|
|
| خط ۱۸: |
خط ۱۸: |
| * آیا [[معصوم]]{{ع}} از مقام [[علم غیب]] بهره‌مند است؟ | | * آیا [[معصوم]]{{ع}} از مقام [[علم غیب]] بهره‌مند است؟ |
| * آیا تنها خداست که به جهان غیب احاطه دارد؟ | | * آیا تنها خداست که به جهان غیب احاطه دارد؟ |
|
| |
| ==پاسخ اجمالی==
| |
| ===انحصار [[علم غیب]] ذاتی به [[خداوند]]===
| |
| علم به غیب را می‌توان از جهتی به دو قسم علم غیب ذاتى و نامحدود، که ویژه خداوند است و عرضی یا اکتسابى و محدود، تقسیم نمود.<ref>ر.ک: [[جعفر سبحانی|سبحانی، جعفر]]، [[پاسخ جوان شیعی به پرسش های وهابیان (کتاب)|پاسخ جوان شیعی به پرسش های وهابیان]]، ص۳۲۳</ref> بر اساس دسته‌ای از آیات قرآن کریم، علم به غیب، ذاتا و بالأصاله تنها در اختیار خداوند و مختص به اوست، زیرا تنها او است که احاطۀ همه جانبه بر تمامی عالم دارد. علم خدا به زمان، مکان و یا حالت خاصی منحصر نمی‌شود، جز او کسی عالم به غیب نیست و در حقیقت، همه چیز نسبت به او مشهود است<ref>ر.ک. [[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، ترجمه تفسیر المیزان، ج ۲۰، ص ۸۶؛ [[علی نمازی شاهرودی|نمازی شاهرودی، علی]]، [[علم غیب - نمازی شاهرودی (کتاب)|علم غیب - نمازی شاهرودی]]، ص ۱۵۹؛ [[سید محمد حسین حسینی طهرانی|حسینی طهرانی، سید محمد حسین]]، [[امام‌شناسی ج۱۲ (کتاب)|امام‌شناسی]]، ج ۱۲، ص ۲۲۴؛ [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، تسنیم، ج ۳۹، ص ۶۴۶؛ فاطمی نیا، سیدعبدالله، فرهنگ انتظار، ص ۴۴ ـ ۶۸؛ [[ناصر رفیعی|رفیعی، ناصر]]، [[علم غیب ائمه (مقاله)|علم غیب ائمه]]، دوفصلنامه مطالعات اهل بیت‌شناسی، ص ۱۷ و ۱۸؛ [[محمد علی رضایی اصفهانی|رضایی اصفهانی، محمد علی]]، [[پرسش‌های قرآنی جوانان (کتاب)|پرسش‌های قرآنی جوانان]]، شبهات جدید؛ [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی]]، [[منابع علم امام در قرآن و روایات (پایان‌نامه)|منابع علم امام در قرآن و روایات]]، ص ۱۲۱؛ [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، وبگاه کتابخانه تخصصی حج؛ [[گل‌افشان پارسانسب|پارسانسب، گل‌افشان]]، [[پژوهشی در مقام علمی و مقام تحدیث حضرت فاطمه زهرا (پایان‌نامه)|پژوهشی در مقام علمی و مقام تحدیث حضرت فاطمه زهرا]]، ص ۴۲؛ [[محمد جواد مغنیه|مغنیه، محمد جواد]]، تفسیر کاشف، ج ۳، ص ۲۰۱. </ref>.
