ذکر: تفاوت میان نسخه‌ها

۴ بایت حذف‌شده ،  ‏۲۱ مارس ۲۰۲۰
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۲: خط ۱۲:
*ذکر در لغت به معنای این است که [[انسان]] چیزی را در خاطر خویش [[نگاه]] دارد و پیوسته به یاد آوَرَد. این کلمه به معنای حفظ کردن نیز آمده است. معنای اصطلاحی ذکر، یاد کردن زبانی و [[قلبی]] [[خداوند]] به [[تکبیر]]، [[تسبیح]]، تحمید، [[تهلیل]] و حوقله است. ذکر از اصطلاحات [[اسلامی]] است که بیش‌تر در مباحث [[اخلاقی]] مطرح است و پژوهشگران [[علوم دینی]] در دو عرصۀ [[اخلاق]] و [[عرفان]] بیش‌تر بدان پرداخته‌اند. ذکر [[اخلاقی]]، بر [[تهذیب نفس]] مبتنی است و ذکر [[عرفانی]] بر [[قرب]] [[خدا]]<ref>مفردات راغب‌، ذیل واژه ذکر.</ref>.<ref>ر.ک. فرهنگ شیعه، ص ۲۶۵.</ref>
*ذکر در لغت به معنای این است که [[انسان]] چیزی را در خاطر خویش [[نگاه]] دارد و پیوسته به یاد آوَرَد. این کلمه به معنای حفظ کردن نیز آمده است. معنای اصطلاحی ذکر، یاد کردن زبانی و [[قلبی]] [[خداوند]] به [[تکبیر]]، [[تسبیح]]، تحمید، [[تهلیل]] و حوقله است. ذکر از اصطلاحات [[اسلامی]] است که بیش‌تر در مباحث [[اخلاقی]] مطرح است و پژوهشگران [[علوم دینی]] در دو عرصۀ [[اخلاق]] و [[عرفان]] بیش‌تر بدان پرداخته‌اند. ذکر [[اخلاقی]]، بر [[تهذیب نفس]] مبتنی است و ذکر [[عرفانی]] بر [[قرب]] [[خدا]]<ref>مفردات راغب‌، ذیل واژه ذکر.</ref>.<ref>ر.ک. فرهنگ شیعه، ص ۲۶۵.</ref>
===[[حقیقت]] ذکر===
===[[حقیقت]] ذکر===
*[[حقیقت]] ذکر وسیلۀ ارتباط با [[خدا]] دانسته‌ شده و نشانۀ آن، [[نسیان]] غیر است<ref>التحقیق فی کلمات القرآن‌، ج ۳، ص ۳۱۷.</ref>.<ref>ر.ک. فرهنگ شیعه، ص ۲۶۶.</ref> [[قرآن کریم]]، ذکر را [[غایت]] [[نماز]] دانسته است<ref>{{متن قرآن|وَأَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ}}«آنچه از این کتاب  بر تو وحی شده است بخوان و نماز را بپا دار که نماز از کار زشت و کار ناپسند باز می‌دارد و به راستی یادکرد خداوند (از هر چیز) بزرگ‌تر است و خداوند می‌داند که چه انجام می‌دهید» سوره عنکبوت، آیه ۴۵.</ref> و فرموده که شرط آنکه [[خداوند]]، بندگانش را یاد کند، این است که آنان او را یاد کنند<ref>{{متن قرآن|فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ}}«پس مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم» سوره بقره، آیه ۱۵۲.</ref>. همچنین، ذکر را از [[صفات ]][[خردمندان]] شمرده<ref>إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُوْلُواْ الأَلْبَابِ و مایه [[آرامش]] [[دل‌ها]]<ref>{{متن قرآن|الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ}}«همان کسانی که ایمان آورده‌اند و دل‌های ایشان با یاد خداوند آرام می‌گیرد؛ آگاه باشید! با یاد خداوند دل‌ها آرام می‌یابد» سوره رعد، آیه ۲۸.</ref>  و رویگردانی از آن را موجب [[سختی]] و تنگی معیشت دانسته است<ref>{{متن قرآن|وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكًا وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى}}«و هر که از یادکرد من روی برتابد بی‌گمان او را زیستنی  تنگ خواهد بود و روز رستخیز وی را نابینا بر خواهیم انگیخت» سوره طه، آیه ۱۲۴.</ref>.<ref>ر.ک. فرهنگ شیعه، ص ۲۶۵-۲۶۶.</ref> [[پیامبر خدا]]{{صل}} فرمودند: «هر کس خدای را [[اطاعت]] کند، ذاکر است هر چند [[نماز]] فراوان نگزارد و [[قرآن]]، بسیار نخواند»<ref>بحارالانوار، ج ۵، ص ۱۴۷.</ref>. به طور کلی،  از [[روایات]] استفاده می‌‌شود مهم‌ترین نشانۀ ذکر [[راستین]] این است که [[آدمی]] [[خدا]] را [[فرمان]] بَرَد و از [[گناهان]] دوری کند<ref>بحارالانوار، ج ۹۳، ص ۱۰۸.</ref>.<ref>ر.ک. فرهنگ شیعه، ص ۲۶۶.</ref>
*[[حقیقت]] ذکر وسیلۀ ارتباط با [[خدا]] دانسته‌ شده و نشانۀ آن، [[نسیان]] غیر است<ref>التحقیق فی کلمات القرآن‌، ج ۳، ص ۳۱۷.</ref>.<ref>ر.ک. فرهنگ شیعه، ص ۲۶۶.</ref> [[قرآن کریم]]، ذکر را [[غایت]] [[نماز]] دانسته است<ref>{{متن قرآن|وَأَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ}}«آنچه از این کتاب  بر تو وحی شده است بخوان و نماز را بپا دار که نماز از کار زشت و کار ناپسند باز می‌دارد و به راستی یادکرد خداوند (از هر چیز) بزرگ‌تر است و خداوند می‌داند که چه انجام می‌دهید» سوره عنکبوت، آیه ۴۵.</ref> و فرموده که شرط آنکه [[خداوند]]، بندگانش را یاد کند، این است که آنان او را یاد کنند<ref>{{متن قرآن|فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ}}«پس مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم» سوره بقره، آیه ۱۵۲.</ref>. همچنین، ذکر را از [[صفات ]][[خردمندان]] شمرده<ref>إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُوْلُواْ الأَلْبَابِ و مایه [[آرامش]] [[دل‌ها]]{{متن قرآن|الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ}}«همان کسانی که ایمان آورده‌اند و دل‌های ایشان با یاد خداوند آرام می‌گیرد؛ آگاه باشید! با یاد خداوند دل‌ها آرام می‌یابد» سوره رعد، آیه ۲۸.</ref>  و رویگردانی از آن را موجب [[سختی]] و تنگی معیشت دانسته است<ref>{{متن قرآن|وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكًا وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى}}«و هر که از یادکرد من روی برتابد بی‌گمان او را زیستنی  تنگ خواهد بود و روز رستخیز وی را نابینا بر خواهیم انگیخت» سوره طه، آیه ۱۲۴.</ref>.<ref>ر.ک. فرهنگ شیعه، ص ۲۶۵-۲۶۶.</ref> [[پیامبر خدا]]{{صل}} فرمودند: «هر کس خدای را [[اطاعت]] کند، ذاکر است هر چند [[نماز]] فراوان نگزارد و [[قرآن]]، بسیار نخواند»<ref>بحارالانوار، ج ۵، ص ۱۴۷.</ref>. به طور کلی،  از [[روایات]] استفاده می‌‌شود مهم‌ترین نشانۀ ذکر [[راستین]] این است که [[آدمی]] [[خدا]] را [[فرمان]] بَرَد و از [[گناهان]] دوری کند<ref>بحارالانوار، ج ۹۳، ص ۱۰۸.</ref>.<ref>ر.ک. فرهنگ شیعه، ص ۲۶۶.</ref>
 
