رضایت: تفاوت میان نسخه‌ها

*[[جهان‌بینی]] منسجم و مبتنی بر رضایت از [[زندگی]]، وقتی برای افراد حاصل می‌شود که [[علم]] و [[معرفت]] به [[آفریدگار]] هستی و جریان [[تدبیر]] او بر [[نظام هستی]] و کیفیت اداره آن توسط [[خالق]] [[قاهر]] و مدبّر هستی داشته باشند. [[علامه]] [[حسن مصطفوی]] از [[مصباح الشریعه]] در این باب چنین [[نقل]] می‌کند: {{متن حدیث|وَ الرِّضَا شُعَاعُ نُورِ الْمَعْرِفَةِ وَ الرَّاضِي فَانٍ عَنْ جَمِيعِ اخْتِيَارِهِ}}؛ [[رضا]]، تابش [[نور]] [[معرفت]] و [[شناخت]] است و [[فرد]] [[راضی]] از جمیع [[اختیار]] خود دست کشیده است<ref>مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۴، ص۱۵۴.</ref>. چون فردی که به [[ربوبیت]] و [[تدبیر]] [[خداوند]] [[معرفت]] دارد، [[نیک]] می‌داند که مدیر و مدبّر [[نظام هستی]] تنها [[خداوند متعال]] است، لذا به هر پیش‌آمدی در [[زندگی]] خوشنود است. [[امام صادق]]{{ع}} فرموده است: {{متن حدیث|إِنَّ أَعْلَمَ النَّاسِ بِاللَّهِ أَرْضَاهُمْ بِقَضَاءِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ}}: به [[راستی]] که دانا‌ترین [[مردم]] به [[خدا]]، راضی‌ترین آنها به قضای [[خدای عزوجل]] است<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۲، ص۶۰.</ref>. در این [[حدیث شریف]]، رابطه بین [[معرفت خدا]] و رضایت و خوشنودی در [[زندگی]] مورد تأکید قرار گرفته است. به گونه که هر چه [[علم]] و [[معرفت]] [[انسان]] به [[خالق]] هستی از [[راه]] [[تفکر]] و مطالعه در اوصاف [[خداوند]] و [[جهان آفرینش]] بیش‌تر باشد، جریان [[حکمت]] و [[رحمت]] [[خداوند]] را در فرایند [[حیات]] بیش‌تر [[احساس]] خواهد کرد و در نتیجه رضایت او از زند‌گی و مقدرات [[خداوند]] بیش‌تر خواهد بود<ref>نظری شاری، عبدالله، «رضا به قضا و قدر خداوند و نقش آن در زند‌گی از منظر منابع اسلامی»، فصلنامه علمی - پژوهشی بلاغ، قم، سال بیستم، شماره ۵۱-۵۲، بهار و تابستان ۹۶، ص۱۶۲.</ref><ref>[[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه امامت و ولایت.</ref>.

*وقتی [[علم]] و [[معرفت]] [[انسان]] به [[آفریدگار]] هستی و جریان [[تدبیر]] او بر [[نظام هستی]] بیش‌تر باشد، رضایت او در [[زندگی]] افزون‌تر خواهد شد. زیرا، یکی از مسائلی که در افزایش [[رضامندی]] از جریان [[زندگی]] تأثیر دارد [[فهم]] درست تقدیر و [[قدر]] [[خداوند]] است. مسأله تقدیر و قَدَر را [[قرآن کریم]] و [[روایات]] به روشنی در ساختار [[نظام هستی]] و مهندسی [[آفرینش]] مطرح کرده‌اند:{{متن قرآن|إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ}}<ref>«ما هر چیزی را به اندازه‌ای آفریده‌ایم» سوره قمر، آیه ۴۹.</ref>؛ {{متن قرآن|وَالَّذِي قَدَّرَ فَهَدَى}}<ref>«و آنکه اندازه کرد و راه نمود» سوره اعلی، آیه ۳.</ref>؛ {{متن قرآن|وَإِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا عِنْدَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ}}<ref>«و هیچ چیز نیست جز آنکه گنجینه‌های آن نزد ماست و ما آن را جز به اندازه معیّن فرو نمی‌فرستیم» سوره حجر، آیه ۲۱.</ref>؛{{متن قرآن|اللَّهُ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَيَقْدِرُ لَهُ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ}}<ref>«خداوند برای هر کس از بندگانش که (خود) بخواهد روزی را فراخ یا تنگ می‌دارد» سوره عنکبوت، آیه ۶۲.</ref>.

