عدالت اجتماعی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۸ اکتبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۴۲
، ۲۸ اکتبر ۲۰۲۰←آثار عدالت اجتماعی از دیدگاه آیتالله خامنهای
خط ۱۰۲: | خط ۱۰۲: | ||
===آثار [[عدالت اجتماعی]] از دیدگاه [[سید علی حسینی خامنهای|آیتالله خامنهای]]=== | ===آثار [[عدالت اجتماعی]] از دیدگاه [[سید علی حسینی خامنهای|آیتالله خامنهای]]=== | ||
*[[سید علی حسینی خامنهای|آیتالله خامنهای]] در یکی از بیانات گوهربارشان به متنی از | *[[سید علی حسینی خامنهای|آیتالله خامنهای]] در یکی از بیانات گوهربارشان به متنی از نهجالبلاغه اشاره میکنند که در آن به آثار رعایت [[حق]] و [[عدالت]] بین [[والی]] و [[رعیت]] پرداخته شده است. {{متن حدیث|فَإِذَا أَدَّتْ الرَّعِيَّةُ إِلَى الْوَالِي حَقَّهُ وَ أَدَّى الْوَالِي إِلَيْهَا حَقَّهَا عَزَّ الْحَقُّ بَيْنَهُمْ وَ قَامَتْ مَنَاهِجُ الدِّينِ وَ اعْتَدَلَتْ مَعَالِمُ الْعَدْلِ وَ جَرَتْ عَلَى أَذْلَالِهَا السُّنَنُ فَصَلَحَ بِذَلِكَ الزَّمَانُ وَ طُمِعَ فِي بَقَاءِ الدَّوْلَةِ وَ يَئِسَتْ مَطَامِعُ الْأَعْدَاءِ. وَ إِذَا غَلَبَتِ الرَّعِيَّةُ وَالِيَهَا أَوْ أَجْحَفَ الْوَالِي بِرَعِيَّتِهِ اخْتَلَفَتْ هُنَالِكَ الْكَلِمَةُ وَ ظَهَرَتْ مَعَالِمُ الْجَوْرِ وَ كَثُرَ الْإِدْغَالُ فِي الدِّينِ}}. "پس چون [[رعیت]] [[حق]] [[والی]] را بگزارد، و [[والی]] [[حق]] [[رعیت]] را به جای آرد، [[حق]] میان آنان بزرگ مقدار بشود، و راههای [[دین]] پدیدار و [[نشانههای عدالت]] برجا، و [[سنت]] چنانکه باید [[اجرا]]، پس کار زمانه آراسته گردد و [[طمع]] در [[پایداری]] [[دولت]] پیوسته و چشم [[آز]] [[دشمنان]] بسته، و اگر [[رعیت]] بر [[والی]] چیره شود و یا [[والی]] بر [[رعیت]] [[ستم]] کند، [[اختلاف]] کلمه پدیدار گردد و نشانههای [[جور]] آشکار و [[تبهکاری]] در [[دین]] بسیار"<ref>شریف رضی، نهج البلاغه ق ۲۱۶.</ref>. [[سید علی حسینی خامنهای|آیتالله خامنهای]] در [[تبیین]] پیامدهای [[عدالت]] میفرمایند: [[عدالت اجتماعی]] بستر [[اعتماد]] [[ملت]] را به [[حاکمیت]] فراهم مینماید. در سایه این [[اعتماد]]، [[حاکمیت]] میتواند اصول راهبردی خود را در [[روابط اجتماعی]]، [[اقتصادی]] [[جامعه]]، عملی سازد. [[استصلاح]] [[مردم]] و [[تربیت]] نیروی [[انسانی]] مناسب، [[شکوفایی]] بخشهای مهم [[اقتصادی]] [[جامعه]] از قبیل [[کشاورزی]]، [[صنعت]] و [[تجارت]] را به دنبال دارد. با [[شکوفایی]] این حوزههای تأثیرگذار از طریق [[مشارکت]] بخش خصوصی، درآمد افراد [[جامعه]] افزایش یافته و [[رفاه عمومی]] به طور نسبی [[رشد]] مییابد. [[سید علی حسینی خامنهای|آیتالله خامنهای]] به ابعاد و زوایای گوناگون ثمرات تحقق [[عدالت اجتماعی]] پرداختهاند. ثمرات تحقق [[عدالت اجتماعی]] را میتوان در حوزههای فردی، [[اقتصادی]]، [[فرهنگی]]، [[اخلاقی]]، [[سیاسی]] و حتی بین المللی ملاحظه کرد. گستره ثمرہ [[عدالت]] به وسعت هستی و [[جامعه بشری]] است. پیامد [[عدالت اجتماعی]] در عرصه [[زندگی اجتماعی]] بسیار [[روح]] نواز و آرام بخش است. در سایه [[عدالت]] [[جامعه آرمانی]] [[انبیاء الهی]] و به خصوص [[شیعه]] محقق شده و [[حیات طیبه]] به منصه [[ظهور]] میرسد. مناسب است در این فصل به اختصار اهم پیامدهای تحقق [[عدالت اجتماعی]] را بررسی نماییم. | ||
