سعد بن معاذ انصاری: تفاوت میان نسخه‌ها

سعد دو پسر داشت: [[عبدالله]] که از او نسلی نماند و [[عمرو]] که در میان [[راویان حدیث]] [[نبوی]]، نامی از بازماندگان او هست<ref>الطبقات، ج۸، ص۲۴۲-۲۴۳؛ اسد الغابه، ج۳، ص۱۵۷، ۷۲۶؛ ج۶، ص۲۹۱.</ref>. پیش از اسلام در نبردهای طوایف اوس و خزرج، سعد در نبرد مضرّس، به [[سختی]] مجروح شد؛ ولی یکی از [[رهبران]] خزرج به او [[پناه]] داد و از این رو در نبرد بعاث که اوسیان [[پیروز]] شدند، سعد [[نیکی]] وی را جبران کرد<ref> الکامل، ج۱، ص۶۷۶-۶۷۷.</ref>. سعد در [[زمان]] [[پیامبر]]{{صل}} به شخص اول همه طوایف قبیله اوس تبدیل شد و تکیه‌گاه مؤثری برای گسترش فعالیت‌های پیامبر به شمار آمد<ref> السیرة النبویه، ج۲، ص۲۲۱؛ تاریخ طبری، ج۲، ص۵۷۱؛ دلائل النبوه، ج۳، ص۴۲۹.</ref>.<ref>[[مهران اسماعیلی|اسماعیلی]] و [[محمد اکبری کارمزدی|اکبری کارمزدی]]، [[سعد بن معاذ انصاری (مقاله)|مقاله «سعد بن معاذ انصاری»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۵.</ref>.

از آنجا که طایفه اسعد بن زراره هنوز اسلام را نپذیرفته بودند، با دعوت سعد، مصعب بن عمیر به [[خانه]] او منتقل شد و خانه سعد بن معاذ پس از این رویداد تا [[هجرت پیامبر]]{{صل}} به [[مدینه]]، به مرکزی برای دعوت مردم به اسلام بدل شد<ref>الطبقات، ج۳، ص۳۲۱؛ دلائل‌النبوه، ج۲، ص۴۳۲؛ المنتظم، ج۳، ص۲۴۳.</ref>، از همین رو سعد بن معاذ پربرکت‌ترین [[مرد]] مسلمان معرفی شده است<ref>اسدالغابه، ج۲، ص۲۲۱؛ الاصابه، ج۳، ص۷۱.</ref>. با در نظر گرفتن سن وی به هنگام [[شهادت]] در [[نبرد]] [[احزاب]] (۳۷ سال)<ref>الطبقات، ج۳، ص۳۲۱.</ref>، سعد بن معاذ هنگام [[پذیرش اسلام]] ۳۲ سال داشته است.<ref>[[مهران اسماعیلی|اسماعیلی]] و [[محمد اکبری کارمزدی|اکبری کارمزدی]]، [[سعد بن معاذ انصاری (مقاله)|مقاله «سعد بن معاذ انصاری»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۵.</ref>.

