقل‌های دیگر روشن می‌شود که قلعه فتح شده به دست امام علی {{ع}} از مجموعه قلعه‌های «نطاة» و نخستین قلعه فتح شده به دست مسلمانان بوده است. تحقیق بیشتر در این باره، در دانشنامه محمد رسول الله {{صل}} خواهد آمد، إن شاء الله. (م)</ref>، دو دژ "وطیح" و "سلالم" که از استوارترین دژها بودند و دو یورش [[مسلمانان]] را به [[فرماندهی]] [[ابو بکر]] و [[عمر]]، ناکام گذارده بودند، با [[فرماندهی]] [[علی]] {{ع}}- که تا آن زمان، [[بیمار]] بود و [[توان]] [[نبرد]] نداشت و در آن هنگامه، با دعای معجزه‌آسای [[پیامبر خدا]] از بستر [[بیماری]] برخاسته بود-، گشوده شدند و [[سپاه]] سرافراز [[اسلام]]، آن دژها را که فتحشان به [[خیال]] کسی نمی‌آمد، گشودند. | |||
#حارث، رزم‌آور [[مغرور]] [[یهودی]] که نعره‌هایش به هنگام [[نبرد]]، لرزه بر اندام‌ها می‌افکند، با ضربت سهمگین [[علی]] {{ع}} بر [[خاک]] افتاد و مرحَب، که کسی [[توان]] رویارویی با او را نداشت، با [[شمشیر]] وی، دو نیم گشت. | |||
#چون [[مسلمانان]] در گشودن دژهای یاد شده ناکام ماندند و نزدیک بود که [[رعب]] بر جان‌های آنان چیره شود، [[پیامبر خدا]]، جمله شکوهمندِ "فردا [[پرچم]] را به دست مردی می‌سپارم که [[خدا]] و پیامبرش را [[دوست]] دارد و [[خدا]] و پیامبرش هم او را [[دوست]] دارند و حمله کننده‌ای پی در پی است، نه گریزنده" را درباره [[علی]] {{ع}} فرمود و بدین سان، بر [[دل‌ها]] [[امید]] [[پیروزی]] نشاند. | |||
#[[امام]] {{ع}} درِ دژ "قَموص" را به تنهایی از جا کند که تکان دادنش تنها از عهده [[چهل]] مرد بر می‌آمد. | |||
== جستارهای وابسته == | الإرشاد- به [[نقل]] از [[عبد]] الملک بن هشام و [[محمد بن اسحاق]] و دیگر [[راویان]] تاریخ-: [[پیامبر خدا]]، [[خیبر]] را بیست و چند شب در محاصره گرفت و در این روزها [[پرچم]] به دست [[امیر مؤمنان]] بود که چشمْ دردی بر او عارض شد و از حضور در [[جنگ]] ناتوانش کرد. [[مسلمانان]] در جلوی در و کناره‌های دژهای [[یهودیان]] با آنها می‌جنگیدند تا این‌که یکی‌از روزها درِ دژ را باز کردند و مرحب، پیاده برای [[جنگ]]، پیش آمد و از خندقِ گرداگرد دژ که خودشان [[کنده]] بودند، گذشت. پس [[پیامبر خدا]]، [[ابو بکر]] را فرا خواند و به او فرمود: "[[پرچم]] را بگیر!". | ||
آن را گرفت و با گروهی از [[مهاجران]] کوشید و کاری از پیش [[نبرد]] و بازگشت، در حالی که [او] همراهانش را [[سرزنش]] می‌کرد و همراهانش او را ملامت می‌کردند. | |||
فردای آن روز، [[عمر]] پیش آمد و اندکی پیش نرفته، بازگشت. او یارانش را بُزدل می‌خواند و یارانش او را بزدل می‌خواندند. در این‌جا [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: "این [[پرچم]]، به دست آن که بایست می‌بود، نبود. [[علی بن ابی طالب]] را نزدم بیاورید". | |||
گفته شد: او چشمْ‌درد دارد. فرمود: "او را به من نشان دهید تا مردی را ببینید که [[خدا]] و پیامبرش را [[دوست]] دارد و [[خدا]] و پیامبرش هم او را [[دوست]] دارند. [[حق]] [[پرچم]] را ادا می‌کند و نمی‌گریزد". | |||
دست‌علی‌بن [[ابی‌طالب]] {{ع}} را گرفتندو پیش‌ایشان آوردند. [[پیامبر]] {{صل}} به او فرمود: "از چه [[ناراحتی]]، ای [[علی]]؟". گفت: چشمْ‌دردی که با آن، جایی را نمی‌بینم و سردرد نیز دارم. [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: "بنشین و سرت را روی پای من بگذار!". [[علی]] {{ع}} چنان‌کرد و [[پیامبر]] {{صل}} برایش‌دعا کرد و با دستش از [[آب]] دهان خود برگرفت و بر چشمان و سر او مالید. چشمان [[علی]] {{ع}} گشوده شد و سرش آرام گرفت. و [[پیامبر]] {{صل}} در دعایش چنین گفت: "خدایا! او را از گرما و سرما حفظ کن" و [[پرچم]] را که سفید رنگ بود، به او سپرد و فرمود: "[[پرچم]] را بگیر و آن را پیش ببر که [[جبرئیل]] {{ع}} همراه توست و [[یاری الهی]] در پیش رویت، و [[هراس]] در [[دل]] [[دشمنان]] افتاده است، و بدان- ای علی- که آنان در کتابشان دیده‌اند که‌نام آن‌که نابودشان می‌کند "آلیا" ست. پس هنگامی که آنان را دیدی، بگو:" من [[علی]] هستم" که إن شاء [[الله]]، آنان به خذلان و بی‌پناهی یا بی‌یاوری دچار می‌شوند ...!". و در [[حدیث]] آمده است که چون [[امیر مؤمنان]] گفت: "من [[علی]] بن ابی طالبم"، یکی از [[عالمان]] [[یهود]] گفت: [[سوگند]] به آنچه بر [[موسی]] نازل شد که [[شکست]] خوردید! | |||