#'''[[عدالت]] وسیله [[پیشرفت]] [[اسلام]]''': [[منطق]] و [[عدالت]] دو وسیله توسعه، [[پیشرفت]] و [[نفوذ اسلام]] است. این دو وسیله میتواند بر همه [[ادیان]] عالم [[پیروز]] شود؛ همه دلها را جذب کند و منطقهای پوشانی مقابل را [[شکست]] دهد. [[منطق]] [[قوی]] و [[استدلال]] محکم و [[دلایل]] متقن که [[اسلام]] از آن برخوردار است و [[عدالت]] به معنای [[حقیقی]] کلمه و به صورت مطلق تنها در [[دین مقدس اسلام]] تبلور دارد<ref>حضرت آیت الله خامنهای، بیانات در اجتماع بزرگ مردم در صحن امام خمینی مشهد مقدس رضوی، ۱/۱/۱۳۷۶.</ref>. در قطعاتی از [[تاریخ]] که [[حاکمیت اسلام]]، [[حاکمیت]] [[حقیقی]] بوده است همانند دوران [[امیرالمؤمنین]]{{ع}}، همان مقدار از [[عدالت]] [[اسلامی]] که [[اجرا]] شده [[دلها]] را به خود جذب کرده است. چه بسیار از نویسندگان و [[دانشمندان]] غیر [[مسلمان]]، درباره [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} کتاب نوشتهاند و راجع به [[عدالت]] آن [[حضرت]] [[سخن]] گفتهاند؛ آنها به [[عدالت]]، [[علی]]{{ع}} را شناختهاند و به او [[دل]] باختهاند. اگر جامعهای که براساس [[اسلام]] به وجود میآید، در میان خود، [[عدالت اجتماعی]] و [[عدالت حقوقی]] و [[عدالت قضایی]] و [[عدالت]] اجرایی داشته باشد، [[عدالت]] به معنای مطلق کلمه در میان [[مردم]] [[اجرا]] شود، این [[عدالت]] در [[جامعه]]، عاملی برای جذب دلهای ملتها و [[مردم]] در همه جای [[دنیا]] به [[اسلام]] است. چرا که [[انسانها]] از بیعدالتی [[رنج]] میبرند<ref>حضرت آیت الله خامنهای، بیانات در اجتماع بزرگ مردم در صحن امام خمینی مشهد مقدسی، رضوی ۱/۱/۱۳۷۶.</ref>. | #'''[[عدالت]] وسیله [[پیشرفت]] [[اسلام]]''': [[منطق]] و [[عدالت]] دو وسیله توسعه، [[پیشرفت]] و [[نفوذ اسلام]] است. این دو وسیله میتواند بر همه [[ادیان]] عالم [[پیروز]] شود؛ همه دلها را جذب کند و منطقهای پوشانی مقابل را [[شکست]] دهد. [[منطق]] [[قوی]] و [[استدلال]] محکم و [[دلایل]] متقن که [[اسلام]] از آن برخوردار است و [[عدالت]] به معنای [[حقیقی]] کلمه و به صورت مطلق تنها در [[دین مقدس اسلام]] تبلور دارد<ref>حضرت آیت الله خامنهای، بیانات در اجتماع بزرگ مردم در صحن امام خمینی مشهد مقدس رضوی، ۱/۱/۱۳۷۶.</ref>. در قطعاتی از [[تاریخ]] که [[حاکمیت اسلام]]، [[حاکمیت]] [[حقیقی]] بوده است همانند دوران [[امیرالمؤمنین]]{{ع}}، همان مقدار از [[عدالت]] [[اسلامی]] که [[اجرا]] شده [[دلها]] را به خود جذب کرده است. چه بسیار از نویسندگان و [[دانشمندان]] غیر [[مسلمان]]، درباره [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} کتاب نوشتهاند و راجع به [[عدالت]] آن [[حضرت]] [[سخن]] گفتهاند؛ آنها به [[عدالت]]، [[علی]]{{ع}} را شناختهاند و به او [[دل]] باختهاند. اگر جامعهای که براساس [[اسلام]] به