جاهلیت در نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها

# '''[[عبرت‌آموزی]] از روزگار [[جاهلیت]]''': «ای [[بندگان خدا]] [[عبرت]] گیرید و همواره به یاد زندگانی [[پدران]] و [[برادران]] خود در [[جاهلیّت]] باشید که از این [[جهان]] رفتند و در گرو [[اعمال]] خود بوده، برابر آن [[محاسبه]] می‌‌گردند. به [[جان]] خودم [[سوگند]] پیمانی برای [[زندگی]] و [[مرگ]] و [[نجات]] از مجازات [[الهی]] بین شما و آنها بسته نشده است و هنوز روزگار زیادی نگذشته و از آن روزگارانی که در پشت [[پدران]] خود بودید زیاد دور نیست. به [[خدا]] [[سوگند]]، [[پیامبر اسلام]] ({{صل}}) چیزی به آنها گوشزد نکرد جز آنکه من همان را به شما می‌‌گویم، [[شنوایی]] امروز شما از [[شنوایی]] آنها کمتر نیست، همان چشم‌ها و قلب‌هایی که به پدرانتان دادند به شما نیز بخشیدند. به [[خدا]] [[سوگند]]، شما پس از آنها مطلبی را ندیده [[اید]] که آنها نمی‌شناختند و شما به چیزی اختصاص داده نشدید که آنها [[محروم]] باشند، [[راستی]] حوادثی به شما روی آورده مانند شتری که مهار کردنش مشکل است، و میان بندش [[سست]] و سواری بر آن دشوار است. مبادا آنچه که [[مردم]] [[دنیا]] را فریفت شما را بفریبد که [[دنیا]] [دامی است مانند][[سایه]] ای گسترده و کوتاه، [که] تا سر انجامی روشن و معیّن [یعنی [[مرگ]] [[آدمیان]] را رها نمی‌کند.]»<ref>{{متن حدیث|فَاعْتَبِرُوا عِبَادَ اللَّهِ وَ اذْكُرُوا تِيكَ الَّتِي آبَاؤُكُمْ وَ إِخْوَانُكُمْ بِهَا مُرْتَهَنُونَ وَ عَلَيْهَا مُحَاسَبُونَ. وَ لَعَمْرِي مَا تَقَادَمَتْ بِكُمْ وَ لَا بِهِمُ الْعُهُودُ وَ لَا خَلَتْ فِيمَا بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَهُمُ الْأَحْقَابُ وَ الْقُرُونُ وَ مَا أَنْتُمُ الْيَوْمَ مِنْ يَوْمَ كُنْتُمْ فِي أَصْلَابِهِمْ بِبَعِيدٍ. وَ اللَّهِ مَا أَسْمَعَكُمُ الرَّسُولُ شَيْئاً إِلَّا وَ هَا أَنَا ذَا مُسْمِعُكُمُوهُ وَ مَا أَسْمَاعُكُمُ الْيَوْمَ بِدُونِ أَسْمَاعِكُمْ بِالْأَمْسِ وَ لَا شُقَّتْ لَهُمُ الْأَبْصَارُ وَ لَا جُعِلَتْ لَهُمُ الْأَفْئِدَةُ فِي ذَلِكَ الزَّمَانِ إِلَّا وَ قَدْ أُعْطِيتُمْ مِثْلَهَا فِي هَذَا الزَّمَانِ، وَ وَ اللَّهِ مَا بُصِّرْتُمْ بَعْدَهُمْ شَيْئاً جَهِلُوهُ وَ لَا أُصْفِيتُمْ بِهِ وَ حُرِمُوهُ وَ لَقَدْ نَزَلَتْ بِكُمُ الْبَلِيَّةُ جَائِلًا خِطَامُهَا رِخْواً بِطَانُهَا فَلَا يَغُرَّنَّكُمْ مَا أَصْبَحَ فِيهِ أَهْلُ الْغُرُورِ فَإِنَّمَا هُوَ ظِلٌّ مَمْدُودٌ إِلَى أَجَلٍ مَعْدُودٍ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۸۹</ref>؛