*بر اساس [[آیات]] و [[روایات]]، [[رضا]] به قضای [[خداوند]]، با [[فهم]] تقدیر و قَدَر [[الهی]] برای [[انسان]] میسّر می‌شود. قَدَر و تقدیر به معنای اندازه‌گیری است. در [[روایات]]، تقدیر به هندسه و مهندسیِ امور [[تفسیر]] شده است: {{متن حدیث|هِيَ الْهَنْدَسَةُ}}؛ آن (تقدیر) هندسه است<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۱۵۷، ح۴.</ref>. همه عالم با این پدیده‌های بی‌شمار، دارای نقشه و ساختار مهندسی نظام‌مند و دقیق است. لذا در این ساختمان و ساختار نظام‌مند، اگر خالی‌گاه‌هایی وجود دارد، پنجره است که از آن [[نور]] [[هدایت الهی]] می‌تابد، یا دری است که به سوی [[رحمت الهی]] باز می‌شود. [[بصیرت]] [[ایمانی]] و [[قلب]] [[نورانی]] لازم است که این معنای دقیق را در ساختار [[آفرینش]] و [[نظام]] مهندسی [[جهان]] ببیند. افراد [[مؤمن]] که چنین نگرش نافذ به [[زندگی]] دارند، چیزی را در [[نظام]] [[حیات]]، زیاد یا کم نمی‌بینند و کل [[نظام هستی]] را در فرایند تقدیرات [[خداوند]] بدون [[کاستی]] و فزونی، در یک [[نظام]] ارگانیک و وحدت‌محور با کمال [[حکمت]] و [[زیبایی]] ارزیابی می‌کنند<ref>نظری شاری، عبدالله، «رضا به قضا و قدر خداوند و نقش آن در زند‌گی از منظر منابع اسلامی»، فصلنامه علمی - پژوهشی بلاغ، قم، سال بیستم، شماره ۵۱-۵۲، بهار و تابستان ۹۶، ص۱۶۲.</ref>. برآیند چنین نگرش [[منظم]] به [[زندگی]] و نتیجه این [[جهان‌بینی]] منسجم از [[جهان]]، کمال رضایت و خوشنودی در تمام دوران‌های [[حیات]] است<ref>[[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه امامت و ولایت.</ref>.

*براساس این [[آیه شریفه]] [[قرآن کریم]]، [[پیروی]] از رضای از [[خداوند]] موجب [[خروج]] از ظلمت‌ها و ورود [[انسان]] به وادی [[نور]] و [[هدایت]] و [[صراط مستقیم]] [[رشد]] و کمال خواهد بود. در [[قرآن]] و [[روایات اهل بیت]]{{عم}} دو گونه [[هدایت الهی]] برای [[انسان]] بیان شده است: یکی هدایت‌های عام است که شامل همه [[انسان‌ها]] می‌شود مانند: {{متن قرآن|إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا}}<ref>«ما به او راه را نشان داده‌ایم خواه سپاسگزار باشد یا ناسپاس» سوره انسان، آیه ۳.</ref>. این [[هدایتی]] است که همه [[انسان‌ها]] را در برمی‌گیرد. و دیگری هدایت‌های خاص است که به برخی [[انسان‌ها]] اختصاص دارد. مانند: {{متن قرآن|وَالَّذِينَ اهْتَدَوْا زَادَهُمْ هُدًى}}<ref>«و (خداوند) بر رهیافتگی آنان که رهیافته‌اند می‌افزاید» سوره محمد، آیه ۱۷.</ref>. براین اساس کسانی که از [[هدایت]] عام [[الهی]] استفاده کنند [[خدای متعال]] بر [[هدایت]] آنها می‌افزاید. رضایت و خوشنودی به [[قضا]] و تقدیرات [[الهی]] در [[زندگی]]، [[انسان]] را وارد مرحله [[هدایت]] خاص [[خداوند]] می‌نماید و هنگامی که در میانه [[راه]] با ابهامی مواجه شود، نگرش [[توحیدی]] و منابع [[اعتقادی]] او ابهام‌زُدا و [[هدایت‌گر]] خواهد. در نتیجه چنین [[انسانی]] همواره [[خداوند]] را [[خیرخواه]] و یاری‌گر خود می‌بیند. زیرا، [[ایمان]] دارد که [[خداوند]] [[نظام آفرینش]] را بر اساس خیر و [[عدل]] و [[لطف]] [[آفریده]] است<ref>[[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه امامت و ولایت.</ref>.