وجود میآید، در میان خود، [[عدالت اجتماعی]] و [[عدالت حقوقی]] و [[عدالت قضایی]] و [[عدالت]] اجرایی داشته باشد، [[عدالت]] به معنای مطلق کلمه در میان [[مردم]] [[اجرا]] شود، این [[عدالت]] در [[جامعه]]، عاملی برای جذب دلهای ملتها و [[مردم]] در همه جای [[دنیا]] به [[اسلام]] است. چرا که [[انسانها]] از بیعدالتی [[رنج]] میبرند<ref>حضرت آیت الله خامنهای، بیانات در اجتماع بزرگ مردم در صحن امام خمینی مشهد مقدسی، رضوی ۱/۱/۱۳۷۶.</ref>. | ||
#'''[[تخلق]] به [[اخلاق حسنه]]''': [[پیامبر اسلام]]{{صل}} [[فلسفه بعثت]] خود را [[حاکمیت]] [[اخلاق]] بیان فرمودهاند. [[رهبر معظم انقلاب]] معتقدند وقتی [[عدالت اجتماعی]] در [[جامعه]] محقق و [[مقررات الهی]] مستقر شد، مرحله بعد آن است که [[مردم]] در این [[نظام]]، به آسودگی، بی دغدغه و با برخورداری از [[عدل]] [[زندگی]] کنند، و برای [[تخلق]] به [[اخلاق حسنه]]، [[فرصت]] و [[شوق]] پیدا کنند. [[حاکمیت]] [[اخلاق حسنه]] و مطابق با [[ارزشهای الهی]] همان [[حیات طیبه]] خواهد بود. در چنین جامعهای است که [[آرامش]] [[حقیقی]] حکمفرما میشود<ref>حضرت آیت الله خامنهای، بیانات در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلا ایران به مناسبت عید سعید مبعث، ۱۹/۹/۱۳۷۵.</ref>. | #'''[[تخلق]] به [[اخلاق حسنه]]''': [[پیامبر اسلام]]{{صل}} [[فلسفه بعثت]] خود را [[حاکمیت]] [[اخلاق]] بیان فرمودهاند. [[رهبر معظم انقلاب]] معتقدند وقتی [[عدالت اجتماعی]] در [[جامعه]] محقق و [[مقررات الهی]] مستقر شد، مرحله بعد آن است که [[مردم]] در این [[نظام]]، به آسودگی، بی دغدغه و با برخورداری از [[عدل]] [[زندگی]] کنند، و برای [[تخلق]] به [[اخلاق حسنه]]، [[فرصت]] و [[شوق]] پیدا کنند. [[حاکمیت]] [[اخلاق حسنه]] و مطابق با [[ارزشهای الهی]] همان [[حیات طیبه]] خواهد بود. در چنین جامعهای است که [[آرامش]] [[حقیقی]] حکمفرما میشود<ref>حضرت آیت الله خامنهای، بیانات در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلا ایران به مناسبت عید سعید مبعث، ۱۹/۹/۱۳۷۵.</ref>. | ||
خط ۱۱۵: | خط ۱۱۵: | ||
#'''اصل راهبردی [[پیشرفت]] [[اسلام]]''': [[اسلام]] دو وسیله دارد که با کمک این دو وسیله میتواند بر همه [[ادیان]] عالم [[پیروز]] شود؛ همه دلها را جذب کند و همه منطقهای پوشالی مقابل خود را [[شکست]] دهد؛ یکی، عبارت است از [[منطق]] [[قوی]] و [[استدلال]] محکم و [[دلایل]] متقن که [[اسلام]] از آن برخوردار است. دیگری، عبارت از [[عدالت]] به معنای [[حقیقی]] کلمه و به صورت مطلق است. این، دو ابزار برای [[پیشرفت]] [[اسلام]] است<ref>حضرت آیت الله خامنهای، بیانات در اجتماع بزرگ مردم در صحن امام خمینی مشهد مقدس رضوی، ۱/۱/۱۳۷۶.</ref>. | #'''اصل راهبردی [[پیشرفت]] [[اسلام]]''': [[اسلام]] دو وسیله دارد که با کمک این دو وسیله میتواند بر همه [[ادیان]] عالم [[پیروز]] شود؛ همه دلها را جذب کند و همه منطقهای پوشالی مقابل خود را [[شکست]] دهد؛ یکی، عبارت است از [[منطق]] [[قوی]] و [[استدلال]] محکم و [[دلایل]] متقن که [[اسلام]] از آن برخوردار است. دیگری، عبارت از [[عدالت]] به معنای [[حقیقی]] کلمه و به صورت مطلق است. این، دو ابزار برای [[پیشرفت]] [[اسلام]] است<ref>حضرت آیت الله خامنهای، بیانات در اجتماع بزرگ مردم در صحن امام خمینی مشهد مقدس رضوی، ۱/۱/۱۳۷۶.</ref>. | ||
