←جاهلیت در خطبه‌های نهج البلاغه
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
# '''[[دوران جاهلیت]] و [[نعمت]] [[بعثت]]''': «[[خدا]] [[پیامبر اسلام]] را به هنگامی [[مبعوث]] فرمود که [[مردم]] در [[حیرت]] و [[سرگردانی]] بودند، در [[فتنه‌ها]] به سر می‌‌بردند، [[هوی و هوس]] بر آنها چیره شده و خودبزرگ بینی و [[تکبّر]] به لغزش‌های فراوانشان کشانده بود و نادانی‌های [[جاهلیّت]] [[پست]] و خوارشان کرده و در امور [[زندگی]] حیران و سرگردان بودند و بلای [[جهل]] و [[نادانی]] دامنگیرشان بود. پس [[پیامبر]] ({{صل}}) در [[نصیحت]] و [[خیرخواهی]] نهایت تلاش را کرد و آنان را به راه راست [[راهنمایی]] و از راه [[حکمت]] و [[موعظه]] [[نیکو]]، [[مردم]] را به [[خدا]] [[دعوت]] فرمود»<ref>{{متن حدیث|بَعَثَهُ وَ النَّاسُ ضُلَّالٌ فِي حَيْرَةٍ وَ حَاطِبُونَ فِي فِتْنَةٍ قَدِ اسْتَهْوَتْهُمُ الْأَهْوَاءُ وَ اسْتَزَلَّتْهُمُ الْكِبْرِيَاءُ وَ اسْتَخَفَّتْهُمُ الْجَاهِلِيَّةُ الْجَهْلَاءُ حَيَارَى فِي زَلْزَالٍ مِنَ الْأَمْرِ وَ بَلَاءٍ مِنَ الْجَهْلِ، فَبَالَغَ (صلی الله علیه وآله) فِي النَّصِيحَةِ وَ مَضَى عَلَى الطَّرِيقَةِ وَ دَعَا إِلَى الْحِكْمَةِ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۹۵</ref>؛ | # '''[[دوران جاهلیت]] و [[نعمت]] [[بعثت]]''': «[[خدا]] [[پیامبر اسلام]] را به هنگامی [[مبعوث]] فرمود که [[مردم]] در [[حیرت]] و [[سرگردانی]] بودند، در [[فتنه‌ها]] به سر می‌‌بردند، [[هوی و هوس]] بر آنها چیره شده و خودبزرگ بینی و [[تکبّر]] به لغزش‌های فراوانشان کشانده بود و نادانی‌های [[جاهلیّت]] [[پست]] و خوارشان کرده و در امور [[زندگی]] حیران و سرگردان بودند و بلای [[جهل]] و [[نادانی]] دامنگیرشان بود. پس [[پیامبر]] ({{صل}}) در [[نصیحت]] و [[خیرخواهی]] نهایت تلاش را کرد و آنان را به راه راست [[راهنمایی]] و از راه [[حکمت]] و [[موعظه]] [[نیکو]]، [[مردم]] را به [[خدا]] [[دعوت]] فرمود»<ref>{{متن حدیث|بَعَثَهُ وَ النَّاسُ ضُلَّالٌ فِي حَيْرَةٍ وَ حَاطِبُونَ فِي فِتْنَةٍ قَدِ اسْتَهْوَتْهُمُ الْأَهْوَاءُ وَ اسْتَزَلَّتْهُمُ الْكِبْرِيَاءُ وَ اسْتَخَفَّتْهُمُ الْجَاهِلِيَّةُ الْجَهْلَاءُ حَيَارَى فِي زَلْزَالٍ مِنَ الْأَمْرِ وَ بَلَاءٍ مِنَ الْجَهْلِ، فَبَالَغَ (صلی الله علیه وآله) فِي النَّصِيحَةِ وَ مَضَى عَلَى الطَّرِيقَةِ وَ دَعَا إِلَى الْحِكْمَةِ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۹۵</ref>؛ | ||
#'''سیر ارتجاعی [[امت]] و [[جاهلیت]] دوباره''': «در این هنگام، [[خدا]] [[جان]] [[پیامبر]] خود (صلی اللّه