هنگامی که [[پیامبر]] میان [[مهاجران]] و [[انصار]] [[پیمان برادری]] می‌بست، [[سعد بن معاذ]] را به [[برادری]] [[سعد بن ابی‌وقاص]]<ref>المحبر، ص۷۲؛ انساب‌الاشراف، ج۱، ص۳۱۸.</ref> یا [[ابو عبیده جراح]]<ref>السیرة النبویه، ج۱، ص۵۰۵؛ الطبقات، ج۳، ص۳۲۱.</ref> درآورد. سعد بن معاذ اندکی پس از [[هجرت پیامبر به مدینه]] به قصد [[عمره]] به [[مکه]] رفت و در آنجا همراه با [[دوست]] خود [[امیة بن خلف جمحی]] از بزرگان [[قریش]] به [[طواف]] رفت که با [[ابوجهل]] و سخنان تهدیدآمیز او روبه‌رو شد. سعد نیز در پاسخ به [[اعتراض]] ابوجهل به [[پناه دادن]] انصار به [[پیامبر]]، وی را [[تهدید]] کرد که [[راه]] تجاری قریش را که از نزدیک [[مدینه]] می‌گذرد به خطر خواهد انداخت<ref>صحیح البخاری، ج۴، ص۱۸۴؛ المغازی، ج۱، ص۳۵.</ref>. از آنجا که سعد بن معاذ از شخصیت‌های برجسته بود، با برخی سران [[قبایل]] [[یهودی]] به ویژه قبایل همپیمان [[اوس]] [[گفت‌وگو]] می‌کرد؛ از جمله آنکه از آنان درباره برخی از مسایل نگاشته شده در [[تورات]] پرسید؛ ولی آنان [[واقعیت]] را از او [[کتمان]] کردند که در [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنْزَلْنَا مِنَ الْبَيِّنَاتِ وَالْهُدَى مِنْ بَعْدِ مَا بَيَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِي الْكِتَابِ أُولَئِكَ يَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَيَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ}}<ref>«خداوند و لعنت‌کنندگان، کسانی را لعنت می‌کنند که برهان‌ها و رهنمودی را که فرو فرستادیم، پس از آنکه در کتاب (تورات) برای مردم روشن کردیم، پنهان می‌دارند» سوره بقره، آیه ۱۵۹.</ref> به این امر اشاره شده و مخفی‌کنندگانِ واقعیت [[لعنت]] شده‌اند<ref>جامع البیان، ج۲، ص۳۲؛ تفسیر ابن ابی حاتم، ج۱، ص۲۶۸.</ref>. همچنین هنگامی که [[مسلمانان]] با کاربرد واژه {{متن قرآن|رَاعِنَا}} از [[رسول خدا]] می‌خواستند در سخنان خود به آنان نیز رو کند، [[یهودیان]] بنابر [[زبان]] عِبری همین کلمه را با اندکی تفاوت "ما را احمق کن" معنا می‌کردند و از همین رو، این واژه دستاویزی برای استهزای پیامبر{{صل}} و مسلمانان از [[ناحیه]] یهودیان شده بود؛ اما سعد بن معاذ که از این [[استهزاء]] [[آگاه]] شد تهدید کرد اگر بخواهند به کار خود ادامه دهند، گردن آنها را خواهد زد. [[قرآن کریم]] برای جلوگیری از [[سوء]] استفاده یهودیان، به [[مؤمنان]] [[دستور]] داد از این پس به جای جمله {{متن قرآن|رَاعِنَا}}، {{متن قرآن|انْظُرْنَا}} به کار ببرند و [[فرمان خدا]] را در این باره بشنوند: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقُولُوا رَاعِنَا وَقُولُوا انْظُرْنَا وَاسْمَعُوا وَلِلْكَافِرِينَ عَذَابٌ أَلِيمٌ}}<ref>«ای مؤمنان! (به پیامبر) نگویید با ما مدارا کن ، بگویید: در کار ما بنگر، و سخن نیوش باشید و کافران عذابی دردناک خواهند داشت» سوره بقره، آیه ۱۰۴.</ref>.<ref>[[مهران اسماعیلی|اسماعیلی]] و [[محمد اکبری کارمزدی|اکبری کارمزدی]]، [[سعد بن معاذ انصاری (مقاله)|مقاله «سعد بن معاذ انصاری»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۵.</ref>.

درباره [[غنایم]] نبرد بدر، جنگجویان بر آن بودند که افزون بر آنچه از وسایل شخصی کشتگان به دست آورده‌اند، از غنایم کلی نبرد نیز سهم می‌برند و برخی در این ماجرا [[رفتاری]] [[ناپسند]] از خود نشان دادند. (بدر) در [[تفسیر آیه]] {{متن قرآن|يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَنْفَالِ قُلِ الْأَنْفَالُ لِلَّهِ وَالرَّسُولِ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَصْلِحُوا ذَاتَ بَيْنِكُمْ وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ}}<ref>«از تو از انفال می‌پرسند بگو: انفال از آن خداوند و پیامبر است پس، از خداوند پروا کنید و میانه  خود را سازش دهید و اگر مؤمنید از خداوند و پیامبرش فرمان برید» سوره انفال، آیه ۱.</ref> آمده است که جنگجویان [[مسلمان]] در پی سهم خود از غنایم، نزد [[پیامبر]] رفتند؛ ولی [[سعد بن معاذ]] که از [[فرماندهان]] ارشد پیامبر در این [[نبرد]] بود، درباره توزیع [[غنایم]] و پاداش‌ها نظر دیگری داشت و از این رو برخی از [[خزرجیان]] با وی به [[مشاجره]] پرداختند و با [[نزول]] این [[آیه]]، از غنایم [[محروم]] شدند. بنابر این آیه، غنایم در [[اختیار]] [[رسول خدا]]{{صل}} خواهد ماند و از [[مؤمنان]] خواسته شده میان خود [[صلح]] و [[آشتی]] برقرار و از [[خدا]] و رسول خدا [[اطاعت]] کنند<ref>مجمع البیان، ج۴، ص۷۹۶-۷۹۷؛ روض الجنان، ج۹، ص۵۷؛ تفسیر بغوی، ج۲، ص۲۶۶.</ref>. مدتی بعد و در پی [[نزول آیه]] {{متن قرآن|إِذْ يُرِيكَهُمُ اللَّهُ فِي مَنَامِكَ قَلِيلًا وَلَوْ أَرَاكَهُمْ كَثِيرًا لَفَشِلْتُمْ وَلَتَنَازَعْتُمْ فِي الْأَمْرِ وَلَكِنَّ اللَّهَ سَلَّمَ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ}}<ref>«(یاد کن) آنگاه را که خداوند آنان را به تو در خوابت «اندک» نشان داد و اگر آنان را «بسیار» نشان داده بود سست می‌شدید  و در کار (جنگ) اختلاف می‌یافتید ولی خداوند (شما را) در امان داشت که او به اندیشه‌ها داناست» سوره انفال، آیه ۴۳.</ref> مقرر شد که پس از جدا کردن یک پنجم غنایم، بقیه آن میان جنگجویان قسمت شود.<ref>[[مهران اسماعیلی|اسماعیلی]] و [[محمد اکبری کارمزدی|اکبری کارمزدی]]، [[سعد بن معاذ انصاری (مقاله)|مقاله «سعد بن معاذ انصاری»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۵.</ref>.

