حق: تفاوت میان نسخه‌ها

*معنای دیگر حق، بهره و استحقاقی است که در مسائل [[مالی]] و [[حقوقی]] برای هر شخص مطرح است، مثل: حق خرید و فروش، حق استفاده کردن، [[حقّ]] [[رأی]] دادن و [[دفاع]] کردن، [[حقّ]] [[پدر]] و [[مادر]] بر [[فرزند]] و به عکس و [[حقوق]] متقابلی که افراد [[جامعه]] در برابر یکدیگر دارند. در یک نگاه اینگونه [[حقوق]] به "[[حقّ]] [[الله]]" و "[[حقّ]] [[الناس]]" تقسیم می‌شود<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۹۱.</ref>.

==حق در فرهنگ قرآن==

===در معنای حق===

در معنای مفردات فرموده: اصل حق، مطابقت داشتن و موافقت داشتن است، مانند: مطابقت پای درب در [[ثبات]]، با دوران نسبت به استقامتی که بر آن هست، و گفته می‌شود که حق بر چند وجه است: اوّل، برای ایجادکنندۀ شیء به سبب آنچه [[حکمت]] مقتضی آن است، و به همین جهت دربارۀ [[خدای تعالی]] گفته شده: او حق است. قال [[الله]] تعالی: {{متن قرآن|ثُمَّ رُدُّوا إِلَى اللَّهِ مَوْلَاهُمُ الْحَقِّ}}<ref>«سپس به سوی سرور بر حقّشان خداوند برگردانده می‌شوند» سوره انعام، آیه ۶۲.</ref>. دوّم، برای آنچه به سبب مقتضای [[حکمت]] ایجاد گردیده، و به همین علت به فعل [[خدای تعالی]] کلّاً حق گفته می‌شود، قال تعالی: {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي جَعَلَ الشَّمْسَ ضِيَاءً وَالْقَمَرَ نُورًا}}<ref>«اوست که خورشید را تابان و ماه را درخشان آفرید و برای آن برج‌ها نهاد» سوره یونس، آیه ۵.</ref> {{عربی|الی قوله تعالی:}} {{متن قرآن|مَا خَلَقَ اللَّهُ ذَلِكَ إِلَّا بِالْحَقِّ}}<ref>«خداوند آن را جز به حق نیافرید» سوره یونس، آیه ۵.</ref>. سوّم، در [[اعتقاد]] به شیئی که مطابق است با آنچه آن شیء در نفس خود بر آن است، مانند قول به اینکه: اعتقاد فلانی در [[بعث]]، [[ثواب و عقاب]]، و [[بهشت و جهنم]]، حق است: {{متن قرآن|فَهَدَى اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا لِمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ مِنَ الْحَقِّ}}<ref>«آنگاه خداوند به اراده خویش مؤمنان را در حقیقتی که در آن اختلاف داشتند رهنمون شد» سوره بقره، آیه ۲۱۳.</ref>. چهارم، برای فعل و قولی که به حسب آنچه [[واجب]] است و به اندازه‌ای که واجب است و در زمانی که واجب است واقع می‌گردد، مانند این قول ما که می‌گوییم: فعل تو حق است، و قول تو حق است، قال الله تعالی: {{متن قرآن|كَذَلِكَ حَقَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ}}<ref>«بدین‌گونه سخن پروردگارت در مورد نافرمانان درست آمد که آنان ایمان نمی‌آورند» سوره یونس، آیه ۳۳.</ref>، {{متن قرآن|حَقَّ الْقَوْلُ مِنِّي لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ}}<ref>«این گفته من حقّ یافته است که دوزخ را از پریان و آدمیان همگی پر خواهم کرد» سوره سجده، آیه ۱۳.</ref>، و قوله عزوجل: {{متن قرآن|وَلَوِ اتَّبَعَ الْحَقُّ أَهْوَاءَهُمْ}}<ref>«و اگر حقّ از خواست‌های آنان پیروی می‌کرد» سوره مؤمنون، آیه ۷۱.</ref>، صحیح است گفته شود که مراد از آن، خدای تعالی است، و نیز صحیح است که مراد از آن، حکمی باشد که به مقتضای حکمت است، و گفته می‌شود: {{عربی|احققت کذا}}؛ یعنی [[ثابت]] نمودم که حق است، یا به حق بودن آن [[حکم]] نمودم، و قوله تعالی: {{متن قرآن|لِيُحِقَّ الْحَقَّ}}<ref>«تا حقّ را تحقّق بخشد» سوره انفال، آیه ۸.</ref>، پس [[احقاق حق]]، بر دو نوع است: یکی، با اظهار [[براهین]] و [[آیات]]؛ کما قال [[الله]] تعالی: {{متن قرآن|وَأُولَئِكُمْ جَعَلْنَا لَكُمْ عَلَيْهِمْ سُلْطَانًا مُبِينًا}}<ref>«و آنانند که ما شما را بر آنها چیرگی آشکاری داده‌ایم» سوره نساء، آیه ۹۱.</ref>؛ یعنی حجتی [[قوی]]، و دوّم، با کامل شدن [[شریعت]] و گسترش همه‌گیری آن، نحو قوله: {{متن قرآن|وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ}}<ref>«و خداوند کامل‌کننده نور خویش است هر چند کافران نپسندند» سوره صف، آیه ۸.</ref> {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ}}<ref>«اوست که پیامبرش را با رهنمود و دین راستین فرستاد تا آن را بر همه دین‌ها برتری دهد اگر چه مشرکان نپسندند» سوره توبه، آیه ۳۳.</ref><ref>مفردات، ص۱۲۴-۱۲۵.</ref>.