#'''[[امنیت]] برای همه زیر سایه [[عدالت]]''': جریان [[تاریخ]] در آوردن خلخال از [[زن]] [[یهودی]] که در [[ذمه]] [[حاکمیت امام]] [[علی]]{{ع}} [[زندگی]] میکرد نمونه بسیار [[زیبا]] و آموزنده در عین حال الگوی مثال زدنی از رعایت [[عدالت اجتماعی]] بر اساس [[بینش]] [[حضرت امیرالمؤمنین]] است. چنانکه [[خلیفه]] بزرگترین [[حکومت]] زمان به جهت ظلمی که در [[حق]] [[زن]] [[یهودی]] ساکن [[سرزمین]] [[اسلام]] شده است، میفرماید: اگر به خاطر این [[تعدی]] [[مسلمانی]] از غصه بمیرد [[حق]] دارد. این ثمره و نتیجه اجرای [[عدالت اجتماعی]] است. عدالتی که برای همه هست حتی برای [[اقلیتهای دینی]]. این، [[حکومت]] و [[ولایت]] [[اسلامی]] است<ref>حضرت آیت الله خامنهای، بیانات به مناسبت عید سعید غدیر، ۱۶/۱/۱۳۷۸.</ref>. | #'''[[امنیت]] برای همه زیر سایه [[عدالت]]''': جریان [[تاریخ]] در آوردن خلخال از [[زن]] [[یهودی]] که در [[ذمه]] [[حاکمیت امام]] [[علی]]{{ع}} [[زندگی]] میکرد نمونه بسیار [[زیبا]] و آموزنده در عین حال الگوی مثال زدنی از رعایت [[عدالت اجتماعی]] بر اساس [[بینش]] [[حضرت امیرالمؤمنین]] است. چنانکه [[خلیفه]] بزرگترین [[حکومت]] زمان به جهت ظلمی که در [[حق]] [[زن]] [[یهودی]] ساکن [[سرزمین]] [[اسلام]] شده است، میفرماید: اگر به خاطر این [[تعدی]] [[مسلمانی]] از غصه بمیرد [[حق]] دارد. این ثمره و نتیجه اجرای [[عدالت اجتماعی]] است. عدالتی که برای همه هست حتی برای [[اقلیتهای دینی]]. این، [[حکومت]] و [[ولایت]] [[اسلامی]] است<ref>حضرت آیت الله خامنهای، بیانات به مناسبت عید سعید غدیر، ۱۶/۱/۱۳۷۸.</ref>. | ||
#'''[[حیات طیبه]]''': [[نظام اسلامی]] به [[وعده]] [[قرآن کریم]]، [[مردم]] را به سمت [[حیات طیبه]] حرکت میدهد. [[آیه قرآن]] میفرماید: {{متن قرآن|مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ}}<ref>«کسانی از مرد و زن که کار شایستهای کنند؛ و مؤمن باشند، بیگمان آنان را با زندگانی پاکیزهای زنده میداریم و به یقین نیکوتر از آنچه انجام میدادند پاداششان را خواهیم داد» سوره نحل، آیه ۹۷.</ref>. [[حیات طیبه]] یعنی یک [[ملت]] آن وقتی [[زندگی]] گوارا دارد که [[احساس]] کند [[دنیا]] و [[آخرت]] او بر طبق [[مصلحت]] او به پیش میرود و به سمت هدفهای او حرکت میکند؛ این [[زندگی]] گواراست؛ فقط "[[دنیا]]" نیست، فقط هم "[[آخرت]]" نیست. آن ملتهایی که به [[زندگی دنیا]] چسبیدهاند و موفق شدهاند که [[زندگی دنیوی]] را به مراتب پیشرفتهای از کمال برسانند، لزوماً [[زندگی]] گوارا ندارند. [[زندگی]] گوارا وقتی است که [[رفاه]] مادی با [[عدالت]]، [[معنویت]] و [[اخلاق]] همراه شود. این را فقط [[ادیان الهی]] میتوانند برای [[بشر]] تأمین کنند. از طرف دیگر، [[حیات طیبه]] و [[زندگی]] گوارا فقط [[آخرت]] هم نیست. [[اسلام]] نمیگوید من