===اقسام ذکر===
===اقسام ذکر===
*ذکر به اعتبارات گوناگون به اقسام متعددی تقسیم شده است؛ همانند ذکر [[قلبی]] و زبانی، ذکر [[نام‌های خدا]] و [[صفات الهی]]، [[مدح]] و ثنای باری تعالی و [[توحید]] و تنزیه او و یاد نعمت‌های [[دنیوی]] و [[اخروی]] و رحمانیت و رحیمیت [[خداوند]]. ذکر [[قلبی]] را ذکر خفی نیز گویند<ref>{{متن قرآن|ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ}}«پروردگارتان را به لابه و نهانی بخوانید که او تجاوزگران را دوست نمی‌دارد» سوره اعراف، آیه ۵۵ و {{متن قرآن|وَاذْكُرْ رَبَّكَ فِي نَفْسِكَ تَضَرُّعًا وَخِيفَةً وَدُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ وَلَا تَكُنْ مِنَ الْغَافِلِينَ}}«و پروردگارت را در دل خود به لابه و ترس و بی‌بانگ بلند در گفتار، سپیده‌دمان و دیرگاه عصرها  یاد کن و از غافلان مباش!» سوره اعراف، آیه ۲۰۵؛ اصول کافی‌، ج ۲، ص ۵۰۲؛ بحارالانوار، ج ۹۳، ص ۱۶۰.</ref>.<ref>ر.ک. فرهنگ شیعه، ص ۲۶۶.</ref>
*ذکر به اعتبارات گوناگون به اقسام متعددی تقسیم شده است؛ همانند ذکر [[قلبی]] و زبانی، ذکر [[نام‌های خدا]] و [[صفات الهی]]، [[مدح]] و ثنای باری تعالی و [[توحید]] و تنزیه او و یاد نعمت‌های [[دنیوی]] و [[اخروی]] و رحمانیت و رحیمیت [[خداوند]]. ذکر [[قلبی]] را ذکر خفی نیز گویند<ref>{{متن قرآن|ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ}}«پروردگارتان را به لابه و نهانی بخوانید که او تجاوزگران را دوست نمی‌دارد» سوره اعراف، آیه ۵۵ و {{متن قرآن|وَاذْكُرْ رَبَّكَ فِي نَفْسِكَ تَضَرُّعًا وَخِيفَةً وَدُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ وَلَا تَكُنْ مِنَ الْغَافِلِينَ}}«و پروردگارت را در دل خود به لابه و ترس و بی‌بانگ بلند در گفتار، سپیده‌دمان و دیرگاه عصرها  یاد کن و از غافلان مباش!» سوره اعراف، آیه ۲۰۵؛ اصول کافی‌، ج ۲، ص ۵۰۲؛ بحارالانوار، ج ۹۳، ص ۱۶۰.</ref>.<ref>ر.ک. فرهنگ شیعه، ص ۲۶۶.</ref>
۱۱۳٬۲۱۳

ویرایش