حوا: تفاوت میان نسخه‌ها

از دیدگاه [[کتاب]] [[مقدّس]]، حوّا زمینه گناه نخست را برای آدم{{ع}} فراهم ساخته است. مار ([[شیطان]]) نخست به سراغ حوا رفته و با این سخن که خوردن از میوه درخت [[ممنوع]]، [[آگاهی]] به [[خیر و شر]] را به دنبال دارد، وی را به خوردن آن [[ترغیب]] می‌کند و حوا پس از خوردن، برای آدم نیز از آن می‌برد. آن دو پس از خوردن میوه ناگهان خود را عریان دیده و با برگ درختان خود را می‌پوشانند. [[کتاب مقدس]] از زبان آدم نیز حوّا را عامل [[طمع]] خویش در میوه ممنوع خوانده و حوا نیز گناه آن را به گردن مار می‌اندازد. براساس این گزارش‌ها [[رنج]] دوران بارداری، درد زایمان و [[تسلط]] مرد بر [[زن]]، پیامد و [[کیفر]] این نقش حوا در [[نافرمانی]] آدم{{ع}} است. <ref>کتاب مقدس، پیدایش ۳. </ref> برپایه [[قرآن]]، [[وسوسه]] شیطان از همان آغاز متوجه هر دوی آنها ـ نه فقط حوّا ـ بوده است. شیطان با بیان اینکه در صورت خوردن از میوه درخت ممنوع، آن دو [[فرشته]] می‌شوند یا [[جاودانه]] در [[بهشت]] خواهند ماند، [[سوگند]] یاد می‌کند که این سخنان را از سر [[خیرخواهی]] برای آنان می‌گوید: «و قالَ ما نَهکُما رَبُّکُما عَن هـذِهِ الشَّجَرَةِ اِلاّ اَن تَکونا مَلَکَینِ اَو تَکونا مِنَ الخــلِدین * وقاسَمَهُما اِنّی لَکُما لَمِنَ النّـصِحین». ([[اعراف]] / ۷، ۲۰ - ۲۱) [[طبرسی]] در [[تفسیر]] این [[آیه]]، احتمال دیگری نیز یاد کرده است که براساس آن، [[ابلیس]] [[نهی]] از خوردن میوه ممنوع را مربوط به [[فرشتگان]] و کسانی دانست که در بهشت جاودانه‌اند و شامل آن دو نمی‌شود. این معنا در [[فریب]] آن دو مؤثرتر است. <ref>مجمع البیان، ج ۴، ص ۶۲۶. </ref> در پی [[وسوسه‌های شیطان]]، آن دو از میوه [[ممنوع]] خوردند: «فَاَکَلا مِنها»... (طه / ۲۰، ۱۲۱)؛ اما [[قرآن]] به آن نپرداخته است که نخست کدام یک از [[شیطان]] [[فریب]] خورد؛ البته در یک مورد قرآن، تنها [[آدم]] را مخاطب شیطان و در ادامه او را [[عاصی]] می‌خواند: «فَوَسوَسَ اِلَیهِ الشَّیطـنُ قالَ یــ ٔ دَمُ هَل اَدُلُّکَ عَلی شَجَرَةِ الخُلدِ ومُلکٍ لا یبلی... * وعَصی ءادَمُ رَبَّهُ فَغَوی». (طه / ۲۰، ۱۲۰ - ۱۲۱) شاید بتوان از ظاهر این [[آیات]] [[استنباط]] کرد که نخست آدم{{ع}} فریب خورد و حوّا به [[پیروی]] از او عمل کرد. در دیگر موارد، از جمله بقره / ۲، ۳۶ و [[اعراف]] / ۷، ۲۰ ـ ۲۲ مخاطب شیطان، هر دوی آنها گزارش شده‌اند: «فَاَزَلَّهُمَا، فَوَسوَسَ لَهُمَا، ما نَهکُما رَبُّکُما، قاسَمَهُما، فَدَلَّهُما». برخلاف آنچه از قرآن یاد شد، پاره‌ای از [[روایات]] و سخنان شماری از [[عالمان]] [[اهل‌سنت]] در این زمینه با [[تورات]] هماهنگ‌اند: در [[حدیثی]] منسوب به [[پیامبر اسلام]]{{صل}} و به نقل از [[ابوهریره]] آمده است که اگر [[حوا]] نبود، هیچ زنی به شوهرش [[خیانت]] نمی‌کرد. <ref>صحیح مسلم، ج ۵، ص ۱۱۰؛ الدر المنثور، ج ۱، ص ۱۳۲. </ref> اُبیّ بن [[کعب]] <ref>جامع‌البیان، ج ۱، ص ۱۰۱: الدرالمنثور، ج ۱، ص ۱۴۹؛ کنزالعمال، ج ۱۵، ص ۶۰۷. </ref> و [[ثابت]] البنانی <ref>الکشاف، ج ۲، ص ۹۷. </ref> به دو طریق از [[رسول خدا]]{{صل}} [[روایت]] می‌کنند که [[حضرت آدم]]{{ع}} هنگام [[وفات]] خود، حوّا علیهاالسلام را که به بالینش آمده بود، [[مؤاخذه]] و طرد کرده و او را عامل تمام [[گرفتاری‌ها]] و محرومیت‌های خود خوانده است. از محمدبن [[قیس]] و سعد بن حدین حضرمی نقل