[[سعد بن معاذ]] و [[سعد بن عباده]] پیشاپیش [[مسلمانان]] به سمت احد حرکت کردند و پس از آنها پیامبر{{صل}} و سپس سپاه به [[راه]] افتادند<ref>الطبقات، ج۲، ص۳۰؛ المغازی، ج۱، ص۲۱۵.</ref>. هنگامی که نیروهای [[دشمن]] از پشت به مسلمانان [[حمله]] [[برده]] و نیروهای [[مسلمان]] گریختند، سعد بن معاذ از معدود کسانی بود که در برابر [[مشرکان]] [[مقاومت]] کرد<ref> الطبقات، ج۳، ص۳۲۱؛ المغازی، ج۱، ص۲۴۰؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۳۱۸.</ref>. در این نبرد شمار فراوانی از اعضای [[طایفه]] بنی‌عبدالاشهل از جمله [[عمرو]] [[برادر]] سعد به شهادت رسیدند و شمار فراوانی زخمی شدند<ref>انساب‌الاشراف، ج۱، ص۴۰۱؛ الاستیعاب، ج۳، ص۱۲۰۱.</ref>. پس از نبرد، پیامبر که توان چندانی نداشت، بر اسبی سوار شد که زمام آن را سعد بن معاذ گرفته بود. در همان هنگام، [[مادر]] سعد نزد پیامبر{{صل}} آمد و از زنده بودن ایشان اظهار [[خوشحالی]] کرد. پیامبر نیز شهادت پسرش عمرو را به وی [[تسلیت]] گفت و از سعد بن معاذ خواست به مجروحان بنی‌عبدالاشهل بگوید که در خانه‌های خود بمانند و همراه پیامبر به سمت [[منزل]] ایشان و [[مسجد]] [[نبوی]] نیایند. سعد پس از این کار همراه با پیامبر که زخمی و [[ناتوان]] شده بود، او را به خانه‌اش رساند<ref> المغازی، ج۱، ص۲۴۸؛ سبل الهدی، ج۴، ص۲۲۹.</ref>و تا هنگام [[اذان]] [[مغرب]] آنجا ماند و به پیامبر کمک کرد تا برای [[نماز]] به مسجد رود و سپس او را به [[خانه]] باز گرداند. سپس سعد به سکونتگاه [[طایفه]] خود رفت و [[زنان]] بنی‌عبدالاشهل را به منطقه مسکونی [[پیامبر]] آورد تا برای [[حمزه]]، [[عموی پیامبر]] [[عزاداری]] کنند. پیامبر پس از آنکه صدای گریه‌های آنان را شنید، [[دعا]] کرد که [[خدا]] از آنها و فرزندانشان [[راضی]] باشد<ref>المغازی، ج۱، ص۳۱۷.</ref>. گفته‌اند پس از [[نبرد]] وقتی پیامبر صدای [[گریه]] زنان بنی‌عبدالاشهل را بر شهدای خود شنید، فرمود: «حمزه گریه‌کننده‌ای ندارد»، ازاین‌رو [[سعد بن معاذ]] و [[اسید بن حضیر]]، از زنان بنی‌عبدالاشهل خواستند به [[محل]] سکونت پیامبر رفته و ابتدا برای عموی پیامبر عزاداری کنند<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۹۹؛ تاریخ طبری، ج۲، ص۵۳۲.</ref> و پیش از گریه بر کشتگان خود، موجب تسلّی خاطر [[فاطمه]]، [[دختر پیامبر]]{{صل}} شوند<ref> اعلام الوری، ج۱، ص۱۸۳.</ref>. سعد در [[غزوه حمراء الاسد]]، که یک [[روز]] پس از نبرد [[احد]] روی داد، با [[تشویق]] طایفه خود نقش به‌سزایی در همراه شدن آنان با [[پیامبر اکرم]]{{صل}} داشت <ref>المغازی، ج۱، ص۳۳۴-۳۳۵؛ امتاع الاسماع، ج۱، ص۱۷۸.</ref>.<ref>[[مهران اسماعیلی|اسماعیلی]] و [[محمد اکبری کارمزدی|اکبری کارمزدی]]، [[سعد بن معاذ انصاری (مقاله)|مقاله «سعد بن معاذ انصاری»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۵.</ref>.