پس چنان ترسی در دلشان افتاد که دیگر نتوانستند دوام بیاورند<ref>الإرشاد، ج ۱، ص ۱۲۵.</ref>. | |||
صحیح البخاری- به [[نقل]] از سهل بن سعد-: [[پیامبر خدا]] در [[جنگ خیبر]] فرمود: "فردا، این [[پرچم]] را به دست مردی می‌سپارم که [[خدا]] با دستان او [[فتح]] می‌کند. او [[خدا]] و پیامبرش را [[دوست]] دارد و [[خدا]] و پیامبرش هم او را [[دوست]] دارند". [[لشکر]]، شب را در این [[گفتگو]] به سر بردند که [فردا] [[پرچم]] به چه کسی داده می‌شود. چون صبح شد، به نزد [[پیامبر خدا]] آمدند و هر کس [[امید]] داشت که [پرچم] به او داده شود. [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: "[[علی بن ابی طالب]] کجاست؟". گفته شد: ای [[پیامبر خدا]]! او از چشمْ‌درد می‌نالد. فرمود: "کسی را به سراغ او بفرستید [تا او را بیاورد]". [چون [[علی]] {{ع}} را آوردند،] [[پیامبر]] {{صل}} [[آب]] دهان خود را بر چشمانش نهاد و برایش [[دعا]] کرد. چنان بهبود یافت که گویی دردی نداشته است. [[پیامبر]] {{صل}} [[پرچم]] را به او سپرد. [[علی]] {{ع}} گفت: ای [[پیامبر خدا]]! آیا با آنان بجنگم تا مانند ما [مسلمان] شوند؟ فرمود: "به [[نرمی]] و تأنی برو تا به [[جایگاه]] آنان برسی. سپس، آنان را به [[اسلام]]، [[دعوت]] کن و آنان را از [[حق]] [[خدا]] در آن [[آگاه]] کن که به [[خدا]] [[سوگند]]، اگر خداوندْ یک نفر را به دست تو [[هدایت]] کند، برایت از شتران سرخ مو<ref>شتر و بویژه شتر سرخ مو، از نفیس‌ترین دارایی‌های عرب بود.</ref> بهتر است"<ref>صحیح البخاری، ج ۴، ص ۱۵۴۲، ح ۳۹۷۳.</ref>. | |||
[[الإرشاد]]: چون [[امیر مؤمنان]]، مرحب را کشت، همراهانش بازگشتند و درِ دژ را به روی [[علی]] {{ع}} بستند. [[امیر مؤمنان]] به سوی آن آمد و با آن کلنجار رفت تا آن را گشود. افراد فراوانی در کنار [[خندق]] مانده و از آن، عبور نکرده بودند که [[امیر مؤمنان]]، درِ دژ را برداشت و بر [[خندق]] نهاد و آن را پلی ساخت تا [[مسلمانان]] از آن گذشتند و بر دژ، مسلط شدند و به غنیمت‌ها دست یافتند. | |||
پس چون از دژها بازگشتند، [[امیر مؤمنان]]، آن [در] را با دست راست برگرفت و چندین ذراع پرتاب کرد، درحالی‌که آن در را بیست‌یهودی [با [[کمک]] هم] می‌بستند<ref>الإرشاد، ج ۱، ص ۱۲۷.</ref>. | |||
[[امام علی]] {{ع}}: به [[خدا]] [[سوگند]]، کندن درِ [[خیبر]] و ویران‌سازی دژ [[یهود]] را با [[توان]] انسانی انجام ندادم؛ بلکه با [[قدرت الهی]] بود<ref>الإمام علی {{ع}}: {{متن حدیث|وَاللهِ ما قَلَعتُ بابَ خَیبَرَ، ودَکدَکتُ حِصنَ یهودٍ بِقُوةٍ جِسمانِیةٍ، بَل بِقُوةٍ إلهِیةٍ}} (شرح نهج البلاغة، ج ۲۰، ص ۳۱۶، ح ۶۲۶).</ref><ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۷۰-۷۳.</ref>. | |||
==جستارهای وابسته == | |||
{{مدخل امام علی}} | |||
== پرسش‌های وابسته == | |||
* [[نقش امام علی در جنگ خیبر چه بود؟ (پرسش)]] | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
* [[پرونده:13681148.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|'''گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین''']]. | |||
* [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']]. | * [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']]. | ||
| خط ۲۰: | خط ۴۷: | ||
{{یادآوری پانویس}} | {{یادآوری پانویس}} | ||
{{پانویس2}} | {{پانویس2}} | ||
{{امام علی}} | |||
[[رده: | [[رده:امام علی]] | ||
[[رده:خیبر]] | [[رده:خیبر]] | ||
[[رده:مدخل فرهنگ غدیر]] | [[رده:مدخل فرهنگ غدیر]] | ||
[[رده:مدخل گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]] | |||
[[رده:اتمام لینک داخلی]] | |||