شده است که آدم{{ع}} هنگام بازخواست [[خدا]] حوّا را عامل [[طمع]] خویش خوانده است. <ref>جامع‌البیان، ج ۸، ص ۱۸۹؛ الدرالمنثور، ج ۳، ص ۴۳۰. </ref> [[ثعلبی]] به نقل از شبلی، برای حوا افزون بر ۱۰ جریمه‌ای که در آنها با آدم [[شریک]] شد، ۱۵ مورد دیگر می‌شمارد که [[کیفر]] نقش وی در [[نافرمانی]] [[آدم]] است؛ مانند حیض، سنگینی حمل، درد زایمان، [[نقصان عقل]] و [[دین]]، [[لزوم]] عده نگهداشتن هنگام [[طلاق]] یا فوت شوهر و قرار گرفتن در [[اختیار]] مرد. <ref>عرائس المجالس، ص ۳۳ - ۳۴. </ref> گفته‌اند سعیدبن مسیب به [[خدا]] قسم می‌خورد حوّا با خوراندن شراب، آدم{{ع}} را به سوی درخت رهنمون شده است؛<ref>تاریخ طبری، ج ۱، ص ۷۴؛ الکامل، ج ۱، ص ۳۵. </ref> لیکن این مطلب با استناد به نبودن مسکرات در [[بهشت]] رد شده است. <ref>الکامل، ج ۱، ص ۳۵. </ref> وهب‌بن منبه از ابن [[زید]] گزارش می‌کند که آدم از حوّا برای همبستری درخواست کرد؛ ولی او شرط آن را خوردن از درخت خواند. <ref>تاریخ طبری، ج ۱، ص ۷۳. </ref> شماری از [[مفسران]] و [[پژوهشگران]] با ردّ چنین اخباری، آنها را [[اسرائیلیات]] و سرچشمه رواج آنها را [[مسلمانان]] [[یهودی]] الاصلی مانند [[وهب بن منبه]] دانسته‌اند که با نقل و اشاعه حکایت [[تورات]]، آن را به آثار [[اسلامی]] وارد کرده‌اند. <ref>رک: التفسیر الکبیر، ج ۳، ص ۱۵؛ المیزان، ج ۱، ص ۱۴۰؛ اسرائیلیات و تأثیر آن بر داستان‌های انبیاء، ص ۲۴۹ - ۲۵۰. </ref> در منابع [[شیعی]]، به ندرت روایتی در [[تأیید]] این [[اخبار]] هست، بلکه برخی [[روایات]] با ظاهر [[آیات]] هماهنگ هستند؛ از جمله در [[حدیثی]] آمده که در [[شب معراج]]، [[پیامبر]]{{صل}} [[شاهد]] [[مناظره]] آدم{{ع}} و [[موسی]]{{ع}} بوده و آدم{{ع}} در جواب [[ملامت]]موسی{{ع}} به [[نیرنگ]] [[شیطان]] ـ یعنی [[سوگند]] [[خوردن]] و ابراز [[خیرخواهی]] او ـ اشاره کرده و اینکه [[فکر]] نمی‌کرده است کسی به [[نام خدا]] به [[دروغ]] سوگند یاد کند. در این [[حدیث]] به نقش تشویقی حوّا اشاره نشده است. <ref>قصص قرآن، ص ۱۵ - ۱۶. </ref> افزون بر [[گناه]] نخستین، پاره‌ای [[روایات تفسیری]]، در حادثه [[نامگذاری]]فرزند نیز حوّا را مشوّق آدم{{ع}} در [[ارتکاب گناه]] خوانده‌اند. (همین مقاله، [[ایمان]] حوّا) به هر روی، در پی خوردن از میوه [[ممنوع]]، اندام‌های جنسی آن دو برای یکدیگر آشکار شدند و آنان با برگ درختان آنها را پوشاندند: «فَلَمّا ذاقَا الشَّجَرَةَ بَدَت لَهُما سَوءتُهُما وطَفِقا یخصِفانِ عَلَیهِما مِن ورَقِ الجَنَّة».... ([[اعراف]] / ۷، ۲۲؛ طه / ۲۰، ۱۲۱) از [[وهب بن منبه]]، [[ابی بن کعب]] و [[قتاده]] گزارش شده است که پیش از خوردن میوه، پوششی از [[نور]] بر اندام‌های جنسی آنان قرار داشت و مانع از دیده شدن آنها می‌شد. <ref>تاریخ یعقوبی، ج ۱، ص ۵؛ جامع البیان، ج ۸، ص ۱۸۹؛ الدرالمنثور، ج ۱، ص ۴۳۰. </ref> به گفته [[طبرسی]]، [[شیطان]] می‌دانست که هرکس از میوه ممنوع بخورد، اندام‌های جنسی او آشکار، در نتیجه از [[بهشت]] رانده می‌شود. <ref>مجمع البیان، ج ۴، ص ۶۲۶. </ref> ظاهر برخی [[آیات]]، مؤید این سخن است: «فَوَسوَسَ لَهُمَا الشَّیطـنُ لِیبدِیَ لَهُما ماوورِیَ عَنهُما مِن سَوءتِهِما».... (اعراف / ۷، ۲۰) ([[شجره ممنوعه]]).<ref>[[مصطفی سرداری|سرداری، مصطفی]]، [[حوا (مقاله)|مقاله «حوا»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۱.</ref>