| |
| [[آیات قرآنی]] در اثبات این مطلب متعددند؛ از جمله: {{متن قرآن|وَلِلَّهِ غَيْبُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ}}<ref>«و نهان آسمان‌ها و زمین از آن خداوند است» سوره هود، آیه ۱۲۳.</ref>، {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ عَالِمُ غَيْبِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ}}<ref>«بی‌گمان خداوند دانای نهان آسمان‌ها و زمین است» سوره فاطر، آیه ۳۸.</ref>، {{متن قرآن|عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ الْكَبِيرُ الْمُتَعَالِ}}<ref>«(خداوند) دانای نهان و آشکار، بزرگ والاست» سوره رعد، آیه ۹.</ref> و...<ref>مانند: سورۀ نمل، آیۀ ۶۵، سورۀ حجرات، آیۀ ۱۸، سورۀ جمعه، آیۀ ۸ و.... </ref>. البته باید توجه داشت، این [[علم]] غیبِ ذاتی و مطلق است که مختص خداوند است، یعنی بدون آنکه [[مقید]] به [[حد]] و اندازه باشد، چراکه اگر مقید شود<ref>در این صورت به آن غیب نسبی می‌‌گویند که از حالت مطلق بودن خارج شده و مقید و محدود می‌‌گردد.</ref>، [[انسان]] هم [[قدرت]] احاطه و اطلاع بر آن را خواهد داشت<ref>ر.ک. [[عبدالحسین امینی|امینی، عبدالحسین]]، [[الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب (کتاب)|الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب]]، ج ۵ ص ۸۰؛ [[سید امین موسوی|موسوی، سید امین]]، [[گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی (کتاب)|گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی]]، ص ۱۰۸ الی ۱۱۱؛ [[محمد نظیر عرفانی|عرفانی، محمد نظیر]]، [[بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین (پایان‌نامه)|بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین]]، ص ۱۶؛ [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی]]، [[منابع علم امام در قرآن و روایات (پایان‌نامه)|منابع علم امام در قرآن و روایات]]، ص ۱۲۱.</ref>.
| |
|
| |
| === امکان دسترسی غیر [[خدا]] به [[غیب]]===
| |
| با توجه به مطالب مذکور، هیچ‌کس جز خدا به علم غیب به صورت ذاتی و استقلالی دسترسی نداشته و علومی که از جانب خدا به غیر عنایت شده، از ناحیۀ او بوده و تمام موجودات هر یک در حدّ خود و به نوبۀ خود دارای علم هستند، منتها به تعلیم و رضایت خدا و با تأییدات او.<ref>ر.ک. [[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، ترجمه تفسیر المیزان، ج ۲۰، ص ۸۶؛ [[سید علی اکبر قرشی|قرشی، سید علی اکبر]]، احسن الحدیث، ج ۱، ص ۱۴۴؛ [[حسین نوری همدانی|نوری همدانی، حسین]]، [[خوارج از دیدگاه نهج البلاغه (کتاب)|خوارج از دیدگاه نهج البلاغه]]؛ [[ابراهیم امینی|امینی، ابراهیم]]، [[بررسی مسائل کلی امامت (کتاب)|بررسی مسائل کلی امامت]]، ص ۲۶۸؛ [[محمد علی رضایی اصفهانی|رضایی اصفهانی، محمد علی]]، [[پرسش‌های قرآنی جوانان (کتاب)|پرسش‌های قرآنی جوانان]]، شبهات جدید؛ [[محمد حسین نصیری|نصیری، محمد حسین]]، [[گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات (پایان‌نامه)|گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات]]؛ [[گل‌افشان پارسانسب|پارسانسب، گل‌افشان]]، [[پژوهشی در مقام علمی و مقام تحدیث حضرت فاطمه زهرا (پایان‌نامه)|پژوهشی در مقام علمی و مقام تحدیث حضرت فاطمه زهرا]]، ص ۴۲.</ref>.