*وقتی [[انسان]] به وادی [[نور]] و [[هدایت الهی]] [[راه]] یافت، به روشنی در می‌یابد که از خود هیچ ندارد و همه هستی او [[مال]] [[خداوند متعال]] است. این جا است که به وادی [[عبودیت]] [[راه]] می‌یابد و خود را تحت [[تصرف]] و [[مالکیت]] عام [[خداوند]] [[احساس]] می‌کند. از این جهت است که [[قرآن کریم]] میان رسیدن به [[مقام عبودیت]] و [[مقام]] [[رضا]]، رابطه و پیوند ایجاد کرده و فرموده است: {{متن قرآن|يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ * ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً * فَادْخُلِي فِي عِبَادِي * وَادْخُلِي جَنَّتِي}}<ref>«ای روان آرمیده! * به سوی پروردگارت خرسند و پسندیده بازگرد! * آنگاه، در جرگه بندگان من درآی! * و به بهشت من پا بگذار!» سوره فجر، آیه ۲۷-۳۰.</ref>. در این [[آیات شریفه]]، [[قرآن]] [[مقدس]] به روشنی [[تبیین]] فرموده است: کسی که خود را در [[دنیا]] را [[عبد خداوند]] بداند و با رضایت و [[آرامش]] به [[قضا]] و تقدیر [[خداوند]] در جریان [[زندگی]] آغوش گشاید؛ [[خداوند متعال]] در [[آخرت]] آغوش [[رحمت]] خویش را به او خواهد گشود و او را در [[بهشت]] برین در میان بند‌گان خاص خود قرار خواهد داد. لذا، [[انسان]] به هر میزانی که به [[درجه]] والاتری از [[عبودیت]] نائل شده باشد، از [[رضا]] و خوشنودی بیش‌تری در [[زندگی]] برخوردار خواهد بود.

*یکی [[صفات اخلاقی]] که با "[[رضا]]" ربط و نسبت دارد، و موجب افزایش رضایت در [[زندگی]] می‌شود "[[صبر]]" است. [[امام سجاد]]{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|الصَّبْرُ وَ الرِّضَا عَنِ اللَّهِ رَأْسُ طَاعَةِ اللَّهِ وَ مَنْ صَبَرَ وَ رَضِيَ عَنِ اللَّهِ فِيمَا قَضَى عَلَيْهِ فِيمَا أَحَبَّ أَوْ كَرِهَ لَمْ يَقْضِ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ فِيمَا أَحَبَّ أَوْ كَرِهَ إِلَّا مَا هُوَ خَيْرٌ لَهُ}}: [[صبر]] و رضای از [[خدا]] رأس [[اطاعت]] خداست و کسی که [[صبر]] کند و در آن‌چه که [[خدا]] بر او مقرر کرده است - خواه خوشایند او باشد و خواه ناخوشایند - [[خداوند عزوجل]] در آن‌چه [[دوست]] دارد، یا ناخوش دارد چیزی جز خیر برای او مقرر نکند<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۲، ص۶۰.</ref>. از آنجا که "[[رضا]]" مقامی عالی‌تر از [[صبر]] است، [[صبر]] مقدمه آن می‌باشد. لذا، در این [[روایت]] ابتدا [[صبر]] و بعد از آن [[رضا]] را مطرح فرموده‌اند. آن گاه که برای [[انسان]] مشکلی پیش آید، هنگامه [[امتحان]] اوست که آیا از تقدیر [[خداوند]] ابراز رضایت می‌کند یا اظهار [[سخط]] و [[نارضایتی]] می‌نماید. [[انسان]] در برخورد با [[مشکلات]] و [[گرفتاری‌ها]]، ابتدا باید از خود [[صبر]] نشان دهد و از [[خدا]] [[شکایت]] نکند؛ در مرحله بعد، به این [[تقدیر الهی]] [[راضی]] و خوشنود باشد. بر اساس این [[روایت]]، اگر [[اطاعت از خدا]] را به منزله یک پیکر [[تصور]] کنیم، رأس آن [[صبر]] و رضایت از خداست و اگر کسی [[راضی]] به [[قضای الهی]] باشد، [[خدای متعال]] عنایتی خاص به او می‌نماید و در تقدیرات او چیزی جز خیر برای او مقدر نمی‌فرماید<ref>[[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه امامت و ولایت.</ref>.

*یکی از [[صفات اخلاقی]] که با صفت "[[رضا]]" ربط و نسبت دارد، و سبب افزونی رضایت در [[زندگی]] می‌گردد، صفت "[[محبت]]" است. [[انسان]] [[مؤمن]]، نسبت به [[خداوند متعال]] به عنوان سرچشمه همه اوصاف جلال و [[جمال]] و کمال، [[محبت]] [[وصف]] ناشدنی دارد. چنان‌چه [[قرآن]] [[مقدس]] این [[محبت]] را ستوده و فرموده است: {{متن قرآن|وَالَّذِينَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلَّهِ}}<ref>«و مؤمنان در دوستی خدا راسخ‌ترند» سوره بقره، آیه ۱۶۵.</ref>. از این جهت است که [[عالمان]] [[اخلاق]] گفته‌اند: [[رضا]]، به [[محبت]] بستگی دارد؛ اگر [[محبت]] حاصل شد رضایت هم حاصل می‌آید و چنان‌چه، [[رضا]] متعلق به [[محبوب]] باشد، این [[محبت]]، به [[رضا]] از [[قضا و قدر الهی]] می‌انجامد؛ زیرا می‌داند که [[دوست]] برای [[دوست]] جز خیر نمی‌خواهد<ref>هیئت محمد امین، اخلاق اسلامی، ترجمه: سید صادق شفائی‌زاده، ص۵۳۵.</ref>. همان‌طور که "[[رضا]]" یک مفهوم دو طرفه در [[ارتباط]] [[خداوند]] و [[انسان]] است و [[قرآن کریم]] این رابطه دو سویه را در [[آیات]] متعدد با تعبیر {{متن قرآن|رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ}}<ref>«خداوند از آنان خشنود است و آنان از خداوند خشنودند» سوره مائده، آیه ۱۱۹.</ref> بیان فرموده است؛ [[محبت]] نیز وصفی است که هم بر [[انسان]] و هم بر [[خدا]] اطلاق شده است. لذا [[عالمان]] [[اخلاق]] گفته‌اند: معنای [[رضای خدا]] از [[بنده]]، به معنای [[محبت]] اوست و در [[آخرت]]، سبب دوام نظر و تجلّیِ می‌شود که [[برتر]] از آن مرتبه‌ای نیست<ref>نراقی، مهدی، علم اخلاق اسلامی [ترجمه کتاب جامع السعادات]، ج۳، ص۲۵۸.</ref><ref>[[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه امامت و ولایت.</ref>.

===گستره رضایت در [[مکتب انتظار]]===

*طبق نتایج پژوهش‌ها، [[تغییر]] در رضایت از [[زندگی]] تا حدود زیادی تحت تأثیر [[نگرش‌ها]] و باورهای [[معنوی]] افراد است<ref>Extremera N, Fernández-Berrocal P. Perceived emotional intelligence and life satisfaction: Predictive and incremental validity using the Trait Meta-Mood Scale. Personality and Individual Differences. ۲۰۰۵; ۳۹(۵):۹۳۷–۴۸. doi: ۱۰.۱۰۱۶/j.paid.۲۰۰۵.۰۳.۰۱۲.</ref>. علاوه بر این، رضایت از [[زندگی]] به عنوان یکی از مفاهیم [[سلامت روانی]]<ref>Kimm H, Sull JW, Gombojav B, Yi SW, Ohrr H. Life satisfaction and mortality in elderly people: The Kangwha Cohort Study. BMC Public Health. ۲۰۱۲; ۱۲:۸۰. doi: ۱۰.۱۱۸۶/۱۴۷۱-۲۴۵۸-۱۲-۵۴.</ref>، با [[علل]] مرگ‌ومیر رابطه معکوس<ref>Li CP. Life satisfaction as a predictor of mortality hazard among elderly people in the United Kingdom and Taiwan. Journal of Nursing Research. ۲۰۱۳; ۲۱(۱):۲۶–۳۸. doi: ۱۰.۱۰۹۷/jnr.۰b۰۱۳e۳۱۸۲۸۲۸e۹۸.</ref> و با افزایش [[طول عمر]]<ref>St. John PD, Mackenzie C, Menec V. Does life satisfaction predict five-year mortality in community-living older adults? Aging & Mental Health. ۲۰۱۴; ۱۹(۴):۳۶۳–۷۰. doi: ۱۰.۱۰۸۰/۱۳۶۰۷۸۶۳.۲۰۱۴.۹۳۸۶۰۲.</ref> رابطه مثبت دارد<ref>Guven C, Saloumidis R. Life satisfaction and longevity: longitudinal evidence from the German socio‐economic panel. German economic Review. ۲۰۱۴; ۱۵(۴):۴۵۳-۷۲.</ref>. بر اساس یافته‌های [[پژوهشی]]، چهار حوزه اصلی مقیاس [[معبد]]، یعنی [[عمل به واجبات]]، عمل به [[مستحبات]]، عضویت در گروه‌های مذهبی و مداخله دادن [[مذهب]] در [[تصمیم‌گیری]] و [[انتخاب]]، رابطه معنادار با رضایت از [[زندگی]] داشته است و تفاوت بین نمره رضایت از [[زندگی]] و عمل به [[باورهای دینی]] افراد معنادار بوده است<ref>حاجی زاده میمندی، مسعود؛ برغمدی، مهدی، «رابطه عمل به باورهای دینی و رضایت از زندگی در بین سالمندان»، مجله سالمند، بهار ۱۳۸۹، دوره ۵، شماره ۱۵، صفحه ۸۷.</ref>. هم‌چنین پژوهش‌ها نشان داده است که: بین عمل به [[باورهای دینی]] و [[امیدواری]]، با رضایت از [[زندگی]] در افراد رابطه معناداری وجود دارد. براساس یافته‌ها، [[ایمان به خدا]] و عمل به [[اعتقادات دینی]]، موجب نگرش هدف‌دار [[فرد]] به کل [[زندگی]] و موجب [[انسجام]] و [[آرامش]] [[فرد]] می‌‌شود<ref>صبورنژاد، ریحانه، «بررسی رابطه عمل به باورهای دینی و امیدواری با رضایت از زندگی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهر تهران»، مجله رویش روان‌شناسی، سال هفتم، اردیبهشت ۱۳۹۷، شماره ۲ (پیاپی ۲۳)، ص۲۲۳.</ref>.