علیه و آله) را گرفت. قومی به عقب بازگشتند و در راه‌های گوناگون که به هلاکتشان می‌‌انجامید گام نهادند. بر آن آراء [[باطل]] که در دلشان می‌‌گذشت، [[اعتماد]] کردند و از [[خویشاوند]] بریدند و از [[وسیله]] ای که به [[دوستی]] آن [[مأمور]] شده بودند [یعنی [[اهل بیت]]] دور گشتند و بنا را از بنیان محکمش برافکندند و در جای دیگر برآوردند. اینان معدن هر [[خطا]] بودند و به منزله دروازه‌هایی که هرکه خواهان [[باطل]] و [[گمراهی]] می‌‌بود، از آنها داخل می‌‌شد. در [[حیرت]] و [[سرگردانی]] راه می‌‌سپردند و به شیوه [[آل فرعون]] در بیهوشی و گمگشتگی و [[غفلت]] سر می‌‌کردند. برخی از ایشان از [[آخرت]] بریدند و به [[دنیا]] گرویدند و پاره ای پیوند خویش از [[دین]] گسستند»<ref>{{متن حدیث|حَتَّى إِذَا قَبَضَ اللَّهُ رَسُولَهُ (ص) رَجَعَ قَوْمٌ عَلَى الْأَعْقَابِ وَ غَالَتْهُمُ السُّبُلُ وَ اتَّكَلُوا عَلَى الْوَلَائِجِ وَ وَصَلُوا غَيْرَ الرَّحِمِ وَ هَجَرُوا السَّبَبَ الَّذِي أُمِرُوا بِمَوَدَّتِهِ وَ نَقَلُوا الْبِنَاءَ عَنْ رَصِّ أَسَاسِهِ فَبَنَوْهُ فِي غَيْرِ مَوْضِعِهِ. مَعَادِنُ كُلِّ خَطِيئَةٍ وَ أَبْوَابُ كُلِّ ضَارِبٍ فِي غَمْرَةٍ، قَدْ مَارُوا فِي الْحَيْرَةِ وَ ذَهَلُوا فِي السَّكْرَةِ عَلَى سُنَّةٍ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ مِنْ مُنْقَطِعٍ إِلَى الدُّنْيَا رَاكِنٍ أَوْ مُفَارِقٍ لِلدِّينِ مُبَايِن}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۵۰</ref>؛ | #'''سیر ارتجاعی [[امت]] و [[جاهلیت]] دوباره''': «در این هنگام، [[خدا]] [[جان]] [[پیامبر]] خود (صلی اللّه علیه و آله) را گرفت. قومی به عقب بازگشتند و در راه‌های گوناگون که به هلاکتشان می‌‌انجامید گام نهادند. بر آن آراء [[باطل]] که در دلشان می‌‌گذشت، [[اعتماد]] کردند و از [[خویشاوند]] بریدند و از [[وسیله]] ای که به [[دوستی]] آن [[مأمور]] شده بودند [یعنی [[اهل بیت]]] دور گشتند و بنا را از بنیان محکمش برافکندند و در جای دیگر برآوردند. اینان معدن هر [[خطا]] بودند و به منزله دروازه‌هایی که هرکه خواهان [[باطل]] و [[گمراهی]] می‌‌بود، از آنها داخل می‌‌شد. در [[حیرت]] و [[سرگردانی]] راه می‌‌سپردند و به شیوه [[آل فرعون]] در بیهوشی و گمگشتگی و [[غفلت]] سر می‌‌کردند. برخی از ایشان از [[آخرت]] بریدند و به [[دنیا]] گرویدند و پاره ای پیوند خویش از [[دین]] گسستند»<ref>{{متن حدیث|حَتَّى إِذَا قَبَضَ اللَّهُ رَسُولَهُ (ص) رَجَعَ قَوْمٌ عَلَى الْأَعْقَابِ وَ غَالَتْهُمُ السُّبُلُ وَ اتَّكَلُوا عَلَى الْوَلَائِجِ وَ وَصَلُوا غَيْرَ الرَّحِمِ وَ هَجَرُوا