میخواهم [[زندگی]] [[اخروی]] بعد از [[مرگ]] [[مردم]] را آباد کنم و کاری با دنیای آنها ندارم، این [[منطق]] [[اسلام]] نیست. در [[منطق]] اسلام [[زندگی]] [[جامعه اسلامی]] باید از مواهب [[الهی]] سرشار شود و [[بشر]] با بهرهمندیهای مادی در [[زندگی]] خود، [[راه]] [[معنویت]] را گم نکند و درست حرکت کند. اگر آن [[زندگی]] به وجود آمد، آن وقت در [[جامعه ظلم]] و بیعدالتی و [[تبعیض]] ریشهکن میشود؛ [[تجاوز]] به [[حقوق انسانها]] ریشهکن میشود؛ [[جنگها]] و برادرکشیها از بین میرود؛ [[ناامنیها]] در [[زندگی]] [[بشر]] به صفر میرسد. [[انبیاء الهی]] و بزرگان [[برگزیده خداوند]] در [[تاریخ]] [[بشر]]، برای تحقق [[عدالت]] [[جان]] دادند<ref>حضرت آیت الله خامنهای، بیانات در صحن جامع رضوی مشهد مقدس، ۲/۱/۱۳۸۳.</ref>. | #'''[[حیات طیبه]]''': [[نظام اسلامی]] به [[وعده]] [[قرآن کریم]]، [[مردم]] را به سمت [[حیات طیبه]] حرکت میدهد. [[آیه قرآن]] میفرماید: {{متن قرآن|مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ}}<ref>«کسانی از مرد و زن که کار شایستهای کنند؛ و مؤمن باشند، بیگمان آنان را با زندگانی پاکیزهای زنده میداریم و به یقین نیکوتر از آنچه انجام میدادند پاداششان را خواهیم داد» سوره نحل، آیه ۹۷.</ref>. [[حیات طیبه]] یعنی یک [[ملت]] آن وقتی [[زندگی]] گوارا دارد که [[احساس]] کند [[دنیا]] و [[آخرت]] او بر طبق [[مصلحت]] او به پیش میرود و به سمت هدفهای او حرکت میکند؛ این [[زندگی]] گواراست؛ فقط "[[دنیا]]" نیست، فقط هم "[[آخرت]]" نیست. آن ملتهایی که به [[زندگی دنیا]] چسبیدهاند و موفق شدهاند که [[زندگی دنیوی]] را به مراتب پیشرفتهای از کمال برسانند، لزوماً [[زندگی]] گوارا ندارند. [[زندگی]] گوارا وقتی است که [[رفاه]] مادی با [[عدالت]]، [[معنویت]] و [[اخلاق]] همراه شود. این را فقط [[ادیان الهی]] میتوانند برای [[بشر]] تأمین کنند. از طرف دیگر، [[حیات طیبه]] و [[زندگی]] گوارا فقط [[آخرت]] هم نیست. [[اسلام]] نمیگوید من میخواهم [[زندگی]] [[اخروی]] بعد از [[مرگ]] [[مردم]] را آباد کنم و کاری با دنیای آنها ندارم، این [[منطق]] [[اسلام]] نیست. در [[منطق]] اسلام [[زندگی]] [[جامعه اسلامی]] باید از مواهب [[الهی]] سرشار شود و [[بشر]] با بهرهمندیهای مادی در [[زندگی]] خود، [[راه]] [[معنویت]] را گم نکند و درست حرکت کند. اگر آن [[زندگی]] به وجود آمد، آن وقت در [[جامعه ظلم]] و بیعدالتی و [[تبعیض]] ریشهکن میشود؛ [[تجاوز]] به [[حقوق انسانها]] ریشهکن میشود؛ [[جنگها]] و برادرکشیها از بین میرود؛ [[ناامنیها]] در [[زندگی]] [[بشر]] به صفر میرسد. [[انبیاء الهی]] و بزرگان [[برگزیده خداوند]] در [[تاریخ]] [[بشر]]، برای تحقق [[عدالت]] [[جان]] دادند<ref>حضرت آیت الله خامنهای، بیانات در صحن جامع رضوی مشهد مقدس، ۲/۱/۱۳۸۳.</ref><ref>[[محمد زارع قراملکی|زارع قراملکی، محمد]]، [[عدالت اسلامی (مقاله)|عدالت اسلامی]]، [[منظومه فکری آیتالله خامنهای (کتاب)|منظومه فکری آیتالله خامنهای]]</ref>. | ||
==موانع تحقق [[عدالت اجتماعی]]== | ==موانع تحقق [[عدالت اجتماعی]]== |