*از جهت [[روان‌شناختی]]، [[احساس]] رضایت، یکی از عوامل شادمانه زیستن است و به [[دارایی]] و داشته‌های [[انسان]] تعلق ندارد، بلکه به نگرش‌های [[فرد]] در [[زندگی]] وابسته است. افرادی هستند که دارای [[موفقیت]]، [[ثروت]] و امکانات زیادی هستند ولی همواره از [[زندگی]] شاکی‌اند و ناله می‌کنند. این افراد [[احساس]] شادمانگی ندارند. ولی افرادی هم هستند که جزء فقیرترین [[مردم]] هستند و [[مشکلات]] زیادی در [[زندگی]] دارند ولی شاد [[زندگی]] می‌کنند. چون از [[زندگی]] [[راضی]] هستند. پس، شادمانگی [[انسان]] صد در صد، وابسته به داشتن‌ها یا نداشتن‌ها نیست، بلکه وابسته به رضایت یا عدم رضایت از روند [[زندگی]] است. رضایت از [[زندگی]] و روند آن، شادمانگی را تضمین می‌کند. علت [[نارضایتی]] [[انسان]] از [[زندگی]]، انتظارات خودساخته است. هر کسی انتظاری از روند [[زندگی]] و [[سرنوشت]] خود دارد، ولی وقتی اتفاقات مطابق میل [[انسان]] پیش نمی‌رود، [[احساس]] [[نارضایتی]] می‌کند. در [[مکتب انتظار]] و مهدویت‌باوری، [[انسان]] "[[منتظِر]]"، کم‌تر دچار این اتفاق می‌شود زیرا [[انتظار]] خودساخته ندارد و [[انتظار]] او، انتظاری [[الهی]] برای [[ظهور موعود]] [[مصلح جهانی]] است. به بیان دیگر، در [[جامعه]] [[انتظار]]، [[آرزوها]] و انتظارات افراد بر مبنای [[امیال]] فردگرایانه [[انسانی]] شکل نمی‌گیرد که در برآوردن آن [[تعارض]] و ناکامی و در نتیجه [[نارضایتی]] پیش آید و افراد دچار [[نارضایتی]] از [[زندگی]] شوند. بلکه در [[جامعه]] [[انتظار]]، [[آرمان]] و [[آمال]] و آرزوهای [[انسان]] [[منتظِر]]، بر اساس خواسته‌های [[خداوند]] واحد و ارزش‌های [[توحیدی]] شکل گرفته و صورت می‌بندد. این [[آرزوها]] و انتظارات، [[جهانی]]، فراگیر، و مربوط به همه هستی و کل [[جهان]] و تمام [[انسان‌ها]] است و [[آرمان]] [[امنیت]]، [[رفاه]] و [[عدالت فراگیر]] [[جهانی]]، [[رشد]]، [[هدایت]] و تعالی [[انسانی]]، [[حفاظت]]، هم‌سویی و انطباق با کل هستی را در متن خود دارد. لذا، [[مکتب انتظار]]، در ارتقای [[آرزوها]] و انتظارات افراد و در نتیجه رضایت و خوشنودی [[انسان]] در [[زندگی]] نقش مثبت و تأثیرگذار دارد<ref>[[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه امامت و ولایت.</ref>.