|
|
| خط ۲۹: |
خط ۲۹: |
| ===معنای [[حق در حقوق]]=== | | ===معنای [[حق در حقوق]]=== |
|
| |
|
| ===معنای حق در [[اخلاق]]=== | | ===معنای [[حق در اخلاق]]=== |
| *در اصطلاح رایج، مفهوم "حق" و "[[حقوق]]" در زمینه [[روابط اجتماعی]] [[انسان‌ها]] به کار می‌رود. یکی از مشخصه‌های مهم آن است که اگر کسی از این [[حقوق]] تخطی نماید [[دولت]] آن را پیگیری می‌کند. شخص متخلف را به مجازات میرساند و اگر حقی از کسی تضییع شده باشد آن را به صاحبش باز میگرداند در این جا حق دو طرف دارد:{{عربی|مَنْ لَهُ الْحَقُّ}} و {{عربی|مَنْ عَلَيْهِ الْحَقّ}} و هر دو طرف آن [[انسان‌ها]] هستند.
| |
| *در مورد برخی چیزها در [[اخلاق]]، مفهوم حق به کار می‌رود که اگر شخص آنها را رعایت نکند قابل پیگیری و مجازات به [[وسیله]] [[دولت]] نیست. این گونه [[حقوق]] را "[[حقوق]] [[اخلاقی]]" می‌نامیم. مانند حق [[والدین]]، [[حق همسایه]]، [[حق صله رحم]]، حق استاد، حق [[شاگرد]]، حق [[مسجد]]، حق حیوانات و نظایر آنها.
| |
| *بسیاری از این [[حقوق]] از نظر [[فقهی]] [[حکم]] وجوبی دارند و رعایت آنها لازم است اما در هر حال، عدم رعایت آنها حداکثر موجب [[گناه]] وعذاب [[اخروی]] است و قابل پیگرد و جریمه [[دنیایی]] و [[حکومتی]] نیستند. حق "[[حقوقی]]" فقط در [[روابط]] بین [[انسان‌ها]] مطرح می‌شود در حالی که حق "[[اخلاقی]]" در رابطه [[انسان]] با حیوانات و حتی موجودات بی‌شعور و جمادات نیز وجود دارد<ref>ر.ک: محمد تقی مصباح یزدی، حقوق و سیاست در قرآن، ص۱۰۰.</ref>.
| |
| *حقوق‌دانان برای حق و [[اخلاق]] تفاوت‌هایی قائل شده‌اند از آن جمله:
| |
| #[[حقوق]] فقط بر [[رفتار اجتماعی]] ناظر است؛ اما [[اخلاق]] شامل جنبه‌های فردی هم می‌شود.
| |
| #[[حقوق]] ضامن اجرایی بیرونی دارد ولی [[اخلاق]] فقط دارای ضمانت اجرایی درونی است.
| |
| #بایدها و نبایدهای [[حقوقی]]، کم و بیش دستخوش [[تغییر]] و دگرگونی می‌شوند، اما قضایای [[اخلاقی]]، [[ثابت]] و بدون نسبیت هستند.
| |
| #قواعد [[حقوقی]] لازم و [[تکلیف]] آورند. به عبارت دیگر، حق مستلزم تکلیفی [[الزام]] آور است اما هیچ گاه استیفای آن لازم نیست ولی در [[اخلاق]]، هم [[الزام]]، هم [[استحباب]]، هم ترجیح وجود دارد.
| |
| #بایدها و نبایدهای [[حقوقی]]، تأمین [[مصالح]] [[دنیایی]] افراد [[جامعه]] را به دنبال دارد اما [[اخلاق]]، [[رسیدن به کمال]] [[انسانی]] را متکفل است.
| |
| #[[حقوق]] به [[نیت]] اهمیت نمی‌دهد و ظاهر عمل را در نظر دارد، [[امانت]] [[نیت]] نقش تعیین کننده‌ای در [[اخلاق]] دارد.
| |
| *گویا در برخی از تفاوت‌های پیشین، [[حقوق]] به معنای [[نظام حقوقی]] مقصود است مانند تفاوت اول، اما در بیشتر آنها مقصود همان جمع حق است<ref>موسی احمدی، حقوق اهل کتاب، ص۷۶.</ref><ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۳۱- ۳۳.</ref>.
| |
|
| |
|
| ===مفهوم [[حق در قرآن]]=== | | ===مفهوم [[حق در قرآن]]=== |