| |
| با این حال بر اساس برخی آیات دیگر مانند: {{متن قرآن|عَالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا إِلَّا مَنِ ارْتَضَى مِنْ رَسُولٍ}}<ref>«او دانای نهان است پس هیچ کس را بر نهان خویش آگاه نمی‌کند جز فرستاده‌ای را که بپسندد که پیش رو و پشت سرش، نگهبانانی می‌گمارد» سوره جن، آیه ۲۶ و ۲۷.</ref>، برگزیدگان الهی نیز از علم غیب برخوردارند و اصل برخورداری از این علم منحصر در خدای متعال نیست در این صورت بین آیاتی که علم غیب را منحصر به خدا میدانند و آیاتی که رسولان الهی را نیز عالم به غیب میدانند، تنافی و تضادّی نیست، چرا که اولا انبیا به غیب مطلق و نامحدود دسترسی نداشته و بیش از ظرفیت محدود وجودی خود نمیتوانند از آن عالم نامحدود استفاده کنند. ثانیا در همان استفادههای محدود خود نیز استقلال ندارند و علومشان بالذات نیست بلکه به تأییدات و افاضات پروردگار جهان نیازمندند<ref>ر.ک. [[ابراهیم امینی|امینی، ابراهیم]]، [[بررسی مسائل کلی امامت (کتاب)|بررسی مسائل کلی امامت]]، ص ۲۶۸. </ref>. به عبارت دیگر علم آنها به غیب، عرضی است و نه بالاصاله و استقلالی. لذا در آن مواردی که پیامبر و امام، علم غیب را از خود نفی می‌کنند مانند: {{متن قرآن|قُلْ لَا أَقُولُ لَكُمْ عِنْدِي خَزَائِنُ اللَّهِ وَلَا أَعْلَمُ الْغَيْبَ}}<ref>«بگو: من به شما نمی‌گویم که گنجینه‌های خداوند نزد من است و غیب نمی‌دانم» سوره انعام، آیه ۵۰.</ref>، منظور علم غیب بالأصاله و مطلق است، نه علم غیب تبعی و مقید که به تعلیم خداوند است.
| |
|
| |
| بنابراین [[پیامبران]] علم غیب بالفعل ندارند، اما هرگاه به [[اذن الهی]] [[اراده]] کنند خداوند به آنان تعلیم می‌دهد. البته اگر هم کسی به تعلیم خداوند بر غیب [[آگاهی]] پیدا می‌کند بر بخشی از آن است نه [[تمام]] آن<ref>ر.ک. [[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، ترجمه تفسیر المیزان، ج ۲۰، ص ۸۶؛ [[سید محمد حسین حسینی طهرانی|حسینی طهرانی، سید محمد حسین]]، [[امام‌شناسی ج۱۲ (کتاب)|امام‌شناسی]]، ج ۱۲، ص ۲۲۴؛ [[علی نمازی شاهرودی|نمازی شاهرودی، علی]]، [[علم غیب - نمازی شاهرودی (کتاب)|علم غیب - نمازی شاهرودی]]، ص ۱۵۹؛ [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]]، [[سید ابراهیم افتخاری|افتخاری، سید ابراهیم]]، [[منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد (مقاله)|منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد]]، ص ۶۶؛ [[محمد علی رضایی اصفهانی|رضایی اصفهانی، محمد علی]]، تفسیر قرآن مهر، ج ۲۱، ص ۲۹۲ و ۲۹۳.</ref>.
| |
|
| |
| ===نتیجه گیری===
| |
| نتیجه اینکه، مراد از آیاتی که [[علم غیب]] را منحصر در خداوند میدانند، علم غیب بالذات و بالأصاله است، اما از آیاتی دیگر<ref>مانند آیۀ ۲۶ و ۲۷ سورۀ جن: {{متن قرآن|عَالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا إِلَّا مَنِ ارْتَضَى مِنْ رَسُولٍ}}«او دانای نهان است پس هیچ کس را بر نهان خویش آگاه نمی‌کند جز فرستاده‌ای را که بپسندد که پیش رو و پشت سرش، نگهبانانی می‌گمارد» سوره جن، آیه ۲۶ و ۲۷.</ref> چنین انحصاری فهمیده نمی‌شود که مراد از آنها علم غیب عرضی، تبعی و تعلیمی است. بنابراین غیر خداوند می‌تواند دارای علم غیب باشد اما بالعرض<ref>ر.ک. طیب، سیدعبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج ۶، ص ۵۰؛ [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی]]، [[منابع علم امام در قرآن و روایات (پایان‌نامه)|منابع علم امام در قرآن و روایات]]، ص ۱۲۱؛ [[سید امین موسوی|موسوی، سید امین]]، [[گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی (کتاب)|گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی]]، ص ۱۰۸ الی ۱۱۱؛ [[سید جعفر حسینی|حسینی، سید جعفر]]، آشنایی با نهج‌البلاغه امام علی، ص ۵۸.</ref>.
| |
|
| |
|
| ==پاسخ‌های تفصیلی (متفرقه)== | | ==پاسخ‌های تفصیلی (متفرقه)== |