السَّبَبَ الَّذِي أُمِرُوا بِمَوَدَّتِهِ وَ نَقَلُوا الْبِنَاءَ عَنْ رَصِّ أَسَاسِهِ فَبَنَوْهُ فِي غَيْرِ مَوْضِعِهِ. مَعَادِنُ كُلِّ خَطِيئَةٍ وَ أَبْوَابُ كُلِّ ضَارِبٍ فِي غَمْرَةٍ، قَدْ مَارُوا فِي الْحَيْرَةِ وَ ذَهَلُوا فِي السَّكْرَةِ عَلَى سُنَّةٍ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ مِنْ مُنْقَطِعٍ إِلَى الدُّنْيَا رَاكِنٍ أَوْ مُفَارِقٍ لِلدِّينِ مُبَايِن}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۵۰</ref>؛ | ||
# [[شناخت]] [[جاهلیت]] [[عرب]]<ref>{{متن حدیث|وَ أَهْلُ الْأَرْضِ يَوْمَئِذٍ مِلَلٌ مُتَفَرِّقَةٌ وَ أَهْوَاءٌ مُنْتَشِرَةٌ وَ طَرَائِقُ مُتَشَتِّتَةٌ بَيْنَ مُشَبِّهٍ لِلَّهِ بِخَلْقِهِ أَوْ مُلْحِدٍ فِي اسْمِهِ أَوْ مُشِيرٍ إِلَى غَيْرِهِ}}؛ خطبه | # '''[[شناخت]] [[جاهلیت]] [[عرب]]''': «در روزگاری که [[مردم]] روی [[زمین]] دارای [[مذاهب]] پراکنده، خواسته‌های گوناگون و روش‌های متفاوت بودند: عدّه ای [[خدا]] را به پدیده‌ها [[تشبیه]] کرده و گروهی نام‌های [[ارزشمند]] [[خدا]] را [[انکار]] و به [[بت‌ها]] نسبت می‌‌دادند و برخی به غیرخدا اشاره می‌‌کردند»<ref>{{متن حدیث|وَ أَهْلُ الْأَرْضِ يَوْمَئِذٍ مِلَلٌ مُتَفَرِّقَةٌ وَ أَهْوَاءٌ مُنْتَشِرَةٌ وَ طَرَائِقُ مُتَشَتِّتَةٌ بَيْنَ مُشَبِّهٍ لِلَّهِ بِخَلْقِهِ أَوْ مُلْحِدٍ فِي اسْمِهِ أَوْ مُشِيرٍ إِلَى غَيْرِهِ}}؛ خطبه ۱</ref>؛ «[[خداوند]] [[پیامبر اسلام]] را به هنگامی [[مبعوث]] فرمود که [[مردم]] در [[حیرت]] و [[سرگردانی]] بودند، در [[فتنه‌ها]] به سر می‌‌بردند، [[هوی و هوس]] بر آنها چیره شده و خود بزرگ بینی و [[تکبّر]] به لغزش‌های فراوانشان کشانده بود، و نادانی‌های [[جاهلیّت]] [[پست]] و خوارشان کرده و در امور [[زندگی]] حیران و سرگردان بودند و بلای [[جهل]] و [[نادانی]] دامنگیرشان بود. پس [[پیامبر]] ({{صل}}) در [[نصیحت]] و [[خیرخواهی]] نهایت تلاش را کرد و آنان را به راه راست [[راهنمایی]]، و از راه [[حکمت]] و [[موعظه]] [[نیکو]]، [[مردم]] را به [[خدا]] [[دعوت]] فرمود»<ref>{{متن حدیث|بَعَثَهُ وَ النَّاسُ ضُلَّالٌ فِي حَيْرَةٍ وَ حَاطِبُونَ فِي فِتْنَةٍ قَدِ اسْتَهْوَتْهُمُ الْأَهْوَاءُ وَ اسْتَزَلَّتْهُمُ الْكِبْرِيَاءُ وَ اسْتَخَفَّتْهُمُ الْجَاهِلِيَّةُ الْجَهْلَاءُ حَيَارَى فِي زَلْزَالٍ مِنَ الْأَمْرِ وَ بَلَاءٍ مِنَ الْجَهْلِ، فَبَالَغَ (صلی الله علیه وآله) فِي النَّصِيحَةِ وَ مَضَى عَلَى الطَّرِيقَةِ وَ دَعَا إِلَى الْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ}} خطبه ۹۵</ref>؛ «پس از [[ستایش پروردگار]]، همانا [[خداوند سبحان]]، [[حضرت محمّد]] ({{صل}}) را [[مبعوث]] فرمود، در روزگارانی که [[عرب]] کتابی نخوانده و ادّعای [[وحی]] و [[پیامبری]] نداشت. [[پیامبر اسلام]] ({{صل}}) با یارانش به [[مبارزه]] با [[مخالفان]] پرداخت تا آنان را به سر منزل [[نجات]] کشاند و پیش از آنکه مرگشان فرا رسد آنان را به [[رستگاری]] رساند. با خستگان [[مدارا]] کرد و شکسته حالان را زیر بال گرفت تا همه را به راه راست [[هدایت]] فرمود، جز آنان که راه [[گمراهی]] پیمودند و در آنها خیری نبود. همه را [[نجات]] داد و در [[جایگاه]] مناسب [[رستگاری]]، استقرارشان بخشید، تا آنکه آسیاب [[زندگی]] آنان به چرخش در آمد و نیزه شان تیز شد»<ref>{{متن حدیث|أَمَّا بَعْدُ، فَإِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ [وَ تَعَالَى] بَعَثَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه وآله) وَ لَيْسَ أَحَدٌ مِنَ الْعَرَبِ يَقْرَأُ كِتَاباً وَ لَا يَدَّعِي نُبُوَّةً وَ لَا وَحْياً، فَقَاتَلَ بِمَنْ أَطَاعَهُ مَنْ عَصَاهُ، يَسُوقُهُمْ إِلَى مَنْجَاتِهِمْ وَ يُبَادِرُ بِهِمُ السَّاعَةَ أَنْ تَنْزِلَ بِهِمْ، يَحْسِرُ الْحَسِيرُ وَ يَقِفُ الْكَسِيرُ، فَيُقِيمُ عَلَيْهِ حَتَّى يُلْحِقَهُ غَايَتَهُ إِلَّا هَالِكاً لَا خَيْرَ فِيهِ، حَتَّى أَرَاهُمْ مَنْجَاتَهُمْ وَ بَوَّأَهُمْ مَحَلَّتَهُمْ فَاسْتَدَارَتْ رَحَاهُمْ وَ اسْتَقَامَتْ قَنَاتُهُمْ}}؛ خطبه ۱۰۴</ref>؛ «شهرهايى به وجود او روشن گشت، پس از آنكه گمراهى وحشتناكى همه جا را فرا گرفته بود و جهل و نادانى بر انديشه ها غالب و قساوت و سنگدلى بر دل ها مسلط بود و مردم حرام را حلال مى شمردند، و دانشمندان را تحقير مى كردند، و جداى از دين الهى زندگى كرده و در حال كفر و بى دينى جان مى سپردند»{{متن حدیث|أضَاءَتْ بِهِ الْبِلَادُ بَعْدَ الضَّلَالَةِ الْمُظْلِمَةِ وَ الْجَهَالَةِ الْغَالِبَةِ وَ الْجَفْوَةِ الْجَافِيَةِ، وَ النَّاسُ يَسْتَحِلُّونَ الْحَرِيمَ وَ يَسْتَذِلُّونَ الْحَكِيمَ، يَحْيَوْنَ عَلَى فَتْرَةٍ وَ يَمُوتُونَ عَلَى كَفْرَةٍ}}؛ خطبه ۱۵۱</ref>؛ | ||
# [[شناخت]] [[عصر جاهلیت]]<ref>{{متن حدیث|لَمَّا بَدَّلَ أَكْثَرُ خَلْقِهِ عَهْدَ اللَّهِ إِلَيْهِمْ فَجَهِلُوا حَقَّهُ وَ اتَّخَذُوا الْأَنْدَادَ مَعَهُ وَ اجْتَالَتْهُمُ الشَّيَاطِينُ عَنْ مَعْرِفَتِهِ وَ اقْتَطَعَتْهُمْ عَنْ عِبَادَتِهِ}}؛ خطبه ۱؛ {{متن حدیث|وَ هَفْوَةٍ عَنِ الْعَمَلِ وَ غَبَاوَةٍ مِنَ الْأُمَمِ}}؛ خطبه ۹۴ و {{متن حدیث|بَعَثَهُ وَ النَّاسُ ضُلَّالٌ فِي حَيْرَةٍ وَ حَاطِبُونَ فِي فِتْنَةٍ قَدِ اسْتَهْوَتْهُمُ الْأَهْوَاءُ وَ اسْتَزَلَّتْهُمُ الْكِبْرِيَاءُ وَ اسْتَخَفَّتْهُمُ الْجَاهِلِيَّةُ الْجَهْلَاءُ حَيَارَى فِي زَلْزَالٍ مِنَ الْأَمْرِ وَ بَلَاءٍ مِنَ الْجَهْلِ، فَبَالَغَ (صلی الله علیه وآله) فِي النَّصِيحَةِ وَ مَضَى عَلَى الطَّرِيقَةِ وَ دَعَا إِلَى الْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ}}؛ خطبه ۹۵</ref>؛ | # [[شناخت]] [[عصر جاهلیت]]<ref>{{متن حدیث|لَمَّا بَدَّلَ أَكْثَرُ خَلْقِهِ عَهْدَ اللَّهِ إِلَيْهِمْ فَجَهِلُوا حَقَّهُ وَ اتَّخَذُوا الْأَنْدَادَ مَعَهُ وَ اجْتَالَتْهُمُ الشَّيَاطِينُ عَنْ مَعْرِفَتِهِ وَ اقْتَطَعَتْهُمْ عَنْ عِبَادَتِهِ}}؛ خطبه ۱؛ {{متن حدیث|وَ هَفْوَةٍ عَنِ الْعَمَلِ وَ غَبَاوَةٍ مِنَ الْأُمَمِ}}؛ خطبه ۹۴ و {{متن حدیث|بَعَثَهُ وَ النَّاسُ ضُلَّالٌ فِي حَيْرَةٍ وَ حَاطِبُونَ فِي فِتْنَةٍ قَدِ اسْتَهْوَتْهُمُ الْأَهْوَاءُ وَ اسْتَزَلَّتْهُمُ الْكِبْرِيَاءُ وَ اسْتَخَفَّتْهُمُ الْجَاهِلِيَّةُ الْجَهْلَاءُ حَيَارَى فِي زَلْزَالٍ مِنَ الْأَمْرِ وَ بَلَاءٍ مِنَ الْجَهْلِ، فَبَالَغَ (صلی الله علیه وآله) فِي النَّصِيحَةِ وَ مَضَى عَلَى الطَّرِيقَةِ وَ دَعَا إِلَى الْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ}}؛ خطبه ۹۵</ref>؛ | ||
# [[شناخت]] [[فرهنگ جاهلیت]]<ref>{{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ [تَعَالَى] بَعَثَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه وآله) نَذِيراً لِلْعَالَمِينَ وَ أَمِيناً عَلَى التَّنْزِيلِ وَ أَنْتُمْ مَعْشَرَ الْعَرَبِ عَلَى شَرِّ دِينٍ وَ فِي شَرِّ دَارٍ، مُنِيخُونَ بَيْنَ حِجَارَةٍ خُشْنٍ وَ حَيَّاتٍ صُمٍّ تَشْرَبُونَ الْكَدِرَ وَ تَأْكُلُونَ الْجَشِبَ وَ تَسْفِكُونَ دِمَاءَكُمْ وَ تَقْطَعُونَ أَرْحَامَكُمْ، الْأَصْنَامُ فِيكُمْ مَنْصُوبَةٌ وَ الْآثَامُ بِكُمْ مَعْصُوبَةٌ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۲۶</ref>؛ | # [[شناخت]] [[فرهنگ جاهلیت]]<ref>{{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ [تَعَالَى] بَعَثَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه وآله) نَذِيراً لِلْعَالَمِينَ وَ أَمِيناً عَلَى التَّنْزِيلِ وَ أَنْتُمْ مَعْشَرَ الْعَرَبِ عَلَى شَرِّ دِينٍ وَ فِي شَرِّ دَارٍ، مُنِيخُونَ بَيْنَ حِجَارَةٍ خُشْنٍ وَ حَيَّاتٍ صُمٍّ تَشْرَبُونَ الْكَدِرَ وَ تَأْكُلُونَ الْجَشِبَ وَ تَسْفِكُونَ دِمَاءَكُمْ وَ تَقْطَعُونَ أَرْحَامَكُمْ، الْأَصْنَامُ فِيكُمْ مَنْصُوبَةٌ وَ الْآثَامُ بِكُمْ مَعْصُوبَةٌ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۲۶</ref>؛ | ||