# '''[[عصر جاهلیت]]''': «آنگاه که در عصر جاهلیت‌ها بیشتر [[مردم]]، [[پیمان]] [[خدا]] را نادیده انگاشتند و [[حق]] [[پروردگار]] را نشناختند و برابر او به [[خدایان دروغین]] روی آوردند و [[شیطان]] [[مردم]] را از [[معرفت خدا]] باز داشت و از [[پرستش]] او جدا کرد»<ref>{{متن حدیث|لَمَّا بَدَّلَ أَكْثَرُ خَلْقِهِ عَهْدَ اللَّهِ إِلَيْهِمْ فَجَهِلُوا حَقَّهُ وَ اتَّخَذُوا الْأَنْدَادَ مَعَهُ وَ اجْتَالَتْهُمُ الشَّيَاطِينُ عَنْ مَعْرِفَتِهِ وَ اقْتَطَعَتْهُمْ عَنْ عِبَادَتِهِ}}؛ خطبه ۱</ref>؛ «[[خدا]] [[پیامبر اسلام]] را زمانی فرستاد که [[مردم]] در [[فتنه‌ها]] گرفتار شده، رشته‌های [[دین]] پاره شده و ستون‌های [[ایمان]] و [[یقین]] ناپایدار بود. در [[اصول دین]] [[اختلاف]] داشته و امور [[مردم]] پراکنده بود، راه [[رهایی]] دشوار و پناهگاهی وجود نداشت، [[چراغ هدایت]] بی [[نور]] و کور دلی همگان را فراگرفته بود. [[خدای رحمان]] [[معصیت]] می‌‌شد و [[شیطان]] [[یاری]] می‌‌گردید، [[ایمان]] بدون [[یاور]] مانده و ستون‌های آن ویران گردیده و نشانه‌های آن [[انکار]] شده، راه‌های آن ویران و جاده‌های آن کهنه و فراموش گردیده بود. [[مردم]] [[جاهلی]] [[شیطان]] را [[اطاعت]] می‌‌کردند و به راه‌های او می‌‌رفتند و در آبشخور [[شیطان]] سیراب می‌‌شدند. با دست [[مردم]] [[جاهلیت]]، نشانه‌های [[شیطان]]، [[آشکار]] و [[پرچم]] او بر افراشته گردید. [[فتنه‌ها]]، [[مردم]] را لگد [[مال]] کرده و با سم‌های محکم خود نابودشان کرده و پا بر جا [[ایستاده]] بود. امّا [[مردم]] حیران و سرگردان، بی خبر و [[فریب]] خورده، در کنار [[بهترین]] [[خانه]] ([[کعبه]]) و بدترین [[همسایگان]] ([[بت پرستان]]) [[زندگی]] می‌‌کردند.[[خواب]] آنها [[بیداری]] و سرمه چشم آنها [[اشک]] بود، در سرزمینی که دانشمند آن لب فرو بسته و [[جاهل]] گرامی بود»<ref>{{متن حدیث|وَ النَّاسُ فِي فِتَنٍ انْجَذَمَ فِيهَا حَبْلُ الدِّينِ وَ تَزَعْزَعَتْ سَوَارِي الْيَقِينِ وَ اخْتَلَفَ النَّجْرُ وَ تَشَتَّتَ الْأَمْرُ وَ ضَاقَ الْمَخْرَجُ وَ عَمِيَ الْمَصْدَرُ فَالْهُدَى خَامِلٌ وَ الْعَمَى شَامِلٌ عُصِيَ الرَّحْمَنُ وَ نُصِرَ الشَّيْطَانُ وَ خُذِلَ الْإِيمَانُ فَانْهَارَتْ دَعَائِمُهُ وَ تَنَكَّرَتْ مَعَالِمُهُ وَ دَرَسَتْ‏ سُبُلُهُ وَ عَفَتْ شُرُكُهُ أَطَاعُوا الشَّيْطَانَ فَسَلَكُوا مَسَالِكَهُ وَ وَرَدُوا مَنَاهِلَهُ بِهِمْ سَارَتْ أَعْلَامُهُ وَ قَامَ لِوَاؤُهُ فِي فِتَنٍ دَاسَتْهُمْ بِأَخْفَافِهَا وَ وَطِئَتْهُمْ بِأَظْلَافِهَا وَ قَامَتْ عَلَى سَنَابِكِهَا فَهُمْ فِيهَا تَائِهُونَ حَائِرُونَ جَاهِلُونَ مَفْتُونُونَ فِي خَيْرِ دَارٍ وَ شَرِّ جِيرَانٍ نَوْمُهُمْ سُهُودٌ وَ كُحْلُهُمْ دُمُوعٌ بِأَرْضٍ عَالِمُهَا مُلْجَمٌ وَ جَاهِلُهَا مُكْرَمٌ}}؛ خطبه ۲</ref>؛ «[[خدا]] او را زمانی [[مبعوث]] فرمود که با زمان [[پیامبران]] گذشته فاصله طولانی داشت و [[مردم]] از [[نیکوکاری]] فاصله گرفته و امّت‏ها به [[جهل]] و [[نادانی]] گرفتار شده بودند»<ref>{{متن حدیث|أَرْسَلَهُ عَلَى حِينِ فَتْرَةٍ مِنَ الرُّسُلِ وَ هَفْوَةٍ عَنِ الْعَمَلِ وَ غَبَاوَةٍ مِنَ الْأُمَمِ}}؛ خطبه ۹۴</ref>؛

*با نگاهی گذرا به [[سخنان امام]] [[علی]]{{ع}} درباره [[جاهلیت]]، به این نتیجه می‌رسیم که آن [[حضرت]] [[مردم]] را از بازگشت به [[کبر]] و نخوت‌های [[جاهلی]] و کینه‌هایی که از ویژگی‌های آن دوران به‌شمار می‌رود بر حذر داشته است. این امر در [[خطبه قاصعه]] به بهترین‌ وجه بیان شده است. [[حضرت]] در قسمتی از این [[خطبه]] می‌فرماید: پس [[آتش]] [[عصبیّت]] و [[کینه‌ها]] [[جاهلی]] را که در دل‌هایتان نهفته است خاموش کنید، که بی‌تردید این ننگ و عار برای [[مسلمانان]] از خطرهای [[شیطان]] و خودستایی‌ها و [[تباهی‌ها]] و وسوسه‌های اوست»<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۲۴۰- ۲۴۱.</ref>.