[[ابن اسحاق]] [[تاریخ]] [[غزوه]] مریسیع را [[سال ششم هجری]] دانسته<ref> السیرة النبویه، ج۲، ص۲۸۹.</ref> که در آن صورت سعد بن معاذ نمی‌توانسته [[شاهد]] ماجرای [[افک]] باشد.<ref>[[مهران اسماعیلی|اسماعیلی]] و [[محمد اکبری کارمزدی|اکبری کارمزدی]]، [[سعد بن معاذ انصاری (مقاله)|مقاله «سعد بن معاذ انصاری»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۵.</ref>.

سعد اندکی پس از آن و بر اثر همان زخم در ۳۷ سالگی به [[شهادت]] رسید<ref>الطبقات، ج۳، ص۳۲۱؛ المنتظم، ج۳، ص۲۴۷.</ref>. [[پیامبر خدا]]{{صل}} برای [[تجلیل]] از [[شخصیت]] سعد، خود عهده‌دار [[کفن]] و [[دفن]] وی در [[قبرستان بقیع]] شد<ref> المغازی، ج۲، ص۵۲۶-۵۲۹؛ الطبقات، ج۳، ص۳۲۷.</ref> و عبای خود را بر او انداخت<ref>من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۱۷۵.</ref>. به هنگام [[تشییع جنازه]] او، گروهی از [[منافقان]] به [[طعنه]] جنازه‌اش را سبک دانستند<ref> الطبقات، ج۳، ص۳۲۸؛ المغازی، ج۲، ص۵۲۸.</ref>؛ اما [[پیامبر اکرم]]{{صل}} از حضور ۷۰۰۰۰ [[فرشته]] در [[تشییع]] و [[نماز]] او، لرزش [[عرش]] [[خدای رحمان]] در [[مرگ]] وی و از مژده [[فرشتگان]] به [[عروج]] [[روح]] [[سعد بن معاذ]] [[سخن]] گفت.<ref> المغازی، ج۲، ص۵۲۶-۵۲۹؛ السیرة النبویه، ج۲، ص۲۵۰-۲۵۱؛ دلائل‌النبوه، ج۴، ص۲۸-۲۹؛ مجمع البیان، ج۱۰، ص۸۵۵.</ref>. [[پیامبر]]{{صل}} علت حضور ۷۰۰۰۰ فرشته در [[مراسم]] تشییع او را این‌گونه بیان کرد که سعد در همه حال [[سوره توحید]] را می‌خواند<ref> الکافی، ج۲، ص۶۲۲.</ref>. برپایه گزارشی، هنگام کندن قبرش بوی مشک از [[خاک]] برمی‌خاست<ref> الطبقات، ج۳، ص۳۲۹؛ المغازی، ج۲، ص۵۲۸.</ref>. گفته شده پیامبر از [[فشار قبر]] سعد بر اثر [[تندی]] با [[خانواده]] <ref> الطبقات، ج۳، ص۳۲۹؛ دلائل‌النبوه، ج۴، ص۳۰.</ref> یا [[بی‌اعتنایی]] به [[طهارت]] <ref>علل الشرایع، ج۱، ص۳۱۰؛ الامالی، ص۴۲۸.</ref> نیز خبر داده و سپس برای کاهش فشار قبرش [[دعا]] کرده است<ref> المغازی، ج۲، ص۵۲۹؛ الطبقات، ج۳، ص۳۳۱.</ref> پیامبر هنگام بازگشت از [[بقیع]] در سوگ وی دست بر [[محاسن]] گرفت و اشکش روان بود<ref>معرفة الصحابه، ابونعیم، ج۳، ص۱۲۴۳؛ اسد الغابه، ج۲، ص۲۲۳.</ref> ایشان پس از آن همواره از سعد به [[نیکی]] یاد می‌کرد<ref>الطبقات، ج۳، ص۳۳۱-۳۳۳؛ اسدالغابه، ج۲، ص۲۲۳.</ref>.<ref>[[مهران اسماعیلی|اسماعیلی]] و [[محمد اکبری کارمزدی|اکبری کارمزدی]]، [[سعد بن معاذ انصاری (مقاله)|مقاله «سعد بن معاذ انصاری»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۵.</ref>.

* [[پرونده:1100409.jpg|22px]] [[مهران اسماعیلی|اسماعیلی]] و [[محمد اکبری کارمزدی|اکبری کارمزدی]]، [[سعد بن معاذ انصاری (مقاله)|مقاله «سعد بن معاذ انصاری»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۵ (کتاب)|'''دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۵''']]